SANAYİLEŞME

Sanayileşme Nedir? Sanayileşme, bir ülkenin sanayi üretimi, istihdam, üretim ölçeği, sermaye yoğunluğu ve teknoloji gibi ekonomik sistemini temel göstergelerinde zaman içinde meydana gelen olumlu değişimlerdir.

SANAYİLEŞME – KALKINMA İLİŞKİSİNDE NEOKLASİK GÖRÜŞ Neoklasik yaklaşımın kalkınma ve sanayileşmeye bakışı, birbirleriyle son derece yakın ilişkide olan iki temel kuvvet üzerine kuruludur: fiyat mekanizması ve piyasa mekanizması. Piyasa fiyat sinyalleri vasıtasıyla her zaman iyi çalışmayabilir ancak sonuçta kendi kendine bu sorunu çözecek etkinlik sağlayıcı mekanizmalara sahiptir.

SANAYİLEŞME – KALKINMA İLİŞKİSİNDE YAPISALCI GÖRÜŞLER Kalkınma sanayi ile birlikte gerçekleştirilecek büyük bir yapısal dönüşümdür AGÜ’lerin hem arz hem de talep yapılarındaki düşük fiyat esneklikleri nedeniyle, bu ülkelerde, kaynak dağıtım mekanizması olarak fiyatları kullanmak doğru olmayabilir, sağlıklı sonuçlar vermeyebilir Kaynak dağıtım mekanizmasının ve yapısal değişimin sağlıklı işleyebilmesi için, planlama önemlidir AGÜ’lerin izledikleri ticaret modellerinde önemli değişiklikler yapılmalıdır

SANAYİLEŞME – KALKINMA İLİŞKİSİNDE KALKINMACI DEVLET YAKLAŞIMI Özellikle Güney Kore, Japonya gibi devletlerden esinlenerek uygulanmış bir yaklaşımdır. Bu yaklaşımda, devlet yanlış fiyatlama politikası yoluyla (düşük ya da yüksek fiyatlama) ekonomide kalkınmayı amaçlar..

İleri ve Geri Bağlantı Hesaplamaları burada, Xij söz konusu malın Xj birim üretiminde kullanılan i girdisinin birim miktarını göstermektedir. burada, SXij söz konusu i girdisinin toplam ara talebini ve Zi bu girdiye olan toplam (nihai + ara) talebi göstermektedir.

SANAYİLEŞMEDE KAMUNUN MÜDAHALE NEDENLERİ Piyasa aksaklıkları ve kamu müdahalesi dört ana başlık altında incelenmektedir: Eksik Enformasyon Dışsallıklar Anti-tekel mekanizması Yapısal unsurlar

SANAYİLEŞMEDE PLANLAMA Planlama bir ekonomide hızlı ve radikal değişikliklerin teşvik edilebilmesi için belli bir ekonomik model takip edilerek hükümetlerin piyasa üzerinde bilinçli olarak ekonomik ve sosyal faaliyetleri yürütmesidir.

PLANLAMA TÜRLERİ Kısa vadeli planlar Orta vadeli planlama Uzun vadeli planlama (perspektif planlar) Acil planlar Konjonktürel planlar

Basit Bir Girdi-Çıktı Tablosu Örneği   1 2 3 Toplam aramalı kullanımı Nihai mal kullanımı Toplam kullanım Tarım Sanayii Hizmetler 20 40 30 90 160 250 10 80 110 200 50 Toplam alımlar 140 60 230 Emeğe ödemeler 16 Katma değer = GSMH = 300 Sermayeye ödeme 4 Toplam çıktı 530

Ct = a0 + a1Yt + a2rt + ut It = b0 + b1Yt + b2rt + vt Yt = Ct + It AGÜ’lerin planlama deneyimlerinde 1960’larda kullanılan Harrod-Domar tipi modellere karşı, 1970’lerden itibaren ekonometrik modellerin kullanılması gündeme gelmiştir. Bu tür modellerde kullanılan, Hicks ve Lange tarafından geliştirilen Keynesyen çerçevedir. Ct = a0 + a1Yt + a2rt + ut It = b0 + b1Yt + b2rt + vt Yt = Ct + It Mt = c0 + c1Yt + c2rt +zt Ct: tüketim harcamalarını; It: sermaye oluşumunu; Yt: milli gelir; rt: fazi oranı; Mt: para arzı (egzojen ve sistem dışında belirlenmekte); t: zaman; ut, vt, zt hata terimlerini göstermektedir.

Ct = a0 +a1 [ (Yt -Tt) / pt ] + a2Ct-1+ u1t Ekonominin daha kapsamlı bir şekilde açıklanabilmesi için, ilk geliştirilen bu tür modellerden daha sofistike modellerin yapılması gereği ortaya çıkmıştır. Bunlara örnek olarak Klein-Goldberger modeli olarak da bilinen modeli gösterebiliriz: Ct = a0 +a1 [ (Yt -Tt) / pt ] + a2Ct-1+ u1t It = b0 + b1 (Yt-1 / pt-1) + b2Kt-1 + b3rt-1 + u2t Ft = c0 + c1 [ (Yt- Yt-1) / pt ] + c2Ft-1 + c3 (pft / pt) + u3t Et = d0 + d1Twt + d2 (pet / pt) + u4t (Yt/pt) = Ct + It - Ft + Et + Gt Tt= e0 + e1Yt + u5t It= Kt - Kt-1 (Yt/ pt) = g0 + g1Lt + g2Kt + u6t pt = h0 + h1[ wtLt / (Yt/ pt) ] + h2 (pft/pt) + u7t (wt -wt-1)/wt-1 = j0 + j1 (Nt-Lt)/Nt + j2 (pt -pt-1)/pt-1 + u8t Nt = k0 + k1 (Nt-Lt) + k2 wt/pt+ u9t Mt/pt = l0 + l1 (Yt / pt) + l2rt + u10t pe = m0 + m1pt + u11t Modeldeki Endojen Değişkenler: C: reel tüketim harcamaları; Y:cari fiyatlarla milli gelir; T: vergiler; p: genel fiyat düzeyi endeksi; I:net reel yatırım; K:reel sermaye stoku; r:faiz oranı; F: reel ithalat; R:reel ihracat; pe:ihracat fiyatları; L: istihdam; w: ücret oranı; N:işgücü arzı. Modeldeki Egzojen Değişkenler: pf: ithalat fiyatları; Tw: dünya ticaret hacmi; G: reel kamu harcamaları; M: para arzı.

KAMU İKTİSADİ GİRİŞİMLERİ (TEŞEBBÜSLERİ) – KİT’LER Kamu iktisadi girişimleri (teşebbüsleri – KİT) olarak anılan kuruluşlar, kamunun sermayesinin tamamına veya yarısından fazlasına sahip olduğu ya da diğer yollarla, kamunun ve/veya diğer kamu tüzel kişilerinin yönetimine, yönetim organları yoluyla egemen oldukları girişimlerdir.

Gayri Safi Yurtiçi Yatırımlar Merkezi Hükümet Harcamalarının Payı, GSYİH’nın Payı Olarak, 1995 Çin Hindistan Meksika Şili Rusya Türkiye ABD 9.4 16.1 16.8 19.2 22.2 22.8 22.9 Japonya Almanya İngiltere İsveç Fransa Hollanda   23.8 33.8 41.8 45.0 46.4 50.8 Kaynak: http://www.worldbank.org/depweb/beyond/wren/wnrbw_11.pdf (erişim tarihi: 3.3.2007) KİT’lerin GSYİH ve Gayri Safi Yurtiçi Yatırımlar içindeki Payı, % (1986-1991)   GSYİH Gayri Safi Yurtiçi Yatırımlar Düşük,gelir Grubu Ülkeler 14 28 Orta-gelir Grubu Ülkeler 9 17 Yüksek-gelir Grubu Ülkeler 8 13 Kaynak: http://www.worldbank.org/depweb/beyond/wren/wnrbw_11.pdf (erişim tarihi: 3.3.2007)

SANAYİLEŞME VE DIŞ TİCARET

...ülkeler en ‘iyi’ neyi üretebiliyorlarsa o malda uzmanlaşıp, üretmeye devam etmeli, diğer malların üretimini diğer ülkelere bırakmalıdırlar. Böylece ülkeler ticaret yapmadıkları zamanki reel üretim, gelir ve tüketim düzeyinden daha yüksek bir düzeye erişebileceklerdir. Bunun adına ticaretten doğan kazanç denir.

Ticaretten Doğan Kazanç ve Hecksher-Ohlin Teorisi Her ülke, görece daha düşük nispi fiyatla üretebildiği malda uzmanlaşıp, o malda karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olur ve böylece o malın ihracatına yönelir. Bu aynı zamanda artan fırsat maliyetleri ile ticaret yapıldığını işaret etmektedir. Ülkelerin bu şekilde uzmanlaşmaları her iki ülkede nispi mal fiyatları birbirine eşitlenene kadar devam edecek ve bu noktada iki ülke arasındaki ticaret dengede olacaktır.

Artan Maliyetler Altında Ticaretten Doğan Kazanç Kaynak: Dominick Salvatore (2001) International Economics, NY: John Wiley & Sons, s.69

Heckscher-Ohlin Modeli Kaynak: Dominick Salvatore (2001) International Economics, NY: John Wiley & Sons, s.131

Sanayileşmede Ticaret Politikaları İthal İkamesine Yönelik (İçe Dönük) Sanayileşme Stratejisi İhracata Yönelik Sanayileşme Modeli

İthal İkamesine Yönelik Sanayileşme Stratejisi İthal ikamesine yönelik sanayileşme stratejisi (İİS), ülkelere nihai malları ithal etmek yerine yurtiçinde üreterek hem döviz tasarrufu hem de sanayileşerek kalkınma imkanını sunan bir politikadır..

İthalatçı Ülkenin Koyduğu Tarife Sonucu Ortaya Çıkan Fayda ve Maliyet Kaynak: Paul R. Krugman and Maurice Obstfeld, (2000) International Economics s. 196

Denge Döviz Kuru ve Aşırı Değerlenmesi

Seçilmiş Ülkelerde İmalat Sanayiinde Etken Koruma Oranları Yıl % Etiyopya 1970 125 Tayland 1974 37 Şili 1967 217 Kenya 92 Bangladeş 1976-77 144 Kolombia 1969 35 Tanzanya 1966 116 Hindistan 1968-69 Jamaika 1978 50 Gana 1972 105 Pakistan 1963-64 271 Meksika 1960 16 Nijerya 1979 40 Sri Lanka 118 Uruguay 1968 300 Senegal 70 Mısır 1966-67 42 Bolivya 54 G Kore 13 Türkiye 1979 (1981) 75 (181) Peru 90 Endonezya 1975 30 Yugoslavya 28 Tayvan 14 Malezya 1965 - 6 Arjantin 112 Singapur 4 Filipinler 61 Brezilya 68 İsrail 76 Kaynak: John Weiss (1988) Industry in Developing Countries. Theory, Policy and Evidence, London: Routledge, s. 192 Tablo 5.4

Seçilmiş Ülkelerde Tarımdaki Etken Koruma Oranları Yıl % Kenya 1974 - 19 G Kore 1978 57 Türkiye 40 Malavi 1977 Malezya 1973 20 Tunus 50 Tanzanya 1979 - 45 Filipinler 18 Şili 1967 - 5 Kamerun - 64 Tayland - 7 Arjantin 1969 - 13 Gana - 90 Pakistan 1975 - 30 İsrail 1968 48 Kaynak: John Weiss (1988) Industry in Developing Countries. Theory, Policy and Evidence, London: Routledge, s. 194, Tablo 5.5

İhracata Yönelik Sanayileşme Modeli Neoklasik iktisadın İİS stratejisine yöneltmiş olduğu temel eleştiri, korumacılığın piyasada sapmalara ve aksamalara neden olacağı; ayrıca tüketim mallarının ikamesi şeklindeki ‘kolay’ aşama geçildikten sonra, yurtiçi piyasanın genişlemesiyle büyümenin azalmaya başlayacağı, şeklindedir. Bunun için önerilen çözüm yolu ihracata yönelmektir...

Ticaretin Engellenmesi

İhracat Desteklemesinin Etkileri

İhracattaki Büyüme ve GSMH Büyümesi (%) “Dengeli” (Nötr) Ticaret Teşvikleri Uygulayan Ülkeler   Dönem İhracat GSMH Dünya 1960-73 8.1 5.0 1973-81 3.8 2.5 Brezilya 1968-73 13.6 11.2 Şili 1975-80 12.0 7.5 Hong Kong 1962-73 10.1 8.5 9.1 G Kore 14.0 8.9 15.7 8.8 Malezya 1965-73 7.1 4.2 7.3 Singapur 12.6 12.7 12.1 8.0 Grup Ort. 12.3 9.6 9.5 7.6 İthal İkamesine Yönelik Sanayileşme Stratejisi Uygulayan Ülkeler Arjantin 1960-73 4.0 4.1 1974-81 5.3 0.4 Şili 1960-68 3.7 4.4 Gana 1973-81 - -2.4 1961-73 1.5 2.7 Hindistan 1973-78 7.7 5.1 3.0 3.5 Pakistan 6.4 5.4 2.9 6.2 Sudan 2.6 3.8 Türkiye 7.3 5.9 1973-80 0.3 Grup Ort.   3.9 4.5 Kaynak: http://www.lehigh.edu/~bm05/research/OOD.205.htm (erişim tarihi: 13.3.2007)

Ticaret Politikası ve Yıllık Kişi Başına Reel GSYİH Artışı (%)   1963-73 1973-85 1986-92 Güçlü Dışa-Dönüklük 6.8 8.0 7.5 Ilımlı Dışa-Dönüklük 4.8 4.3 Ilımlı İçe-Dönüklük 3.8 4.4 2.4 Güçlü İçe-Dönüklük 1.6 2.3 2.5 Kaynak: www.lehigh.edu/~bm05/research/OOD.205.htm (erişim tarihi: 13.3.2007) ve IMF (1993) World Economic Outlook 1993, Washington D.C.