İŞLETME ÇEVRESİNİN TANIMI VE ÇEVRESEL FAKTÖRLERİN YÖNETİLMESİ: ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: 1. KISIM İŞLETME ÇEVRESİNİN TANIMI VE ÇEVRESEL FAKTÖRLERİN YÖNETİLMESİ:

ÇEVRENİN TANIMI VE ÇEVRESEL FAKTÖRLER ÇEVRE: bir kişi veya topluluğu etkileyen, fiziksel ve sosyal şartların toplamı olarak ifade edilmektedir. Çevre örgütsel faaliyetlerin herhangi bir yönünü etkileyebilen dış ve iç çevre güçlerinin toplamını ifade eder. Bir işletmenin dış çevresi incelenirken, üç farklı çevre tanımlaması yapılabilir: Gerçek Çevre Algılanan Çevre Karar Alanı veya Uygulama Çevresi

ÇEVRENİN TANIMI VE ÇEVRESEL FAKTÖRLER Gerçek Çevre: İşletmeyi saran ve faaliyetlerini etkileyen çevredir. Ör: rakipler, satıcılar, tüketiciler, teknolojik çevre. Algılanan Çevre: Yöneticilerin algıladığı çevredir. İşletmenin dış çevresinde meydana gelen bir durum, bazı yöneticiler açısından fırsat olarak, bazı yöneticiler tarafından da tehdit olarak algılanabilmektedir. Dış çevrenin tam ve doğru olarak algılanması gerekmektedir. Karar Alanı veya Uygulama Çevresi: Yöneticinin algılanan çevre içinde tercih ettiği alanı ifade eder. Yöneticiler sadece önemsedikleri ve öncelik verdikleri çevre faktörleri içinde karar alır ve uygulama yaparlar.

ÇEVRESEL FAKTÖRLER: İşletmeyi az veya çok, dolaylı veya doğrudan etkileyen ve kararlarını şekillendiren faktör dizisine ilgili dış faktörleri adı verilir. İşletmeler, sermaye sahipleri, tedarikçi işletmeler, kredi kuruluşları, devlet, eğitsel çevre, doğal çevre, tüketiciler, iş görenler, uluslar arası kurumlar, teknoloji gibi birçok çevresel faktör ile çeşitli bağlantılar ve ilişkiler yoluyla etkileşim içinde bulunmaktadır. Şekil III-1.2, Sayfa 305.

ÇEVRESEL FAKTÖRLER: İşletmeyle ilgili dış çevre faktörleri: İşletmeyi Doğrudan Etkileyen Yakın Çevresi: Müşteriler, satıcılar, finansman kuruluşları, işçi piyasası ve sendikalar, rakipler. İşletmeyi Dolaylı Olarak Etkileyen Ulusal Çevresi: Ekonomik çevre, teknolojik çevre, politik çevre, sosyal ve kültürel çevre, hukuki çevre ve doğal çevre. İşletmeyi Hem Doğrudan Hem de Dolaylı Olarak Etkileyen Küresel Çevre: Hem işletmenin içinde yaşadığı toplumu ve ulusal çevreyi dolaylı olarak etkileyen, hem de rekabet çevresini doğrudan etkileyen çevredir. Şekil III-1.3, Sayfa 306

İç Çevre Faktörleri: İşletmenin iç çevresini oluşturan temel unsurlar; çalışanlar, işletme sahipleri, hissedarlar ve örgüt kültürüdür. Yakın Çevre Faktörleri: İşletmenin yakın çevresini oluşturan faktörler; tüketiciler, rakipler, satıcılar, sendikalar, ve finansal kuruluşlardır. Tüketiciler: Pazar, bir mal veya hizmeti satın almak isteyen ve satın alma gücü bulunan tüm kişi, grup ve örgütleri ifade eder. Pazar türleri tüketici pazarları, kullanıcı pazarları ve uluslar arası pazarlar olmak üzere üç grupta toplanır. Tüm bu pazarlarda yer alan mal veya hizmetlerini tüketen kişi veya gruplardan oluşan tüketicilerin özellikleri analiz edilmelidir ve tüm değişme ve gelişmeler sürekli gözden geçirilmelidir.

Rakipler: Genel olarak rakiplerin analizi yapılırken aşağıdaki unsurlar göz önünde bulundurulur: Rekabet yapısı ve rakiplerin analizi Rekabet üstünlüğü Stratejik gruplar Pazar payı Piyasaya giriş ve çıkış engelleri Satıcılar: İşletmeye hammadde, yarı mamul, enerji gibi her türlü girdiyi temin eden kişi veya örgütlerdir.

Finansal Kuruluşlar: Bankalardan alınacak krediler, borç sermayeler ve ticari borçlanmalar, işletmenin ihtiyaç duyduğu zaman müracaat edebileceği fon kaynaklarındandır. Sendikalar: istihdam edilenlerin ekonomik ve diğer şartlarını iyileştirmek amacıyla kurulmuş, üyeliği ve üyeler arası dayanışmayı esas alan kurumlardır.

Ulusal (Yapısal) Çevre Faktörleri: İşletmeyi etkileyen yakın çevre faktörlerinin dışında, onu etkileyen ulusal çevre faktörleri bulunmaktadır. Bu faktörler, işletmenin faaliyet gösterdiği ülkenin ekonomik, sosyo-kültürel ve demografik, hukuki ve politik, teknolojik ve tabii (doğal) yapısı ile ilgili faktörlerdir. Ekonomik Çevre Faktörleri: Milli gelirdeki eğilimler, Ekonomik büyüme ve yatırımlar, İşsizlik oranları, Faiz oranları, v.b. Sosyo-Kültürel ve Demografik Çevre Faktörleri: Başta eğitim ve kültür olmak üzere, toplumsal inançlar, gelenekler, değer yargıları gibi faktörler sosyal çevreyi oluşturur. Nüfusun yapısı ile ilgili olan demografik faktörler de işletmelerin işleyişlerini ve kararlarını etkilemektedir.

Hukuki ve Politik Çevre Faktörleri: Bir ülkedeki politik ve yasal güçler, yasal sınırları, düzenlemeleri ve korumaya yönelik yaptırımları içermesi bakımından, o ülkedeki güç dağılımını belirleyici niteliktedir. Teknolojik Çevre Faktörleri: Teknoloji genel çevrenin en hızlı değişen öğesidir. Teknolojinin işletmelere sağladığı yararlar; daha kaliteli ve düşük maliyetle üretim, üretim daha az hatayla işleyen, müşteriyi tatmin eden bir süreçtir. İnternetin yaygınlaşması işletmelerin dağıtım ve işlem maliyetlerini de azaltmış ve direkt satış yapma imkanını vermiştir. Tabii (Doğal) Çevre Faktörleri: Maden yatakları, petrol rezervleri, limanlara ve havaalanına uygun bir coğrafi yapıya ve konuma sahip olan bir bölgede faaliyet göstermek gibi faktörler düşünülmelidir.

Küresel Çevre Faktörleri: Savaş olasılıkları, gümrük birliği anlaşmaları, ortak Pazar anlaşmaları, ambargolar ve kotalar işletmelerin özellikle ihracat ve ithalat stratejileri üzerinde oldukça etkili olmaktadır. Küresel çevre faktörleri incelenirken işletmeler iki farklı şekilde ele alınabilir: Ulusal Pazara Yönelik İşletmeler: Birçok işletme ürettiği ülkenin sınırları içinde faaliyet gösterir ve o sınır içinde kalmayı tercih eder. Uluslar arası Pazara Yönelik İşletmeler: Bazı işletmeler, uluslar arası pazarların çekiciliği ve ulusal pazardaki iş olanaklarının yetersizliği nedeniyle uluslar arası pazarlarda faaliyette bulunmayı tercih etmektedirler. Birbirine yakın coğrafyayı paylaşan ülkelerin bir araya gelip serbest ticaret anlaşmalarıyla aralarındaki ticareti serbestleştirici girişimde bulunmalarına bölgeselleşme denir.

Bölgesel Ticaret Ve İşbirliği Anlaşmaları: Avrupa Birliği (EU-European Union): Bütün üye ülkeler arasındaki ticari engeller kalktığı gibi, birlikteki ülkeler ortak para birimi olan “euro”ya geçmişlerdir. NAFTA (North American Free Trade Agreement): ABD, Kanada ve Meksika arasında yapılan Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması’dır. Bu ülkeler arasındaki tüm ticari engelleri kaldırmış ve çok büyük bir Kuzey Amerika pazarı oluşturmuştur. ASEAN (Association of Southeast Asian Nation): Bankok’ta Filipinler, Malezya, Tayland, Endonezya ve Singapur’un kurduğu uluslar arası bir örgüttür. GAFTA (Greater Arab Free Trade Area): Büyük Arap Serbest Ticaret Anlaşması, Arap ülkeleri arasında işbirliği ve ekonomik anlamda dayanışmayı amaçlamaktadır.

Bölgesel Ticaret Ve İşbirliği Anlaşmaları: APEC (Asia-Pacific Economic Cooperation): Asya Pasifik Ekonomik Birliği olarak adlandırılan APEC, Pasifik Okyanusu çevresinde yer alan ülkelerde ticareti geliştirmek ve özgürleştirmek amacıyla 21 ülkenin üyeliğiyle kurulan bir örgüttür. Güney Amerika Ülkeleri Birliği (Union of South American Nations): Güney Amerika ülkeleri arasındaki siyasi diyalogun güçlendirilmesi, ekonomi, finans, sosyal gelişme ve kültürel temaslar gibi alanlarda bölgesel bütünleşmenin sağlanmasıdır. Ek olarak Dünya Bankası (World Bank), Uluslar arası Para Fonu-IMF (International Monetary Fund), Dünya Ticaret Örgütü-WTO (World Trade Organization)gibi uluslar arası kuruluşlar da küresel çevrede faaliyet göstermektedir.

İşletmede Büyümenin Yolları: İç Büyüme: İşletmelerin ürün hattına yeni bir ürün veya makineler katarak, personel alımı veya sermaye artırımı yaparak büyümesine denir. Dış Büyüme: Bir işletmenin diğer işletme veya işletmelerin tamamını veya bir bölümünü ya da varlıklarını satın alarak büyümesine denir. Yatay Büyüme: Bir işletmenin faaliyette bulunduğu iş kolundaki Pazar payını artıracak yönde büyümesidir. Dikey Büyüme: Girdi üretiminden perakende satışa kadar birbirini izleyen aşamaların aynı firma bünyesinde toplanmasıdır. Çapraz Büyüme: Bir işletmenin kendi esas faaliyeti dışındaki sektörlere de yatırım yapması veya başka iş kollarında faaliyette bulunan işletmeleri satın alması, yönetimleri ele geçirmesi ya da onlarla birleşmesidir. Benzer Alanlarda Büyüme: Birbirleriyle ilişkili olmakla beraber aynı ürünü üretmeyen ya da aralarında dikey üretim ilişkisi olmayan işletmelerin birleşmesi yoluyla sağlanan büyüme, benzer alanda büyüme olarak tanımlanabilir.

Ekonomik Büyüme İle İlgili Göstergeler: Gayri Safi Yurtiçi Hasıla: Bir ekonomide belli bir dönemde (1yılda) üretilen nihai mal ve hizmetlerin parasal değeridir. Bir ekonomide belli bir dönemde yaratılan katma değerler toplamı veya bir ekonomide belli bir dönemde iktisadi faaliyetler sonrası elde edilen gelirler toplamıdır. Fiyat ve üretim artışı gayri safi yurtiçi hasılayı arttırır. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla, iktisatçılar tarafından tüketim harcamaları, özel kesim yatırım harcamaları, kamu harcamaları ve net ihracat olarak bileşenlere ayrılır.

Ekonomik Büyüme İle İlgili Göstergeler: Tüketim Harcamaları: hane halkı, firma ve devletin yaptığı harcamalardır. Özel Kesim Yatırım Harcamaları: özel kesimin yaptığı makine ve teçhizat harcamaları ile satın alınan yeni konutları ve firmaların ürettikleri malları içerir. Kamu Harcamaları: hükümetin ve belediyenin yaptığı mal ve hizmet alımlarını ifade eder. Net İhracat: ihracat ile ithalat farkını ifade eder.

Ekonomik Büyüme İle İlgili Göstergeler: Gayri Safi Milli Hasıla: bir ülkenin yurttaşlarının ürettiği mal ve hizmetleri içerir. Yani ülke vatandaşlarının yurtdışındaki mal ve hizmet üretimlerini de kapsar. Net Milli Gelir: Gayri safi milli hasıladan amortismanların çıkarılmasıyla bulunur. Milli Gelir: ekonomide herkesin elde ettiği gelirlerin ölçümüdür. Bu gelirler; ücret gelirleri, faiz ve kira gelirleri olarak sıralanabilir. Kişisel Gelir: milli gelirden şirket karlarını , sosyal güvenlik primlerinin ve net faiz ödemelerinin çıkartılarak, milli gelire kar paylarının, hükümetin bireylere yönelik transfer ödemelerinin ve kişisel faiz gelirlerinin eklenmesiyle bulunur.

Ekonomik Büyüme İle İlgili Göstergeler: Kişisel Harcanabilir Gelir: bireylerin ve şirket olmayan işletmelerin harcayabilecekleri toplam geliri ifade eder. Kişisel gelirden kişisel vergilerin ve vergi olmayan ödemelerin çıkarılmasıyla elde edilir. Net İhracat: ihracat ile ithalat arasındaki farktır. Dış Ticaret Açığı: ithalatın ihracattan fazla olması durumudur. Dış Ticaret Fazlası: ihracatın ithalattan fazla olması durumudur. Dış Ticaret Hacmi: ithalat ve ihracat toplamına denir.

Ekonomik Büyüme İle İlgili Göstergeler: Enflasyon: ortalama fiyatlar genel düzeydeki sürekli artıştır. Enflasyon satın alma gücündeki düşüşe neden olmakla birlikte, aynı zamanda gelir dağılımını da ciddi bir şekilde bozar. Bütçe Açığı: kamu harcamalarının gelirleri aşması olarak tanımlanabilir. Bütçe Fazlası: kamu gelirlerinin kamu harcamalarını aşmasıdır.