Hasta Başı Test Cihazı Uzm.Dr.Eyüp ÖZER Biyokimya Hekimi Eğitim Birimi Hasta Başı Test Cihazı Uzm.Dr.Eyüp ÖZER Biyokimya Hekimi EĞİTİM BİRİMİ 2014

Tanımı POCT (Point Of Care Testing); hastanenin merkez laboratuvarı dışında, genellikle hasta başında yapılan testleri tanımlar. EĞİTİM BİRİMİ 2014 2

Klinisyenin hastanın klinik durumu hakkında daha hızlı bilgi edinmesini, laboratuvar sonuçlarını entegre ederek tanıya daha hızlı ulaşmasını sağlar. EĞİTİM BİRİMİ 2014 3

Hastanede kalış süresini azaltarak fiyatları düşürmek, kaliteli test sonuçlarının kısa sürede elde edilmesini sağlamak için hasta başı testler önem kazanmıştır. EĞİTİM BİRİMİ 2014 4

Nerelerde kullanılabilir? Birinci basamak Evde Sağlık merkezlerinde Eczacılıkta İşyeri hekimliğinde Muayenehane ve halk klinikleri Tanı ve tedavi merkezleri Paramedikal destek vasıtalarında (ambulans, helikopter, hava taşıtı) EĞİTİM BİRİMİ 2014 5

İkinci ve üçüncü basamak Acil servis Giriş birimi (ilk tanı?) Gezici tanı ve tedavi merkezleri Ameliyathane Yoğun bakım ünitesi Gözetim odaları Ayakta tedavi poliklinikleri EĞİTİM BİRİMİ 2014 6

Bu testler merkez laboratuvarda yapılan testlerin yerini alma amaçlı değil sadece desteklemek içindir. Çeşitli kuruluşların hasta başı testlerde çalıştırılacak personelle ilgili yaklaşımları farklı olmakla birlikte bu personelin seçimi ve hasta başı test alanlarının denetimi merkez laboratuvarın sorumluluğunda olmalıdır. EĞİTİM BİRİMİ 2014 7

AVANTAJLARI Geri dönüş zamanını azaltır. Numune toplanması sırasındaki gecikmeleri ve numune ihtiyacını minimalize eder. Numunenin çalışılacağı lab.a transportu sırasındaki zaman kaybını azaltır. Numunenin HİS/ LİS’e girilmesi sırasındaki zaman kaybını azaltır. EĞİTİM BİRİMİ 2014 8

AVANTAJLARI-2 5) Numunenin kompleks bir test sistemine girmesinden kaynaklanan zaman kaybını azaltır. 6) İatrojenik kan kaybını azaltır. 7) Preanalitik hataları azaltır. 8) Hasta için caziptir. EĞİTİM BİRİMİ 2014 9

DEZAVANTAJLARI Dokümanların kayıtlı olmaması QC ve yeterlilik sorunu Resmi olmayan (yetkisiz) testler Zayıf analitik performans Artmış preanalitik hata Verilerin kaydedilmemesi EĞİTİM BİRİMİ 2014 10

Klinik lab. testleri POCT Sonuç verme süresi Uzun Kısa Örnek tanımı Kompleks Basit Örnek ön hazırlığı Genellikle gerekli YOK Kalibrasyon ihtiyacı Sık Nadir Sarf malzeme gideri Az Çok Cihazlar Karmaşık Kullanıcı ehliyeti Gerekli Değişken Test başına maliyet Düşük Yüksek EĞİTİM BİRİMİ 2014 11

Halen birçok test geliştirilmektedir Örn: tükrük Günümüzde en yaygın olarak kullanılan ve en eski POCT, kan glukoz düzeyi ölçümüdür. Halen birçok test geliştirilmektedir Örn: tükrük EĞİTİM BİRİMİ 2014 12

Tek kullanımlık kalitatif strip veya kartuş ve/veya strip cihazları Dipsticks: Nispeten basit yapıda sellülöz asetat gibi gözenekli bir materyal üzerine reaktiflerin emdirilip daha sonra kurutulmasıyla elde edilen tek pad’li cihazlardır. EĞİTİM BİRİMİ 2014

Tek kullanımlık kalitatif strip veya kartuş ve/veya strip cihazları Kompleks stripler: Bu stripler birkaç tabakadan oluşmuştur. En üst tabaka yarı geçirgen bir membrana sahiptir ve eritrositlerin alt tabakaya (matriks) geçmesini engeller. En önemli faktör, kullanıcının numuneyi tabakanın tamamını kaplayacak şekilde uygulamasıdır. Reaksiyonun gerçekleşmesi için belirli bir zaman geçmesi gerekir. EĞİTİM BİRİMİ 2014

Ölçme işlemi Şeritler kan glukoz ölçücüsüyle çalışan kimyasal reaktörlü ince şeritlerdir ve kandaki glukoz yoğunluğunu ölçer. Şeritler ölçücüye takıldıktan sonra kan test şeridi üzerine sürülür . Ardından kan otomatik olarak reaksiyonun olduğu reaksiyon hücrelerine emilir. Reaksiyon esnasında geçici bir elektrik akımı oluşturulur. Kan glikoz düzeyi oluşan elektrik akımına göre ölçücü tarafından hesaplanır. Sonuçlar ölçücü ekranından gösterilir. EĞİTİM BİRİMİ 2014

Numunenin ve kontrol solüsyonunun tets şeridinin ucuna sürülmesi gerekir. Kontrol ekranı tamamen dolana ve ölçüm cihazında geri sayım başlayana kadar kan damlasını test şeridinin ucunda tutmak gerekir. Kan sürdüğünüz halde geri sayım başlamazsa 3sn içinde takrar bir kan numunesi eklenebilir Numunenin ve kontrol solüsyonunun tets şeridinin en tepesine sürülürse yanlış okuma yapıp yanlış sonuç verilmesine neden olabilir. EĞİTİM BİRİMİ 2014

Test şeridi koruma Su ve diğer sıvılardan uzak tutulmalı Şerit portu alanı temiz olmalı Ölçücü kuru tutulmalı aşırı ısı ve nem den uzak tutulmalı EĞİTİM BİRİMİ 2014

Saklama ve taşıma Test şeritleri serin ve kuru bir oda sıcaklığında saklanmalı 2- 30 Ć de tutulmalı Isı ve direkt güneş ışığına maruz bırakılmamalıdır. Dondurmayın ve buzdolabına koymayın Ağartıcılar veya bunları içeren temizlik maddelerinden uzak tutmak gerekir Ölçüm için bir adet test şeridi aldıktan sonra şeritlerin içinde bulunduğu kutunun kapağı hemen kapatılmalıdır. Test şeritleri şişesinden çıkarılır çıkarılmaz hemen kullanılmalıdır. Test şeritleri yeni bir şişeye veya farklı bir kaba aktarılmamalıdır. Etiketinde belirtilen açılmadan önceki son kullanım tarihi geçmiş şeritler kullanılmamalı, kullanılırsa yanlış sonuç verir. Şişeyi açtktan sonra üzerine son kullanım tarihi yazılmalıdır bu tarihten sonra kalan şeritler atılmalıdır. Yeni test şeritleri açıldıktan 6 ay sonrasına kadar kullanılabilir. EĞİTİM BİRİMİ 2014

Test şeritleri tek kullanımlıktır tekrar kullanılmamalıdır. Herhangi bir şekilde bükülmüş kırılmış test şeritleri kullanılmamalı. Kan glikoz ölçümü yapmadan önce ekrandaki kod numarasının test şeridi şişesindeki numarayla eşleştiğinden emin olmak gerekir. EĞİTİM BİRİMİ 2014

Kontrol solüsyonları Kontrol solüsyonları bilinen bir yoğunlukta glikoz içerir Ölçücü ve test şeritlerinin düzgün çalıştığından emin olmak için kullanılır. Ne zaman yapılmalı Yeni bir kutu test şeridi kullanmadan önce Ölçücü yada test şeridinin düzgün çalışmadığı düşünülüyorsa Ölçücü zarar görmüşse İlgili birim uzmanının belirlediği periyotta EĞİTİM BİRİMİ 2014

Isı ve direkt güneş ışığına maruz bırakılmamalıdır. Kontrol solüsyonları oda sıcaklığında saklanmalı eğer soğuk bir ortamda muhafaza edilmişse ısınıncaya dek beklenmelidir. Kontrol solüsyonu şişesiyle test şeritlerine dokululmamalıdır. Kullanmadan önce çalkalanmalıdır Test şeridi şişesi üzerinde bulunan test kontrolü aralıkları önerilen aralıklardır. EĞİTİM BİRİMİ 2014

Kontrol çipi Test şeritleri yenileriyle değiştirildiğinde her seferin deyeni test şeridi kutusuyla gelen kod çipini takmak gerekir. EĞİTİM BİRİMİ 2014

Test şeridi ucu ile kontrol solüsyonu damlasına dokunulur. Kontrol solüsyonu şişesi iyice çalkalanır ardında nazikçe sıkılır ilk damla akıtılır ikinci damla temiz emici olmayan bir yüzeye damlatılır. Test şeridi ucu ile kontrol solüsyonu damlasına dokunulur. EĞİTİM BİRİMİ 2014

Kandan glikoz ölçümü Test öncesinde kan alınacak bölge alkollü mendille iyice silinir yada sabunla yıkanır. Ardından test bölgesi kurulanır. Delme işlemi sonrasında gerekli kan hacmini elde etmek için parmağın ortasından ucuna doğru hafifçe bastırılır. EĞİTİM BİRİMİ 2014

EĞİTİM BİRİMİ 2014

Ölçümü bozan etkenler Kan Maltoz veya galaktoz değerini değiştiren ilaç kullanımı Çok yüksek %70 veya çık düşük %20 Htc düzeyleri yanlış sonuçlara neden olabilir. C vitamini aşırı yüksekliği EĞİTİM BİRİMİ 2014

Glukometri ve laboratuvar sonuçlarının karşılaştırılması İki ölçüm arasında normal varyasyona göre kimi zaman farklılıklar olabilir. Bu beklenen bir durumdur. Kan alınan bölgeler arası fark, arteriyel-venöz ayrımı, ölçüm yapılan cihazlar arası fark ve ölçüm yöntemlerinin farklı olması. Ancak normal koşullarda bu fark % 20 den fazla olmamalıdır. İki kan örneğinin eş zamanlı alınması önemlidir Ayrıca florid içeren tüpler kullanılmamalıdır EĞİTİM BİRİMİ 2014

Cihaz kullanım süreçleri ile ilgili hatalar Preanalitik Analitik Postanalitik EĞİTİM BİRİMİ 2014

Cihaz bakımı Cihaz dış kısmı temizlemek için hafif nemlendirilmiş bir bezle silinebilir Şerit girişi ve cihaz içine herhangi bir sıvı kaçmamasına dikkat edilmelidir EĞİTİM BİRİMİ 2014

Teşekkürler… EĞİTİM BİRİMİ 2014