Reçete Yazmanın Genel İlkeleri Prof. Dr. Sibel Göksel Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Farmakoloji & Klinik Farmakoloji AD

Lütfen bir REÇETE yazınız. Ama bunun gibi olmasın!

Reçete, hekimin imzasını taşıyan; hekimin profesyonelliğinin, seçkinliğinin, uyguladığı seçkin bir sanatın yansıması olan; alelade bir kağıt parçasına indirgenemeyecek değerde ve önemde; hukuksal anlamda geçerliliği olan, resmi bir belgedir.

Reçetenin resmiliği, hastanın sosyal güvenlik kurumlarından güvence taşıması ile ilişkili değildir. Sosyal güvencesi olmayan hastaya yazılan reçetede resmi bir belgedir, ama hasta cepten öder. Reçetenin resmi bir belge olması hekimliğin aynı zamanda bir kamu görevi olmasıyla da ilgilidir.

REÇETE Reçeteyi yazan hekimden, ilacı verecek kişiye yazılan bir talimattır. Ancak tedavinin başarısızlığında hastanın tedaviye uyumsuzluğunun çok önemli payı olduğundan, reçete hastanın anlayabileceği bir biçimde yazılmalıdır.

“Reçetesiz satılabilir” ruhsatı olanlar dışında, hiçbir ilaç reçetesiz satılamaz. Yalnızca hekimlerin, diş hekimlerinin ve veteriner hekimlerin reçete yazma yetkisi vardır. Reçeteyle ilgili yaşanabilecek sorunlar hekimin ihmal ve kusuru olarak değerlendirilir!

Reçete yazma her hekimin doğal hakkıdır! Özel endikasyonlarda kullanılan az sayıda ilaç sadece ilgili uzman tarafından yazılır. Bazı ilaçların sadece hastanede yatan hastada uygulanması gerekir. Hastanın tedavisi ile ilgili geçerli bir uzman raporu varsa reçetenin tekrarlanması pratisyen hekim tarafından yapılabilir.

DİKKAT Geri ödemeyle ilgili hükümler her yıl Maliye Bakanlığı Bütçe Uygulama Talimatı ve bütçe yasası ile belirtilir. Resmi gazetede yayınlanan talimatlarda, geri ödeme kapsamında bulunmayan, ya da sadece belirli uzmanlar tarafından reçete edilecek ilaçların listesi ve geri ödemeyle ilgili hükümler bulunur.

İlaç seçiminde temel hedef “rasyonel (akılcı) tedavi” olmalıdır. Reçete yazmanın kendisi teknik bir iştir, ancak ilaç seçimi zahmetli ve bilimsel bir iştir. İlaç seçiminde temel hedef “rasyonel (akılcı) tedavi” olmalıdır. Etkililik Güvenlilik Uygunluk Maliyet “Kanıta dayalı tıp” ilkelerine dayanarak seçim yapılmalıdır. http://www.hedefim.com

REÇETE Herhangi temiz bir kağıt üzerine, anlaşılır, okunaklı, silinmeyen mürekkeple, yerel lisanla, kısaltmalardan kaçınarak, Latince, v.b. yabancı dil kullanılmadan yazılmalıdır.

REÇETEDE BULUNMASI GEREKEN BİLGİLER Hekim ile ilgili bilgiler: Adı, soyadı Ünvanı Uzmanlık alanı Adresi Telefon numarası Diploma numarası İmzası (kaşesi)

Hekim ile ilgili bilgiler: Yalnızca hastanın değil, gerektiğinde eczacının da iletişim kurabilmesi için son derece önemli bilgilerdir.

REÇETEDE BULUNMASI GEREKEN BİLGİLER Hasta ile ilgili bilgiler: Adı, soyadı Yaşı Cinsiyeti Adresi Telefon numarası Tanı (bazı ülkelerde zorunludur, TC Emekli Sandığı reçetelerinde de istenir)

Hasta ile ilgili bilgiler: Etikete de aynen aktarılmalıdır!

REÇETEDE BULUNMASI GEREKEN BİLGİLER Reçetenin yazıldığı tarih: Reçete formunun üst kısmında bulunmalıdır. Eczacı, eski tarihli reçeteleri vermeme hakkına sahiptir. Bazı ülkelerde 3-6 aydan eski reçetelerde yazılı ilaçlar verilmez.

REÇETEDE BULUNMASI GEREKEN BİLGİLER T.C. Emekli Sandığı, reçete tarihinden sonraki 4 iş gününden sonra alınan ilaçlar için geri ödeme yapmaz. Reçete tekrarlarında reçete tarihi birkaç aydan eskiyse, hastanın durumu tekrar gözden geçirilmelidir.

REÇETEDE BULUNMASI GEREKEN BİLGİLER Reçetenin başına, geleneksel olarak, eczacıya hitaben “bu reçeteyi alınız (recipe)” anlamında “Rp” veya “R/” yazılır “Rx” değil. Reçetenin daha okunaklı olması için BÜYÜK HARFLE yazılması önerilmektedir. Geleneksel bir simge olmaktan öte anlamı yoktur! SÜPERSKRİPSİYON AL!

REÇETEDE BULUNMASI GEREKEN BİLGİLER İlaçla ilgili bilgiler: Müstahzarın adı Farmasötik şekli Birim farmasötik şekilde bulunan etken madde miktarı Verilecek toplam ilaç miktarı Kullanım talimatı Varsa uyarılar İNSKRİPSİYON Reçetenin esası!

GENTAMİSİN göz/kulak damlası Genta, Garamisin, Getamisin, Gensif MÜSTAHZARIN ADI Türkiye’de ticari ad yazılması daha yaygın bir uygulamadır. Hekim isterse ilacın jenerik adını da yazabilir. Bu durumda eczacının, vereceği ticari müstahzara karar verme yetkisi vardır. GENTAMİSİN göz/kulak damlası Genta, Garamisin, Getamisin, Gensif

MÜSTAHZARIN ADI Kombine preparatlarda jenerik ad birden fazla olduğundan genellikle ticari ad yazılır. (ko-trimoksazol, ko-amoksilav) Tek ilaç bile içerseler modifiye salınımlı preparatlar ticari isimleriyle yazılmalıdır.

MÜSTAHZARIN ADI Hekim, eczacı tarafından, reçeteye yazdığı müstahzarın eşdeğerinin verilmesini istemiyorsa, reçeteye “benzerini vermeyiniz” ibaresini koymalıdır. Böyle bir uyarı yoksa ve reçetede yazılı müstahzar eczanede yoksa, eczacı, daha pahalı olmamak kaydıyla farmasötik eşdeğerini verebilir.

FARMASÖTİK ŞEKLİ Dikkat: aynı etken maddenin birden fazla farmasötik şekli bulunabilir. Farmasötik şekli yazarken kısaltma kullanmayınız. Örneğin Susp. ve Supp. okunaksız bir reçetede karıştırılabilir. Tercihen Türkçe yazılmalıdır.

BİRİM FARMASÖTİK ŞEKİLDE BULUNAN ETKEN MADDE MİKTARI 20 mg TABLET, 30 mg KAPSÜL, 50 mg DRAJE, 7mg/ml AMPUL, 14 mg/ml VİYAL, 1 mg/ml FLAKON, YA DA 5 mg/ml ŞURUP, SÜSPANSİYON, v.b. sıvı oral preparatta bulunan miktar belirtilir. Solüsyon ve merhemlerin konsantrasyonları yazılır (örn. % 20’lik solüsyon, % 5’lik pomad, v.b.) 1 g ve üstündeki miktarlar g olarak, 1 mg < ve 1 g > olanlar mg olarak ifade edilir. µg açıkça “MİKROGRAM” olarak yazılmalıdır. Kesirli ifadelerden kaçınılmalıdır (örn. 0.05 mg yerine “50 MİKROGRAM” gibi).

VERİLECEK İLAÇ MİKTARI Türkiye’de kutu, ampul, ya da şişe olarak ifade edilmektedir. Bu miktar hesaplanırken dikkat edilecek noktalar: Tedavinin süresi Tedavinin maliyeti Suistimal olasılığı Potansiyel toksisite veya aşırı doz Hastanın hekimle temasını sürdürme gerekliliği SUBSKRİPSİYON

VERİLECEK İLAÇ MİKTARI Dikkat edilecek noktalar: Sürekli kullanılan ilaçlar için sonraki hekim ziyaretine kadar geçecek süre Sağlık sigorta sisteminin geri ödeme koşulları İlk defa verilen ilaç, etkiden emin olunana kadar daha düşük miktarda verilmelidir. Hekim reçete edeceği ilacın ambalaj şeklini iyi biliyor olmalıdır.

VERİLECEK İLAÇ MİKTARI Ambalaj şekli, farmasötik şekli, birim farmasötik şekil içinde bulunan ilaç miktarı hekim tarafından belirtilmediyse, eczacı, hastanın yaşını, durumunu göz önüne alarak tedaviyi sağlayabilecek en küçük ambalaj, uygun doz ve ünitede olanı verebilir. Alışılagelmiş, yabancı dilde kısaltmalardan kaçınılmalı (Örn. D: 1 B), verilmesi istenen miktar, hem rakam, hem de yazı ile ve Türkçe belirtilmelidir. Örn. 2 (iki) kutu veriniz! Getamisin göz/kulak damlası (%0.3’lük) 5 mililitrelik bir şişe

Donne Dispense “Ver” Boite “Kutu”

KULLANIM TALİMATI Bu bölüm hastaya hitaben yazılır. Başına konan “S” harfi Latince’de “yaz” anlamına gelen “signa”yı temsil eder; eczacıya bu bilgileri etikete (bizdeki uygulamada ilaç kutusunun üzerine) yazma talimatıdır. İNSTRÜKSİYON

Ne sıklıkta alınacağı belirtilmelidir. KULLANIM TALİMATI İlacın hangi dozda, Hangi yoldan, Ne sıklıkta alınacağı belirtilmelidir. Varsa özel talimat ve uyarılar da yazılır. Bu bölümde özellikle kısaltmalardan ve “tarif üzerine”, “gerektiğinde” gibi ifadelerden kaçınılmalıdır. Getamisin göz/kulak damlası (%0.3’lük) 5 mililitrelik bir şişe S: Günde 6 (altı) kez ağrıyan göze 2 (iki) damla damlatınız

Majistral reçete Ofisinal reçete Hekimin yazdığı formüle göre eczacı hazırlar. Etken madde Yardımcı madde Düzeltici madde Sıvağ Oxide de zinc 2 g Acide borique 2 g Krem baz 15 g Ofisinal reçete Hekim formül yazmaz. Formül Türk Farmakopesi’nde vardır. Farmakopedeki ad ve istenilen miktar yazılır. Örn. Tentürdiyot 100 ml şişe gibi

EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HASTANESİ Lütfen bir REÇETE yazınız T.C. EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HASTANESİ 35100 BORNOVA, İZMİR TEL: 0232-3903000 HASTANIN ADI-SOYADI: Ayşe Sönmez TARİH: 07.04.2008 YAŞI: 40 CİNSİYETİ: K PROTOKOL NO: 030590 ADRES,TEL. NO: 205 Sok. 36/4, Bornova, İzmir, 0232-348 98 00 Rp 1) Metoklopramid 10 mg tablet Bir kutu vrz. (veriniz) S: Migren nöbetinin başladığı hissedildiğinde bir tablet yutulacak 2) Parasetamol 500 mg tablet Bir (1) kutu vrz. S: Metoklopramidden en az 20 dakika sonra iki tablet yutulacak (günde en fazla 8 tablet alınabilir.) İMZA HEKİMİN ADI-SOYADI: Dr. Mehmet Yılmaz DİPLOMA NO: 2003-145 ........ no’lu ilaç(lar)ın farmasötik eşdeğerini verebilirsiniz ........ no’lu ilaç(lar)ın farmasötik eşdeğerini vermeyiniz. Reçetenin tekrar gelişte getirilmesi rica olunur. Umarız artık böyle olur!

Lütfen REÇETE verdikten sonra hastanızı bilgilendiriniz Lütfen REÇETE verdikten sonra hastanızı bilgilendiriniz! Kullanım talimatı Uyarılar Yan etkiler Kontrol Herşey anlaşıldı mı?

 UNUTMAYINIZ  Zaman darlığı nedeniyle bir hastayı bilgilendirmemek ve uygun talimatları vermemek mahkemeler tarafından hiçbir zaman mazeret olarak kabul edilmez!

Özel reçeteye tabi ilaçlar Kırmızı reçete Yeşil reçete Turuncu reçete Mor reçete

1961  Narkotik İlaçlar Tek Sözleşmesi (Single Convention on Narcotic Drugs) 1971  Psikotrop Maddeler Sözleşmesi (Convention on Psychotropic Drugs) Amaç Narkotik ve psikotrop ilaçların suistimalinin önlenmesi Yasal üretim-dağıtım yollarından “sokak” piyasasına kaydırılmalarının engellenmesi

Uyuşturucu madde listesi Narkotik analjezikler (opioidler) Kokain Flunitrazepam Metilfenidat, fenetilin KIRMIZI REÇETE

Psikotrop ilaçlar listesi Barbituratlar ve diğer sedatif-hipnotikler Benzodiazepinler Amfetaminler Kodein ve dionin Etomidat, ketamin vb. genel anestezikler Biperiden, triheksifenidil vb. santral antikolinerjikler YEŞİL REÇETE

Kırmızı ve yeşil reçeteler boş olarak serbest hekimler veya hastanelerce İl Sağlık Müdürlüğü’nden temin edilir. 3 nüsha halinde düzenlenir. 1 asıl, 2 kopya Kopyalardan birisini hekim saklar. Eczacı hastanın kimliği ve adresini kaydeder, 2. kopyayı saklar. Aslı eczacı tarafından Sağlık Bakanlığı’na gönderilmek üzere ertesi ayın 20’sine kadar İl Sağlık Müdürlüğü’ne teslim edilir. Kırmızı ve yeşil reçeteler tekrarlanmaz!

“Kan Ürünleri Reçetesi ve Hemofili Takip Karnesi” Uygulaması-Kasım 2001 TURUNCU REÇETE Pıhtılaşma faktörleri Normal ve özel immün globulinler İnsan albumini Cerrahide kullanılan doku yapıştırıcıları MOR REÇETE

Reçetesiz Satılan İlaçlar “Self-medication” için reçetesiz ilaç satılabilir aspirin, parasetamol, ibuprofen vb ağrı kesici-ateş düşürücüler yara-yanıkta kullanılan antiseptikler bağımlılık yapmayan sentetik öksürük kesiciler oral-lokal antihistaminikler vazokonstriktör + antihistaminik kombinasyonları (antigripal) oftalmik merhem, solüsyonlar burun damla ve spreyleri antiseptik kulak damlaları önerilen günlük dozu aşmayacak şekilde vitamin içeren multivitamin müstahzarları OTC ilaçlar (over the counter = tezgah üstü)

WHO Guide to Good Prescribing Reçete Yazma Rehberi 2004-Ankara Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzıssıhha Mektebi www.hm.saglik.gov.tr (E-kütüphane 33 no’lu yayın)

Türkiye İlaç Kılavuzu TİK-5 2007 Formüleri Sağlık Bakanlığı İlaç Eczacılık Genel Müdürlüğü Türk Tabipler Birliği Türk Eczacılar Birliği Basım: Turgut Yayıncılık ve Tic. A.Ş. (İSTANBUL) http://www.turyay.com.tr/tik_2003.htm Dağıtım: Palme Yayın Dağıtım Pazarlama İç ve Dış Tic. Ltd. Şti. (ANKARA) palmeyayin@superonline.com http://www.palmeyayincilik.com

http://www.rxmediapharma.com/ Prof. Dr. Levent ÜSTÜNES Ege Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Farmakoloji Anabilim Dalı http://www.rxmediapharma.com/