Yeni Öğretim Programları ve Öğretim Yaklaşımları Prof. Dr. Ali Rıza AKDENİZ

Yeni Program Geliştirme Çalışmalarının Gerekçeleri Nelerdir? Ulusal ve uluslararası sınavlarda başarısızlık Ülkelerarası rekabet Öğrenme kuramlarındaki gelişim ve değişim Bilginin sürekli gelişim ve değişim göstermesi Çağın gereklerine uygun nitelikle bireyler yetiştirme ihtiyacı

Günümüzde benimsenen öğrenme kuramları nelerdir? Davranışçı Öğrenme Kuramı Bilişsel Öğrenme Kuramı Yapısalcı öğrenme kuramı 5E/7E Öğretim Modelleri Kavramsal Değişim Metinleri Araştırma ve Proje Yöntemi Çoklu Zeka Kuramı

YAPISALCI ÖĞRENME KURAMI

Yapısalcı Öğrenme Kuramında Yer Alan Bazı Modeller Öğrenme Halkası (3E) Dört Aşamalı Model (4E) 5E Modeli (5E) 7E Modeli (7E)

Derinleştirme (Elaborate) Değerlendirme (Evaluate) Ülkemizde genellikle yapısalcı öğrenme kuramında yer alan 5E modeli daha çok kullanılmaktadır. 5E modelinin aşamaları aşağıdaki gibi özetlenebilir: Girme (Engage) Keşfetme (Explore) Açıklama (Explain) Derinleştirme (Elaborate) Değerlendirme (Evaluate)

Yapısalcı Öğrenme Ortamı Nasıl Olmalı?

Öğrenme ortamında öğrencinin süreç içerisinde aklına takılan her hangi bir konu hakkında bilgi toplayabileceği kitaplar, Internet vb. olmalıdır. Öğrenci topladığı teorik bilgilerden kendisinin tasarladığı deneyleri yapabileceği araç-gereçlerin bu ortamda bulunması gerekir. Bu ortamların yeterince etkili hazırlanmadığı durumlarda ise, gerektiğinde öğrenci deney esnasında sınıfı terk edip kütüphaneye veya başka bir yere deneyi ile ilgili bir konuyu araştırmak için gidebilmelidir.

Bu yaklaşımın uygulandığı sürecin başında öğrencilerin araştıracağı problemin farkına varmalarının sağlanması gelir. Bu farkındalılık sürecinde öğretmen öğrencinin problemi algılaması konusundaki kritik noktayı yakalamalıdır. Kritik farkındalığı oluşturmada en önemli aşama ise, öğrencilerin mevcut bilgilerinden memnun olmamalarını sağlamadır. Bu aşamada ikna edici gözlemlerle eski bilgiler çürütülmelidir.

Yapısalcı Öğrenmenin Uygulandığı Sınıflarda Deney/Etkinliklerin Özellikleri Neler Olmalı?

1. Başlangıçta her öğrenci için kolayca ulaşılabilir olmalı. 2. Öğrencileri kendi başlarına ve birlikte karar vermeye zorlamalı. 3. Koşullu sorularla ayrıntıları keşfettirebilmeli. 4. Öğrencileri kendi öğrenme ve deney yapma yöntemlerini geliştirme ve kullanma konusunda özendirmeli. 5. Tartışmayı ve iletişimi artırmalı. 6. Değişik modellerin kullanımına açık olmalı. 7. Öğretimin gerçekleştirilmesinde yol gösterici olmalı. 8. Sürprizler içermeli. 9. Genişletilebilir olmalı. 10. Sonuçları zevkli ve genellenebilir olmalı

Yapısalcı bir öğrenme ortamında öğrenmenin gerçekleşmesi için beş özelliğin sağlanması gerekmektedir.

1. Otantik (doğal-anlık) aktiviteleri içeren kompleks öğrenme ortamları oluşturulmalıdır. Öğrenciler günlük hayatla ilişkili problem durumları ile karşı karşıya bırakılarak bunları çözmeyi öğrenmelidirler.

2. Yapısalcı öğrenmenin önemli bir tamamlayıcısı olan sosyal etkileşimin oluşması sağlanmalıdır. Bu şekilde öğrenciler birbirlerinin fikirlerini paylaşarak akran öğrenmesini gerçekleştireceklerdir. Bu şekilde her bir öğrenci birçok farklı açıdan olaya bakış şeklini görecekleri için daha iyi anlama ve öğrenme sağlanılacaktır.

3. İçerik belli bir düzene göre sıralanarak farklı ve çeşitli sunumlara olanak sağlayacak şekilde olmalıdır. Bu şekilde öğrenciler içeriği farklı yöntem ve tekniklerle ve araç-gereçlerle işleyecekleri ve sonuçlarını değerlendirecekleri için kısmen anlamanın önüne geçilerek tam bir anlama sağlanmış olunacaktır.

4. Öğrenciler kendi anlamalarının ve öğrenmelerinin farkında olmalıdırlar. Bu şekilde öğrenciler düşüncelerini ve fikirlerini savunabilecek ve çoklu bakış açılarına sahip olacaklardır.

5. Öğrenci merkezli öğrenme oluşturulmalıdır 5. Öğrenci merkezli öğrenme oluşturulmalıdır. Bu şekilde öğrencilerin neyi, nasıl çalışacaklarına veya anlayacaklarına aktif olarak karar verebileceklerdir.

Bağlam Temelli Öğrenme Yaklaşımı Bağlam temelli öğretim, öğrenciler için uygun, çeşitli çevrelerden gerçek yaşam bağlamlarında kavramları ve süreç becerilerinin öğretimde kullanılması olarak tanımlanmaktadır. Öğrenciler bir kavramı öğrenirken, kavramı ve onun uygulamalarını, kendilerinin kültürleri, aileleri veya arkadaşlarını içine alan gerçek dünya bağlamlarında ilişkilendirebilirlerse, o konuyu öğrendikleri savunulmaktadır

Bağlam Temelli Öğrenme Yaklaşımı Öğrencilerin, bilimin değerini gerçek yaşamla ilişkilendirdiklerinde daha iyi anlayacakları ve öğrenmeye istekli olacakları öngörülmektedir. Kavramları öğrendikten sonra bunlara yaşamından örnekler aramak yerine, öğretime direkt yaşamdaki olaylardan başlayıp kavramları öğrenmeyi ihtiyaç hâline getirir.

Bağlam Temelli Öğretim uygulamalarında temel ilkeler 1. Konular gerçek yaşamdan verilen örneklerle başlamalı 2. Konu veya kavramları öğrenmenin bir ihtiyaç olduğu öğrenciye hissettirilmeli 3. Kavramlar gerçek yaşamla ilişkilendirilerek verilmeli 4. Etkinliklerin, öğrencilerin günlük hayatta karşılaştıkları olaylara derste edindikleri bilgileri kullanarak yorum getirebilmesine imkan verici nitelikte olmalı 5. Öğrencilerin günlük hayatta karşılaştıkları problemlere derste edindikleri bilgileri kullanarak çözüm bulabilmesine olanak vermeli

Bağlam Temelli Öğretim uygulamalarında temel ilkeler 6. Öğrencilerin, bilimin toplumsal öneminin farkına varmalarını sağlamalı 7. Konuların ilişkilendirildiği bağlamlar, öğrencilerin sosyo-kültürel çevrelerinden seçilmeli 8. Öğrencilerin yeni öğrenecekleri bilgi ve becerileri nasıl ve niçin kullanacaklarını anlamalarına imkân vermeli 9. Kullanılan bağlamlar öğrencilerin derse olan ilgi ve motivasyonlarını artırıcı nitelikte olmalı 10. Öğrencilerin bilim ve teknoloji arasındaki ilişkiyi anlamalarını sağlamalı

Yeni Programların Uygulanmasında Kullanılan Tekniklerden Bazıları

PROBLEM ÇÖZME TEKNİKLERİ 1.BEYİN FIRTINASI 2.ALTI ŞAPKALI DÜŞÜNME TEKNİĞİ 3.KUVVET GÜÇ ALANI ANALİZİ 4.ODAK GRUPLARI 5.MÜLAKAT FİKİR ÜRETME TEKNİKLERİ 1.PÜKO DÖNGÜSÜ 2.5N-1K TEKNİĞİ SÜREKLİ GELİŞTİRME TEKNİKLERİ 1.İLİŞKİ DİYAGRAMMI 2.ETKİNLİK ANALİZİ ÖNERİLENLERİ ÖNCELİKLERNDİRME TEKNİKLERİ

1- Balık Kılçığı Tekniği (Sebep-Sonuç Diyagramı) Problem çözümünde problemin sebeplerinin sistematik olarak analizi amacıyla kullanılan araçtır. Belirli bir problemin veya durumun olası nedenlerini belirlemek, ortaya çıkarmak için kullanılır. Grubun problemin içeriğine odaklanmasını sağlar. Problem hakkındaki grup bilgisinin ortaya çıkmasını sağlar.  Detaylı bir sebep-sonuç diyagramı balık kılçığı şeklindedir, bu yüzden balık kılçığı diyagramı olarak da adlandırılır.  Her sebep incelenirken, normlardan, yöntemlerden oluşabilecek sapmalar, değişiklikler düşünülmelidir.   

Balık Kılçığı Tekniği ile Problem çözme sürecinin daha düzenli hale getirilmesi Problem hakkında bütün bilinenlerin ortaya konması, bilinenlerden bilinmeyenlere doğru sistematik bir yaklaşım. Problemle doğrudan deneyimi olan kişilerin uzmanlığından yararlanma sağlanır.

Balık Kılçığı Tekniği Eğiticidir. Tartışmalarda yol gösterir, konunun dağılmasını önler. Her türlü problemin analizi için kullanılabilir.

Balık Kılçığı Tekniğinin Uygulanması Adım-1- Sorun tespit edilir başlık olarak yazılır. Adım-2- Tespit edilecek muhtemel nedenler için temel gruplamalar belirlenir (İhtiyaca göre gruplar belirlenir, Grup başlıkları ve sayısı standart değildir) Düşük Spor Başarısı Var Malzeme Metot Eğiticiler Düşük Spor Başarısı Var Çevre İnsan

Balık Kılçığı Tekniğinin Uygulanması (Devamı) Adım-3- Bütün üyeler beyin fırtınası oturumuna katılır, sırayla tüm üyelerin düşünceleri alınır. Eğiticiler Bilgisiz yetersiz eğitici Adım-4- Her üye düşüncesinin hangi temel gruba girdiğini belirtmelidir bir neden bazen başka bir nedenin dalı olarak eklenir. Eğiticiler Bilgisiz yetersiz eğitici Yeni eğitici

Balık Kılçığı Tekniğinin Uygulanması (Devamı) Daha sonra en önemli nedenleri tespit etmek için oylama yapılır, en fazla oyu alan nedenler daire içine alınır. Sorunun çözümüne öncelikle buradan başlanır ve kılçık yavaş yavaş kırılır. Tamamlanmış bir balık kılçığı aşağıdaki gibidir.

ÖĞRENCİ ÖĞRETMEN VELİ İDARE KAYNAK EBEVEYNLERİN OKUMA ALIŞKANLIĞININ OLMAMASI TV BAĞIMLILIĞI VELİ DESTEĞİNİN OLMAMASI YÖNLENDİRME EKSİKLİĞİ VELİNİN KONUYA DUYARLI OLMAMASI İSTEKSİZLİK TAM GÜN EĞİTİM VEREN OKULUMUZDA KÜTÜPHANENİN İŞLERLİĞİNİN OLMAMASI FİZİKİ KOŞULLARIN YETERSİZLİĞİ OKULLA İLGİLİ ÇÖZÜM BEKLEYEN DİĞER SORUNLAR KİTAP SAYISININ YETERSİZLİĞİ İDARE KÜTÜPHANE GÖREVLİSİNİN OLMAMASI MADDİ YETERSİZLİKLER KAYNAK

2- ALTI ŞAPKALI DÜŞÜNME TEKNİĞİ

ALTI ŞAPKALI DÜŞÜNME TEKNİĞİ Günümüzde öğrencilerin geliştirilmesi istenilen niteliklerinden biri de düşünme becerileridir. Bilgi çağının insanından beklenen, olayları neden-sonuç ilişkileri açısından analiz edebilme, çok yönlü düşünebilme, eleştirel bir bakış açısına ve yaratıcı düşünceye sahip olabilmesidir. Bireyin bu niteliklerini geliştirmek açısından sınıf ortamında uygulanabilecek tekniklerden biri de Edward De Bona (1985) tarafından geliştirilmiş olan “Altı Şapkalı Düşünme Tekniği” dir.

ALTI ŞAPKALI DÜŞÜNME TEKNİĞİ Bu teknikte öğrencilere yeni fikir üretmenin yolları öğretilmeye çalışılmakta, öğrencilerden düşüncelerini kullanılan şapkaların gerektirdiği biçimde ortaya koymaları ve mevcut problemin çözümü konusunda görüşler üretmeleri istenilmektedir. Böylece birey giydiği şapkanın gerektirdiği biçimde düşünce üretmeye çalıştığı için, düşüncenin sadeleştirilmesi gerçekleştirilebilmektedir. Uygulama sırasında şapkalar değiştirilerek, istenildiği anda başka bir düşünme biçimine geçiş mümkün olabilmektedir. Teknik, altı farklı renkte şapka ve bunlara yüklenen anlama göre görüş oluşturma esasına dayanmaktadır.

ALTI ŞAPKALI DÜŞÜNME TEKNİĞİ Beyaz Şapka (Tarafsız Şapka) Bilgiyi esas alarak, konu ile ilgili net, sayısal ve araştırmalara dayalı bilgileri esas alarak görüşleri benimser, konu ile ilgili gerçekleri görmeyi sağlar. İlgili Sorular: Ne tür bilgilere sahibiz? Eksik bilgiler nelerdir? Bu bilgiler nasıl elde edilebilir? Kişilik: Bilim adamı

ALTI ŞAPKALI DÜŞÜNME TEKNİĞİ Kırmızı Şapka (Duygusal, kişisel şapka) Olaylara duygusal açıdan bakmayı gerektirir. Hiçbir dayanağı olmadan hisleri söylemek gereklidir. Bir anlamda olayları mantıklı düşünmeden duygular dile getirilir. İlgili Sorular: İlgili konular hakkında neler hissedilmektedir? Kişilik: Kalbini dinler.

ALTI ŞAPKALI DÜŞÜNME TEKNİĞİ Siyah Şapka (Kötümser/tedbir şapkası) Olaylara eleştirel, karamsar/kötümser bir bakış açısı getirir. Konunun riskleri, gelecekte ortaya çıkaracağı sorunlar/eleştiriler ifade edilir. İlgili Sorular: Ne gibi sorunlar ortaya çıkabilir? Olabilecek en kötü durum nedir? Kişilik: Kötümser, siyah elbiseli hakim.

ALTI ŞAPKALI DÜŞÜNME TEKNİĞİ Sarı Şapka (İyimser Şapka) Olayların olumlu yönleri iyimser bir bakış açısıyla ortaya konulur. Avantajları açıklanır. Konu beğenilmese bile, iyi yönleri bulunmaya çalışılır. İlgili Sorular: Avantajlar nelerdir? En iyi ihtimal sonucunda neler olur? Bize ne yarar sağlar? Kişilik: Güneş sarısı.

ALTI ŞAPKALI DÜŞÜNME TEKNİĞİ Yeşil Şapka (Yenilikçi, üretken şapka) Olaylara yenilikçi ve farklı bir bakış açısıyla yaklaşır. Orijinal fikirler ortaya koyar. Önemli olan fikrin saçma olup olmadığı değil, orijinal olmasıdır. İlgili Sorular: Bu konudaki değişik öneriler nelerdir? Yeni bir yaklaşım oluşturulabilir mi? Probleme farklı bir bakış açısı mümkün mü? Kişilik: Sürgün veren yeşil tohum

ALTI ŞAPKALI DÜŞÜNME TEKNİĞİ Mavi Şapka (Serinkanlı, analizci şapka) Olayları tüm yönleriyle analiz eden ve sonuç çıkaran bir yaklaşımı gerektirir. Düşünceler sistemleştirilir. Neyin elde edilmek istenildiğine karar verilebilir. İlgili Sorular: Şu ana kadar ne başarıldı? Hangi kararlar alındı? Şimdi ne yapılabilir? Konunun özeti nedir? Kişilik: Gökyüzünü çevreleyen gökkuşağı

ALTI ŞAPKALI DÜŞÜNME TEKNİĞİNİN UYGULANMASI Altı farklı renkte şapka hazırlayınız. Aynı renk şapkayı birden fazla kişiye verebilirsiniz. Örneğin her renk için ikişer kişi planlarsanız 12 şapkaya ihtiyacınız var demektir. Ancak uygulamanın fazla zaman almaması için her düşünce şapkası için bir kişi de planlayabilirsiniz.

ALTI ŞAPKALI DÜŞÜNME TEKNİĞİNİN UYGULANMASI Belirlediğiniz öğrencilere şapkaları rasgele dağıtınız. (İsterseniz şapkaların özelliklerini tanıtıp, bunlara göre konuşacak kişileri belirtmede izleyenlerin şapkaların rengini konuşmaların bitiminden sonra belirlemelerini de isteyebilirsiniz). Konuyu duyurunuz. Sınıftaki diğer öğrencilere ortamı izlemelerini ve her şapkanın olması gerektiği biçimde görüşlerle temsil edilip edilmediğini altı şapkalı değerlendirme ölçeğine göre kontrol etmelerini ve not almaları gerektiğini duyurunuz.

ALTI ŞAPKALI DÜŞÜNME TEKNİĞİNİN UYGULANMASI Görüş belirleme hazırlığı için 5-10 dk. Süre veriniz. (Sınıfta uygulamanın daha kısa sürede tamamlanabilmesi için bu hazırlığın dershane dışında yapılması da düşünülebilir). Şapkalara göre görüşleri alınız. Her bir şapkanın görüşünü almak için 2-3 dk. Süre verebilirsiniz. Görüşler alındıktan sonra tüm öğrencilerin katılımı ile değerlendirmelerinizi yapınız.