SOSYAL SORUMLULUK ve ETİK Mühendislik – Mimarlık Fakültesi 06.06.2010 Mühendislik – Mimarlık Fakültesi Tekstil Mühendisliği Bölümü Mehmet Arif ÖZER

2 DÜNYA TEKSTİLVE HAZIR GİYİM İHRACATI VE DÜNYA TİCARETİ İÇİNDE PAYI YILLAR DÜNYA TEKSTİL VE HAZIR GİYİM İHRACATI MİLYAR DOLAR DÜNYA TİCARETİ DÜNYA TİCARETİ İÇİNDE PAY TEKSTİL HAZIR GİYİM TEKSTİL VE GİYİM PAY % TEKSTİL VE GİYİM PAY % 2001 147.0 195.0 342.0 6.191 2.38 5.53 2002 152.0 232.5 384.5 6.492 2.35 5.93 2003 169.0 258.1 427.1 7.585 2.23 5.63 2004 194.7 260.6 455.3 9.220 2.12 4.94 2005 203.0 278.0 481.0 10.475 1.94 4.60 2006 218.6 311.4 530.0 12.113 1.81 4.38 2007 238.1 345.3 583.4 13.883 1.72 4.21 2008 261.7 361.9 623.6 15.875 1.64 3.93 2

Kar amaclı kuruluşların temel amaçları; Kar elde etmek, Varlığını sürdürmek ve büyümek, Toplumsal sorumluluklarını yerine getirmektir. Günümüzde tüketiciler, kuruluşları yalnızca ürün ve hizmetleriyle değil, çevreye topluma çalışanlara yönelik karar ve uygulamalarıyla da değerlendirmektedir.

Ürün ve hizmetlerin niteliği kadar, üretim süreç ve yöntemlerinin çevreye etkisi, tüketicilerin tercih ve kuruluşa yönelik tutumlarını etkilemektedir.

TEKSTİL VE HAZIR GİYİM ÜRETİMİNDE SOSYAL SORUMLULUK İLKELERİ

Günümüzde olduğu gibi, gelecekte de insan onuruna ve haysiyetine saygının sağlanmış olup korunması, sosyal eşitliğin sağlanması, çevrenin korunup yaşatılması en evrensel görevlerdir. İktisadi gelişim ve sosyal ilerleme ancak doğal yaşam şartlarının korunmasıyla sağlanabilir.

Türkiye’den alım yapan büyük perakende mağaza zincirlerinin şart koştuğu sosyal ve çevre standartları yanında, Türkiye’nin de çalışma, sosyal güvenlik ve milli eğitim mevzuatlarının bir gereği olarak üretici firmaların uymak zorunda olduğu koşullar aşağıdaki başlıklarda ele alınmıştır.

1. Genel İlkeler Üretim yapan fabrikalar, kendi ülkelerinin kanunlarına ve ilgili diğer tüm kanun, kural ve tüzüklere uygun şekilde faaliyet göstermelidir

2. Çevre Fabrikalar, ilgili tüm çevre kanunları ve tüzüklerine uymalıdır.

3. Ayrımcılık Fabrikalar elemanları, kişilik özellikleri veya inançları temelinde değil, işi yapabilme becerilerini esas alarak istihdam edilmelidir. Fabrika, işçilerini ırk, renk, cinsiyet,uyruk, din, yaş, hamilelik, medeni durum, siyasi görüş ve/veya sosyal açıdan ayrım yapmaksızın istihdam etmelidir.

4. Çocukların Çalıştırılması Fabrikalar sadece ya yasalarla belirlenmiş olan yaş sınırını aşan ya da en az 14 yaşında (bazı firmalar için 15 yaşında) (bunlardan hangisi büyükse) eleman istihdam etmelidir. Ayrıca, fabrikaların çocukların çalıştırılması ile ilgili diğer kanunlara da uygun hareket etmesi gerekmektedir

5.Ücretler ve Çalışma Saatleri Fabrikalar çalışma saatleri, ücretler ve fazla mesai ücretlerini ilgili kanunlar çerçevesinde belirlemelidir.

6. Çalışma Koşulları Fabrikalar, tüm işçilere saygılı ve dürüst bir muamele göstermeli ve onlara sağlıklı ve güvenli bir ortam sağlamalıdır. Fabrikalar çalışma koşulları ile ilgili tüm kanun ve tüzüklere uymalıdır. Fabrikalarda kurumsal cezalandırma veya diğer fiziksel veya psikolojik zorlama yöntemleri uygulanmamalıdır. Fabrika binaları yeterli aydınlatma ve havalandırmaya sahip olmalı, koridorlar ulaşılabilir olmalı, makinelerin bakımı yapılmalı ve tehlikeli maddeler uygun şekillerde depolanıp atılmalıdır

7.Birlik Kurma Özgürlüğü İşçiler istedikleri birliklere katılma özgürlüğüne sahiptir. Fabrikalar, yasal ve barışçıl şekilde toplu birlik oluşturan, örgüt kuran ve pazarlık eden işçilere müdahale etmeyecektir. Bu konudaki karar yalnızca işçiler tarafından verilebilir. İşçiler yasalara uygun şekilde birlik kurma veya kurulmuş olanlara katılma özgürlüğüne sahiptir. Fabrika, işçilerin istedikleri birliklere katılmaya yönelik yasal haklarıyla ilgili herhangi bir tehdit, ceza, kısıtlama veya müdahalede bulunmaz

ETİK NEDİR?

Düşünce ve hareketlerimizin; genel kabul gören “iyilik”, “doğruluk”, “dürüstlük” gibi temel değer ve prensiplere uyumudur. Bu temel değerler toplumdan topluma bazı farklılıklar gösterebilir ancak temelde birbirine yakındır.

ETİK çok eski bir kavramdır. Yunanca ETHOS kelimesinden gelir. ETHOS: Bir canlının sığındığı yer, gelenek, alışkanlık, töre anlamındadır.

“Yasa TUTKULARDAN ARINMIŞ akıldır.” ARİSTO şöyle der: “Yasa TUTKULARDAN ARINMIŞ akıldır.”

dürüstlük, doğruluk ve otokontrolü barındırmaktadır. Eflatun ise; “Akıl vücudun ihtiyaçlarını KONTROL ETMELİdir.” der. Bu, iki görüş temelinde dürüstlük, doğruluk ve otokontrolü barındırmaktadır.

DOĞRULUK, DÜRÜSTLÜK, OTO- KONTROL, KİŞİSEL ÇIKARLARDAN ARINMA gibi kavramlar ETİĞİN temelini oluşturur.

Etik ve Ahlak Arasındaki Fark Ahlak dinsel ve geleneksel öğeleri de içinde barındırır. Etik ise evrenseldir. Ahlak toplumun belirlediğidir, Etik ise yapılması doğru olandır.

Ahlak, toplumdan topluma değişir. Genellikle herhangi bir gerekçe gösterilmeden doğru kabul edilen düşünce ve değerlerin toplamıdır. Buna karşılık etik, kuralları mantıklı olarak yorumlamaya çalışır.

ETİK SİSTEMİNİN GELİŞİMİ: Başta 1974’te Amerika’da ortaya çıkartılan Watergate ve benzeri siyasi skandallar olmak üzere, - Kamuya güvensizliğin Hükümetlere şüphe ile yaklaşmanın yaygınlaştığı dönemden sonra, etik standartların geliştirilmesi gündeme gelmiştir.

1977 yılında ; İş Etiği, Karakter Gelişimi, Global Etik ve Uluslararası Programlar olmak üzere üç ana dalda faaliyetlerini yürütmekte olan “Ethics Resource Center” kurulmuştur. Türkiye ayağını 25 Aralık 2001’de kurulan TEDMER temsil etmektedir.

Enron, Houston Texas kökenli bir enerji firmasıdır. 2001 yılı sonlarındaki iflasından önce yaklaşık 21,000 kişiyi istihdam etmekteydi ve doğal gaz, elektrik, iletişim gibi alanlarda 2000 yılında 111 milyar dolar olduğu iddia edilen cirosu ile dünyanın lider firmaları arasındaydı. Fortune dergisi, Enron u 6 yıl arka arkaya “Amerika nın en Yaratıcı Firması” olarak adlandırmıştır. 2001 yılının sonunda ise finansal durumunu fiktif olarak yükselttiği ortaya çıkmıştır. Bunun yanında, bu skandal Arthur Andersen işbirliği nedeniyle Arthur Andersen ın da batmasına neden olmuştur.

Jeffrey Skilling

Enron ve benzeri skandallar ardından, halka açık şirketlerin ve çalışanlarının rol ve sorumluluklarında bazı yasal düzenlemeler yapılmıştır.

Sarbanes- Oxley Kanunu ya da Sarbox Kanunu bunlardan biridir. (2002) Amerikan Senatörü Paul Sarbanes ve Temsilcisi Michael Oxley’in soyadlarıdır.

Bunlar, halka açık şirketlerin muhasebe, dokumantasyon, denetim, yonetim ve finansal tablolari başta olmak uzere, her tür operasyonu ile ilgilidir ve şirket Yönetim Kurulu , Profesyonel Yönetim Takımı ve Denetim Firmalarını doğrudan ilgilendirmektedir. Yönetim Kurulu ve Denetim Komitesi için yeni standartlar, Firma Yönetimi için yeni standartlar ve cezalar, Dış Denetçiler için yeni standartlar

Sarbox ‘un 406. maddesi; halka açık firmaların YAZILI etik standartları olup olmadığını, bu standartlara karşı kimlerin sorumlu olduğunun bildirmelerini ister. Firmalar, eğer YAZILI ETİK KOD ları yoksa, neden olmadığını açıklamak durumundadırlar. Firma, yıl sonu raporlarını yayınlamalı(web sayfası…vs) ya da istek üzerine bir kopyanın ücretsiz olarak verileceğini kabul etmelidir.

Dünya neden etiğe bu kadar çok değer göstermeye başladı Dünya neden etiğe bu kadar çok değer göstermeye başladı? Skandallar mı tüm dünyayı ayağa kaldırdı? SKANDALLAR BUZDAĞININ GÖRÜNEN KISMIDIR.

Bugünkü etik krizinin gerçek sebebi; değerlere, hedeflere, amaçlara kendilerini adamayan politikacıların, liderlerin ve çalışanların etik olmayan tutumlarından kaynaklanmaktadır.

Yapılan araştırmalarda, ekonomilerde serbestleşme ve demokratikleşme ile yolsuzlukların oranı arasında sıkı bir ilişki olduğu gözlemlenmiştir. Yolsuzlukların az olduğu ülkelerde piyasa ekonomisi güçlü iken, yolsuzlukların çok olduğu ülkelerde devletin ekonomiye müdahalesi oldukça fazladır

Demokratikleşme açısından geri kalmış ülkelerde yolsuzluklar daha yaygındır. Demokrasi özünde açık ve şeffaf toplum rejimidir. Bu nedenle, demokratik ülkelerde yolsuzlukların ortaya çıkması ve denetim daha kolaydır.

“Volvo Rüşvetten Bezdi Yatırımından Vazgeçti…” Volvo Türkiye Genel Müdürü Larsson, şirketin arsa alarak başlattığı Türkiye yatırımından , inanılmaz rüşvet talepleri yüzünden vazgeçtiklerini söyledi.

Volvo Car Cooperation, dört yıl önce Türkiye’deki şirketlerini aynı çatı altında toplamak amacıyla bir genel merkez ofisi inşa etme kararı aldı. Larsson’un ifadesiyle ‘gelecekteki önemli projeler için başlangıç noktası olacak’ bu ofis için toplam 3 milyon dolar bütçe ayrıldı.

Anlaştıkları danışmanlık şirketinin yaptığı fizibilite sonunda Şile’de imar izinli bir arsa satın alındı. İnşaata başlama aşamasında, Belediye’den İSKİ’ye kadar çeşitli kurumlar, çeşitli şekillerde rüşvet talep ettiler. İSKİ’den bir yetkili, arsanın su havzası üzerinde olduğu ancak bir otomobil karşılığında bunun kayıtlardan silinebileceğini ima etti.

Larsson, rüşvet taleplerinin hiçbirine karşılık vermedikleri için inşaata başlayamadıklarını üstelik mahkemelik olduklarını ve davanın hala sürdüğünü belitti.

FİRMALARDA ETİK YÖNETİMİ

1990lı yılların başında Amerika’da “Etik Yönetmenliği” kavramı ortaya çıkmıştır. Türkiye’de bu eğitim ilk kez ERC İŞBİRLİĞİYLE TEDMER tarafından verilmeye başlanmıştır. (2003 yılında) Amaç, çalışanların firma standartlarına, prensip ve prosedürlerine, yasalara uyumunu sağlanmasıdır.

Etik Yönetimi kapsamında kurumlarda; haksız rekabetin önlenmesi, kalite ve etik unsurların gözardı edilmemesi için Etik kodların  belirlenmesi gerekli ve önemlidir.        

ETİK KODLAR Firmanın temel değerleri doğrultusunda oluşturulan standartlardır. Firma değerlerini açıklar. Firma kimliğini yansıtır; çalışanların ve üçüncü kişilerin firmayı ve değerlerini tanımasına olanak sağlar. Çalışanların Karar aşamalarında, çizdiği net sınırlarla, firma değerlerinin korunmasını sağlar. Kısaca; Firma Anayasası diyebiliriz.        

ETAY ETİK DEĞERLERİMİZ KİTAPÇIĞI ETİK KODLAR ETAY ETİK DEĞERLERİMİZ KİTAPÇIĞI

ETAY ETİK DEĞERLER KİTAPÇIĞI İÇERİK: Firmanın en üst düzey yöneticisinin “etik” konusunda bakış açısı; Vizyon, Misyon ve Kalite Politikası Temel Değerlerimiz DAVRANIŞ İLKELERİMİZ a) Müşteri İlişkilerimiz b) Tedarikçi İlişkilerimiz c) Resmi Kurumlarla İlişkilerimiz d) Toplumla İlişkilerimiz e) İhlallerin Raporlanması        

Temel Değerlerimiz BEŞ TEMEL DEĞERİMİZ VARDIR: Dürüstlük Sorumluluk Karşılıklı Saygı Sürekli Gelişim Pozitif Yaklaşım Bu değerler, kitapçığımızda detaylı olarak açıklanmıştır. ÖRN: Etay için “Dürüstlük” ne anlama gelir??        

Davranış İlkelerimiz Temel değerlerimiz doğrultusunda; günlük kararlarımızda, tavır ve davranışlarımızda bizlere rehberlik eden DAVRANIŞ STANDARTLARI nı açıklar. Dört başlık altında ele alınmıştır.        

FİRMAMIZ VE ÇALIŞMA ARKADAŞLARIMIZLA İLİŞKİLERİMİZ Temel değerlerimiz doğrultusunda; günlük kararlarımızda, tavır ve davranışlarımızda bizlere rehberlik eden DAVRANIŞ STANDARTLARI nı açıklar.        

FİRMAMIZ VE ÇALIŞMA ARKADAŞLARIMIZLA İLİŞKİLERİMİZ Firma İmajı Firma Kaynaklarının Kullanılması Fikri Ve Sınai Mülkiyet Haklarına Saygı Bilgisayarların Kullanımı Çıkar Çatışmaları Hediyeler, Rüşvet ve Usulsüz Ödemeler Seyahat İş Kayıtlarının Tutulması        

FİRMAMIZ VE ÇALIŞMA ARKADAŞLARIMIZLA İLİŞKİLERİMİZ İş Gizliliği Taciz Politik Katkılar Zaman Yönetimi İletişim Eşit İstihdam Fırsatı Liderlik        

MÜŞTERİLERİMİZLE İLİŞKİLERİMİZ Genel Firma Prensipleri Rekabet için Bilgi Toplama Ticaret Anlayışı        

TEDARİKÇİLERİMİZLE İLİŞKİLERİMİZ Genel Firma Prensipleri RESMİ KURUM VE YASALARLA İLİŞKİLERİMİZ Yasal Yükümlükler        

TOPLUMLA İLİŞKİLERİMİZ Genel Firma Prensipleri Çevrenin ve doğal kaynakların korunması        

İHLALLERİN RAPORLANMASI Sistemin kontrol altında tutulması çok önemlidir. Olaylara verilen kritik tepkiler ve kararlar çok önemlidir.        

Liderlerin kararlarında, davranışlarında, bakış açılarında örnek olmaları ve çalışanları doğru yönlendirmeleri gerekmektedir.        

SONUÇ Tüm çalışanlarımız değer ve ilkelerimizin birer koruyucusudur SONUÇ Tüm çalışanlarımız değer ve ilkelerimizin birer koruyucusudur. Etik standartlara uyum; uzun vadeli bireysel başarı ve firma başarımızın anahtarıdır.        

TEŞEKKÜRLER…