KALKINMA İÇİN TARIM Mark Cackler İstanbul Tarım ve Kırsal Kalkınma Bölümü 25 Nisan 2008 Dünya Bankası mcackler@worldbank.org

Dünyanın yoksullarının % 75’i kırsal alanda yaşamakta ve tarımla uğraşmaktadır. 21. yüzyılda tarım, temel yoksulluğun azaltılması, ekonomik gelişme ve çevresel sürdürülebilirliği sağlamaya yönelecektir. With this slide you can briefly introduce the history of ag lending in the Bank through the decline starting in the 1980s through the refocusing and subsequent increase along the lines of . . . This is the first WDR focused on agriculture since 1982 and it is another step in the World Bank’s rededication to agriculture and rural development. I’m sure you know that a broad-based decline in donor investment in agriculture and rural development occurred from late 1980s to 2000 in response to low global grain prices and disappointing rates of return on agricultural projects. World Bank lending to agriculture dropped as well from a nominal annual average of $6.8 billion (adjusted to 2006 dollars) in FY79-81 (or 30% of total Bank lending) to less than $1.3 billion in FY99-01 (2006 dollars) or 7% of Bank lending. However, . . .

Genel Bakış Sürdürülebilir kalkınma için, hükümet ve finansörler önceliklerini belirlerken tarıma daha ön planda bir yer verilmelidirler. Günümüzde tarımı kalkınma için kullanma da daha iyi fırsatlar mevcuttur. Ancak daha önce yapılanlardan farklı olarak—uygulamada devletin, özel sektörün ve toplumun rollerinin yeniden tanımlanmasını gerektirmektedir.

Geçiş dönemindeki ülkelerin içinde bulunduğu benzersiz bağlam Tarımsal işletme sistemleri- kollektiften bireysele, kamudan özele geçiş, Aktör odaklı- miktardan kaliteye ve piyasa isteklerine geçiş, Devletin rolü- girdi ve çıktı tahsislerinin yönlendirilmesinden, kamu mallar/hizmetlerinin sağlanmasına ve düzenleyici çerçeveye geçiş, Tarım politikalarının amaçları- gıda güvenliği ve sosyal hizmet sunumundan gıda güvenliği ve rekabetçiliğe geçiş, Ülkeler arasında ve içinde heterojen yapılar.

Tarımın işlevleri üç farklı tarım dünyasında farklılık gösteriyor 100% 80% 50% 20% Tarıma Dayalı ülkeler Temel olarak, Sahra Altı Afrika Arnavutluk, Moldova Tarımın Büyüme içindeki Payı 1990-2005 Kentleşmiş Ülkeler Latin Amerika ve Karayipler Türkiye, Bulgaristan, Macaristan, Polonya, Rusya, Ukrayna Geçiş Ülkeleri Temel olarak Asya, MENA (Orta Doğu ve K. Afrika) Tacikistan, Özbekistan Kırsal Yoksulluk/toplam yoksulluk, 2002

Tarımın Kalkınma Bakımından Üç Ana İşlevi Tarıma dayalı ülkelerde ve geçiş dönemindeki ülkelerin kentleşmiş ve tarımsal bölgelerinde büyümeyi sağlayan ana sektördür. Geçim kaynağıdır.  Gıda güvenliği ve yoksulluğun azaltılması Doğal kaynakları daha iyi yönetmenin bir yoludur.

1. Erken aşamalarda genel büyüme için bir itici unsur GSYH büyümesi için önemli sektördür Mali açıdan karşılanabilir gıda ve ücret rekabetçiliğine sahiptir Güçlü büyüme bağlantıları söz konusudur Başarı: Çin, Hindistan, Vietnam Afrika’da artan tarımsal büyüme 2.3 3.3 3.5 0.0 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 4.0 1980-1990 1990-2000 2000-2005 Ortalama yıllık reel tarımsal büyüme (%)

2. Bir Geçim Kaynağı Küresel aşırı yoksulluk: Günde 1,08$ -2002 2,5 milyar insan tarımla ilişkili ve 800 milyon küçük tarımsal işletmeci mevcuttur. Yoksulların %75’i kırsal alanlarda yaşıyor ve 2040 yılında yoksullar çoğunluk kırsal alanda olacaktır. Küresel Kentsel Yoksullar 287 milyon Güney Asya kırsal 407 milyon MENA kırsal 5 miyon ECA kırsal 5 milyon Doğu Asya kırsal 218 milyon Sahra Altı Afrika kırsal 229 milyon LAK kırsal 27 milyon

Tarıma dayalı büyüme yoksulluğun azaltılmasında özellikle etkilidir Tarıma dayalı GSYH artışı tarım dışı kaynaklı GSYH artışı ile karşılaştırıldığında yoksulların gelirini 2-4 kat daha olumlu etkilemektedir (43 ülke). Tarım dışı -2 2 4 6 8 En düşük 3 5 7 9 En yüksek Harcama ondalığı %1 GSYH Artışının Sağladığı Harcama Kazancı (%)

Doğu Avrupa ve Orta Asya (ECA)’da Tarımın Özel Yönleri ECA Bölgesi tarımındaki toparlanma ile birlikte kırsal yoksullukta keskin bir düşüş meydana gelmiştir. Ancak, günümüzdeki durum bölgeler arasında önemli farklılıklar göstermektedir.

3. Doğal Kaynakları ve Çevreyi yönetmenin bir yoludur Tarım, doğal kaynakların önemli kullanıcısıdır: Tatlı su kaynaklarının %80’i Arazi alanlarının %40’ı Sera gazı emisyonlarının %21+’i Başarabilir: Sürdürülebilir tarımsal işletmeler ve çevre hizmetleri (Avrupa ve Latin Amerika’daki korumalı tarım, çevre hizmetleri ödemeleri) Sera gazı emisyonlarına katkı Gelişmekte olan ülke tarım ve ormandan yoksun bırakma 21.4 Gelişmekte olan ülke diğer kaynaklar 15.2 Sanayileşmiş ülkeler 63.4

Kalkınmada Tarımı Kullanmak için daha iyi fırsatlar söz konusudur: Teşvikler Piyasalar Yenilikler

Daha iyi fırsatlar--Teşvikler Tarım, tarıma dayalı ülkelerde ve geçiş ülkelerinde çok daha düşük düzeylerde “vergilendirilmeye” devam ediyor

Daha iyi fırsatlar-- Piyasalar Değişen beslenme düzenleri ̶ yüksek değerli ürünler ve geleneksel olmayan ihracatlar Gelişmekte olan ülkelerin ve geçiş ülkelerinin tüketimi Gelişmekte olan ülkelerin ve geçiş ülkelerinin ihracatı Meyve-Sebze Et Hububat Meyve-Sebze Et Kcal tüketim/kişi/gün (1981=100) İhracat Değeri (1980=100) Geleneksel İhracat

Büyüyen bir ihracatçı olarak ECA Büyük ölçüde yüksek gelirli ülkeler ve geçiş ülkeleri tarafından ihraç edilen tahıllar için gelişmekte olan ülkeler daha da büyük bir pazar olacaktır. Tahıl Net Ticareti -200 -150 -100 -50 50 100 150 200 250 Yüksek Gelirli ECA LAC EAP SSA SA MENA Milyon ton 2000 (gerçekleşen) 2030 (öngörülen) Net Hububat Ticareti

Daha iyi fırsatlar-- Piyasalar Çevre hizmetleri için yeni piyasalar Nikaragua’da bozulmuş arazilerin dönüştürülmesi örneği -600 -500 -400 -300 -200 -100 100 200 300 Yıllık ürün Bozulmuş mera Düşük ağaç yoğunluğu olan doğal mera Yem depoları Düşük ağaç yoğunluğu olan ıslah edilmiş mera Yüksek ağaç yoğunluğu olan doğal mera Yüksek ağaç yoğunluğu olan ıslah edilmiş mera Net arazi kullanım değişimi (hektar) Yoksul hanehalkları Yoksul olmayan hanehalkları -

Daha iyi fırsatlar--Yenilikler Teknolojik yenilikler— daha fazla ilerleme, ancak yetersiz yatırım Korumalı tarım, Bt Pamuk (GDO) Finans, pazarlama ve yayım hizmetlerinde “Bilgi ve İletişim Teknolojileri” Kurumsal yenilikler—çoğu daha erken aşamalarda Hava ve fiyat riski sigortası Kırsal finansman Daha güçlü üretici örgütleri Kamu-özel-STK ortaklıkları Değer zincirleri, yayım, kırsal finansman Much of the reduction in taxation is through better macro policies and liberalization of the manufacturing sectors BT pamuk: Bacillus thuringiensis (Bt) is a spore-forming bacterium, which produces crystal proteins that are toxic to many species of insects. Bt cotton plants have been modified with short sequences of Bt genes to express the crystal proteins that the bacterium produces, so that the plants themselves produce the insecticidal proteins. In the early 1990s the first Bt cotton was developed. It is called INGARD in Australia, and contains a toxin from the soil bacterium Bacillus thuringiensis (Bt). This bacterium has been used as an insecticidal spray (Bt spray) since 1938. There are many different types of Bt toxins found in various strains of the bacterium.

Kalkınmada tarımı etkili olarak kullanmanın önündeki üç zorluk: Daha yüksek tarımsal büyüme sağlamak Daha iyi yatırımlar yoluyla uygulamalar Kırsal alanda tarım-dışı yolları tanıtmak

Küresel ticaret bozulmaları hala yaygın Zorluklar—Büyüme Küresel ticaret bozulmaları hala yaygın Mevcut küresel ticaret politikaları sebebiyle gelişmekte olan ülkelerin ticaret payı kayıpları (gelişmekte olan ülke ticaret paylarındaki yüzdelik puan kaybı) Mevcut küresel ticaret politikaları reel uluslararası mal fiyatlarını bastırmıştır (fiyatın yüzdesi) -3 -4 -5 -7 -12 -15 -21 Şeker Pirinç İşlenmiş et Buğday Diğer tahıl Süt ürünleri Yağlı tohumlar Pamuk -9 -2 -18 -21 -5 -7 -34 -27 Şeker Pirinç İşlenmiş et Buğday İri tahıllar Süt ürünleri Yağlı tohumlar Pamuk

Ticaret bozulmalarında OECD politikalarının rolü Üretici destek tahmini, %

Zorluklar—Büyüme Makro politika ortamının ve kırsal yatırım ortamının desteklenmesi Özel piyasa gelişimini desteklemek için tarım politikalarının tutarlılığı Piyasa gelişimi için mülkiyet hakları Devletin yeniden tanımlanan rolleri Ana kamu malları Düzenleme ve standartlar Koordinasyon

Zorluklar Tarıma dayalı ülkelerde tarıma ve araştırma-geliştirmeye çok az ödenek ayrılmaktadır Tarımsal GSMH/GSMH Tarımda kamu harcamaları (GSYH %’si) Tarımsal Araştırmalar (GSYH %’si) Ancak elde edilen kalite mevcut harcamadan daha zayıftır.

Ana kamu mallarına yanlış ve yetersiz yatırım Zorluklar—Uygulama Ana kamu mallarına yanlış ve yetersiz yatırım Tarımsal GSYH’nın yüzdesi Özel sektör mallarına yüksek tarımsal bütçe tahsisi : Arjantin (%37), Endonezya (%43), Hindistan (%75) Sübvansiyonlar Kamu mallarına yapılan yatırımlar

Zorluklar: Kırsal ekonomide tarım dışı gelir kaynakları gelişmektedir. Meksika: Kırsal Nüfusun gelir kaynakları Bangladeş: Kırsal Nüfusun gelir kaynakları

Bölgesel yaklaşımlar yoluyla kırsal alanda tarım dışı kalkınma Temel unsurlar Daha yoksul bölgeler Sinerji; tarım, kırsal tarım dışı, küçük kasabalar Piyasa odaklı, yerel, katılımcı planlama Kurumsal Yerel yönetişim, Kamu-Özel Ortaklıkları Yatırımlar Altyapı, teknik yardımlar Teşvikler Destekleyici ortam—yatırım ortamı Rekabetçi eşleştirme hibeleri Yenilikçilik ve iş geliştirme hizmetleri Örnekler  Sao Francisco Vadisi, Brezilya; AB destek programları

ECA için bir Politika Gündeminin Temel Unsurları Politika Amaçları Tarımın rekabetçiliğinin arttırılması; Kırsal tarım dışı gelir artışının ve nüfusun tarımdan çıkışının teşvik edilmesi; Tarım ile ilgili temel politika konuları Kırsal yatırım ortamının ve makroekonomik istikrarın iyileştirilmesi; Politika değişimlerinin ve politika geri dönüşlerinin doğurduğu risklerin azaltılması Kurumların desteklenmesi (örneğin kredi, arazi mülkiyet hakları) ve altyapının geliştirilmesi; AB de dahil olmak üzere piyasalara erişimin geliştirilmesi; Gıda güvenliği, standartlar, sertifikasyon Bölgesel ticaretin önündeki engellerin ve ticarete olan olumsuz etkilerinin azaltılması Tarımdan kaynaklanan olumsuz çevresel etkilerin azaltılması; Kırsal alanda tarım dışı ve bölgesel kalkınmanın geliştirilmesi.

“Mevcut sorunlar” ile ilgili WDR-Rapordaki tavsiyeler DOHA ilerlemeli– gelişmekte olan ülkelerdeki geçiş- transitional sorunlarına dikkat edilmeli, Sübvansiyonlar kullanılabilir – piyasa gelişimi ve eşitlik konularına dikkat edilmeli, GDO’lar yoksullar için gerçersiz bir potansiyele sahip– biyo-güvenlik konusuna dikkat edilmeli, Fikri Mülkiyet Hakları ülkeye ve ürüne özgü özellikler dikkate alınarak tasarlanmalı — insani erişim hususuna dikkat edilmeli, Biyo-yakıtlar önemli olacak– ancak daha üretken ve sürdürülebilir teknolojilere ihtiyaç vardır, İklim değişimi sorunun hem adaptasyon hem azaltma bakımından acil olarak ele alınması gerekiyor.

Dünyanın yoksullarının % 75’i kırsal alanda yaşamakta ve tarımla uğraşmaktadır. 21. yüzyılda tarım, temel yoksulluğun azaltılması, ekonomik gelişme ve çevresel sürdürülebilirliği sağlamaya yönelecektir. www.worldbank.org/ard www.worldbank.org/wdr2008 With this slide you can briefly introduce the history of ag lending in the Bank through the decline starting in the 1980s through the refocusing and subsequent increase along the lines of . . . This is the first WDR focused on agriculture since 1982 and it is another step in the World Bank’s rededication to agriculture and rural development. I’m sure you know that a broad-based decline in donor investment in agriculture and rural development occurred from late 1980s to 2000 in response to low global grain prices and disappointing rates of return on agricultural projects. World Bank lending to agriculture dropped as well from a nominal annual average of $6.8 billion (adjusted to 2006 dollars) in FY79-81 (or 30% of total Bank lending) to less than $1.3 billion in FY99-01 (2006 dollars) or 7% of Bank lending. However, . . .