YÖNETİM LABİRENTİ Hasan AKKOÇ

SUNUM PLANI 1 ) Yönetim Labirentinin Anlamı Ve Tanımı 2 ) (1950-1960) – (1970-1980) Dönemlerindeki Yönetici Özellikleri 3 ) Yönetici Ve İlişkileri 4 ) Yönetici Ve Örgüt İçi Çevre 5 ) Örgüt Yapıları a) Biçimsel Örgüt Yapısı Ve Faktörleri b) Biçimsel Olmayan Örgüt Yapısı Ve Faktörleri 6 ) Yönetim Labirentinin Unsurları

YÖNETİM Ekonomik bir amaca dayalı olarak kurulan işletmelerin parasal, mekanik ve işgücünden meydana gelen kaynaklarının en uygun biçimde sevk ve idare edilmesini kapsamaktadır.

LABİRENT Yolların ya da geçitlerin çokluğu ve karışıklığı nedeniyle içinden kolay kolay çıkılamayan yer.

YÖNETİM LABİRENTİ Organizasyondaki formal (biçimsel) ve informal (biçimsel olmayan) tüm unsurların birlikte oluşturduğu ortamı ifade eden bir kavramdır.

Yöneticinin içinde bulunduğu ortamı da bir labirent (Maze /managerial maze) olarak tanımlanabilir.

1- Yönetim labirenti içersinde yöneticinin ilişkide bulunduğu kişiler farklıdır. Bu kişilerin amaçları , amaçlara ulaşma yolları, bekleyişleri farklı olabilir.

2- Yönetici , çeşitli unsurları değerlendirdikten sonra kendisi için en uygun gördüğü bir rol geliştirecektir.

3- Kişilerarası ilişkilerde herşey açık ve rasyonel nedenler ileri sürülerek belirtilmez. Duygu ve hisler bu ilişkileri etkiler.

4- Yönetici bulunduğu kademe ve pozisyona uygun bir rolü geliştirmek zorundadır. Örgüt içindeki yöneticiler kendi görev, yetki ve sorumluluk alanları içinde, verimliliği artırmaya; işgörenlerin işten doyumlarını sağlamaya, işgörenler arasındaki çatışmaları kendi gayreti ve teknik bilgisi ile çözmeye, onlara yenilikleri benimsetmeye çalışan bir yönetici hem kendisi hem organizasyon için sorunlar yaratacaktır.

5- Bütün bu unsurlar zaman içinde çeşitli yönlerde değişmektedir 5- Bütün bu unsurlar zaman içinde çeşitli yönlerde değişmektedir. Yönetici bu değişime ayak uydurmak zorundadır.

1950 ve 1960’ların Yönetmeni 1. Üretime dayalı uzmanlık eğitimi 2. Teknik, çözümleyici ve kişilerarası ilişkileri düzenleyici beceri 3. Örgütün yaşamasını sürdürme yeterliliği 4. Siyasal olmayan ölçünlü işletme işlemlerine ilişkin karar verme yeterliği 5. Üretim ve yarışmaya yönelik içsel güdülenme 6. İşgörenlerle uzun sürecek ilişkiler 7. Benimsenmiş genel değerlere dayalı uslamlama 8. Biçimsel yapıya dayalı rol beklentisi 9. Görev davranışı baskın 10. Yüksek verim ve yetkin işletme için planlama 11. Tek boyutlu önderlik 12. Sürekli uğraşı içinde olmak 13. Uzmanlık gerektiren soruna bireysel yaklaşım.

1970 ve 1980’lerin Yönetmeni 1. Yüksek eğitimle verilmiş yönetim bilgisi 2. Belirsizliği, karmaşıklığı, çatışmayı yönetecek beceri 3. Kestirilemeyecek yeni durumlara uyum gösterme 4. Çevreden gelebilecek umulmadık durumlara ilişkin karar verme yeterliği 5. Toplumsal sorunları çözmeye yönelik içsel ve dışsal güdülenme 6. İşgörenlerle kısa ilişkiler 7. Aynı türden değerlerle öznel gibi görülen uslamlama 8. Doğal yapıya dayalı rol beklentisi 9. Amaca yönelik davranışı baskın 10. Ayrıntıların değişmesine olanak veren olumsallık planlaması 11. Çok boyutlu önderlik 12. İşgörenlerden gelen tepkilere göre eylemleri ayarlama 13. Karmaşık sorunun çözümünde değişik alanlarda yetişmiş uzmanlardan takım kurma

Yönetici ve İlişkileri YÖNETİCİNİN İŞİN ÖZELLİKLERİ İLE İLGİLİ ALGISI YÖNETİCİNİN MESLEKTAŞLARINDAN BEKLEDİKLERİ MESLEKTAŞLARININ (PEERS) YÖNETİCİDEN BEKLEDİKLERİ DAVRANIŞ YÖNETİCİ ASTLARIN VE GENEL OLARAK ÇALIŞANLARIN YÖNETİCİDEN BEKLEDİKLERİ ÜSTLERİN YÖNETİCİDEN BEKLEDİKLERİ DAVRANIŞ VE PERFORMANS YÖNETİCİNİN ASTLARINDAN BEKLEDİĞİ DAVRANIŞ VE PERFORMANS Yönetici ve İlişkileri

Yöneticinin iş dışında bulunan çevrelerin de bekleyiş ve baskısı vardır. Durum böyle olunca yöneticinin çalışma hayatını yakından etkileyen üç ayrı çevreden söz edilebilir.

1- Yönetici ve Aile Çevresi ANNE-BABA EŞİ ÇOCUKLARI EĞİTİM YÖNETİCİ BİR ŞAHIS OLARAK YÖNETİCİ KARDEŞLER BEKLEYİŞLER 1- Yönetici ve Aile Çevresi

2- Yönetici ve Örgüt dışı Çevre KANUNLAR SOSYAL DEĞİŞİM EKONOMİ YÖNETİCİ POLİTİKA DERNEKLER SOSYAL SORUMLULUK 2- Yönetici ve Örgüt dışı Çevre

3- Yönetici ve Örgüt içi Çevre ÜSTLER GÖREV YETKİ/ SORUMLULUK MESLEKTAŞLAR YÖNETİCİ DİĞER DEPART- MANLAR ASTLAR SENDİKA 3- Yönetici ve Örgüt içi Çevre

Yönetici ve Örgütiçi Çevre Bu çevreyi bir labirent olarak ele alacağız. Çoğu yönetici labirentin özelliklerini kavramadan organizasyondan ya emekli olmakta veya organizasyondan organizasyona geçmektedir. Eğer bu imkanı yoksa, içinde bulunduğu organizasyon içersinde küskün, bilgi ve becerisinden yararlanılmadığına inanan bir kişi olmaktadır. Bu durum hem kendisinin hem de organizasyonun geleceğini tehlikeye düşürmektedir.

Organizasyon bir yönetim fonksiyonudur. Bir çok tanımı bulunmaktadır. Organizasyon kişilerin tek başlarına gerçekleştiremeyecekleri amaçları, başkaları ile bir araya gelerek bir grup halinde gayret, bilgi ve yeteneklerini birleştirerek gerçekleştirmelerini sağlayan bir koordinasyon sistemidir.

Organizasyonlar, kişilerin rollerini oynadıkları yazılı metinlerini okudukları, kendilerine düşeni söyledikleri ve ekmeklerini kazandıkları bir tiyatro sahnesidir.

Bu tiyatro sahnesinde rolü bulunan kişi, oyundaki sırasını bilmesi lazım. Oyundaki sırasını bilmesi tüm oyuna hakim olmasını gerektirmektedir.

Bu tiyatro sahnesinde rolü bulunan kişi, oyundaki sırasını bilmesi lazım. Oyundaki sırasını bilmesi tüm oyuna hakim olmasını gerektirmektedir. Kişi organizasyon içersinde rolünü daha etkili bir şekilde oynaması ise sahnede nerede duracağı, ne zaman sesini alçaltacağını nerede yükselteceğini, eksiklerini nasıl saklayacağını oyunun hakim karakterinin kim olduğunu gibi unsurları bilmesi ile mümkündür.

Yönetim labirentinde her şey açık, net ve formal olarak belirli olmadığı görülmekte. Yöneticinin konular üzerinde hissetme, algılama, tahmin etme becerisinin olması lazım. Yöneticinin sadece formal organizasyonu dikkate almaması gerekir.

(İŞ TANIMLARI, DEPARTMANLAR AYIRMALAR, FORMAL ORGANİZASYON (İŞ TANIMLARI, DEPARTMANLAR AYIRMALAR, ÖRGÜTSEL HİYERAŞİ, PLÂN VE PROGRAMLAR, ÜRETİM VE ETKİNLİK ÖLÇEKLERİ VS…) INFORMAL ORGANİZASYON (GÜÇ VE ETKİLEME, GRUPLAR VE ÖZELLİKLERİ, AÇIKLIK VE GÜVEN KONUSUNDAKİ ALGILAR, ROL ALGILAMALARI, İHTİYAÇLAR, HİSLER, ARZULAR, YÖNETİCİYE DUYULAN GÜVEN, KİŞİLERARASI İLİŞKİLER, VS…)

ÖRGÜT YAPISI 1- Biçimsel örgüt yapısı 2- Biçimsel olmayan örgüt yapısı

BİÇİMSEL ÖRGÜT YAPISI Biçimsel gruplar açıkca saptanmış bir takım amaçları gerçekleştirmek için belirli görevleri yürütmek üzere meydana getirilmiş gruplardır. Biçimsel organizasyon üzerinde duran ilk ekolün klasikler olmasıdır.

Biçimsel Örgüt Yapının Temel Faktörleri I. Yapı a) İş bölümleme; b) Emir – Komite zinciri ve fonksiyonel süreçler; c) Formel yapı; d) Denetim alanı kavramlarına dayanır; 2. Varsayımları bellidir; 3. İlkelere önem verir.

Biçimsel Örgüt Yapının Temel Faktörleri II. İnsan Unsuru 1. İnsana makine gözüyle bakar; duyguları dikkate almaz. 2. Sadece ekonomik güdüler sözkonusudur; 3. İnsan çalışmayı sevmez; 4. İnsan işe intibak etmelidir; 5. İş arkadaşlarının işçi üzerinde etkisi yoktur. (Grup unsura dikkate alınmamıştır). 6. İşçi, ihtiyaca göre, işe alınıp işine son verilebilen bir varlıktır.

Biçimsel Örgüt Yapının Temel Faktörleri III. Liderlik Tek lider. Liyakata göre seçilir. Üstler tarafından seçilir. Otoriteye dayanır. Gücüne klasik organizasyonun mantıki kökenlerinden alır. 6. Liderin görevi organizasyon amaçlarına ulaşılmasını sağlamaktır. (Astların ya da grubun amaçlarına değil). 7. Tek amaç sözkonusudur.

Biçimsel Örgüt Yapının Temel Faktörleri IV. Karar Verme Bilinçli olarak rasyoneldir. Alternatifler ve sonuçlar hakkında tam bir bilginin varlığı sözkonusudur. Etkinlik tek değer kriteridir. Karar sürecinde amaç en çok faydayı sağlamaktır.

Biçimsel Olmayan Örgüt Yapısı: Biçimsel olmayan örgütün özünü biçimsel örgüt içindeki gruplaşmalar oluşturmaktadır. Bu oluşumda, hiyerarşik temellere dayanmayan türde ilişkiler esastır. Bireylerin birbirleriyle ilişkisi biçimsel olmayan ilişkilerin gelişmesini sürekli hale getirir.Kendiliğinden oluşan bu ilişkiler biçimsel olmayan örgütü meydana getirir.

Biçimsel Örgüt Olmayan Örgütün Temel Unsurları Yöre Yöre, insanların biraraya gelmesinde en önemli etkendir. Günlük yaşantılarında insanlar kafalarının uyuştuğu kişilerle birlikte olmak için belli yöreleri tercih ederler. İşletmelerde fiziksel yöre bireylerin bir araya gelmesini ve gruplaşmalarına sağlar.

Biçimsel Örgüt Olmayan Örgütün Temel Unsurları Çıkarlar Bireyler, ortak çıkarlar sözkonusu olduğunda bir araya gelebilir. Bireyler ayrı meslek ve yöreden de olsalar çıkalar aynı olduğundan aynı grup içine girerler.

Biçimsel Örgüt Olmayan Örgütün Temel Unsurları c) Meslek Aynı veya benzeri mesleği yapan bireyler kendi sorunları ve ya mesleki konularını tartışmak İçin bir araya gelebilirler.

Biçimsel Örgüt Olmayan Örgütün Temel Unsurları Özel Durumlar Bazen işletmelerde özel nedenlerle meslek veya yöre farkı gözetmeksizin biçimsel olmayan bir Örgüt doğabilir. Örneğin, işletme politikasındaki veya yönetim kadrolarındaki değişmeler bireylerin gruplaşmalarına yol açabilir.

1 ) İş ‘e ilişkin ekonomik, teknik ve sosyal özellikler ve gerekler YÖNETİM LABİRENTİNİN BAŞLICA UNSURLARI 1 ) İş ‘e ilişkin ekonomik, teknik ve sosyal özellikler ve gerekler 2 ) Üstler 3 ) Meslektaşlar (Peers) 4 ) Astlar 5 ) Yöneticinin kendi benlik(self) kavramı

ÜSTLER YÖNETİCİNİN BENLİK KAVRAMI İŞE İLİŞKİN TEKNOLOJİK EKONOMİK VE SOSYAL ÖZELLİKLER 2. ASTLAR MESLEKTAŞLAR 5.A 1. 3. 4.

İş ‘e ilişkin ekonomik, teknik ve sosyal özellikler ve gerekler Yapılacak işin öngördüğü ekonomik, teknik bilgi, araç, yetenekler ve sosyal özelliklerle ilgilidir.

Bir örgütün tepe noktalarına kadar uzanan yollardan geçerek işletmenin bütününü ve çevresini görecek mevkilere kadar yükselebilmek için, yöneticinin kuvvetli bir teknik ile yola çıkması gerekmektedir.

Yönetim labirentinin birinci unsuru olan işle ilgili teknik, ekonomik ve sosyal özellikler ve gerekler bir yandan yöneticinin sahip olduğu bilgi ve yetenekleri, diğer yandan yöneticinin, işini ekonomik ve sosyal değişme ve gelişmelerle ilgilendirilmesini içermektedir.

Üstler Yönetim labirenti içinde astın etkinlik ve hareketliliği ile ilgili olarak önemli olan husus, ast’ın gerçekten ne olduğu (Bilgi,tecrübesi,davranışları vs.) değil, fakat üst’ün ast’ının ne olduğu hakkındaki düşünce ve inançlarıdır. Bir ast’ın, üstler’inin “EVET”i olmadan, örgüt içinde üst kademelere yükselmesi olanaksızdır.

Meslektaşlar Yönetici ile aynı düzeyde (aynı departman veya farklı departman) olan ve bir üst kademeye yükselmek üzere birbiri ile rekabet halinde olan yöneticiler grubudur.

Meslektaşlar arasında yaratılan rekabet hem bir eğitim aracı, hem motivasyon aracı ve hem de üst kademeye eleman seçmede bir araç olarak kullanılmaktadır.

Astlar Ast başkaları vasıtasıyla işğören, başkaları ile birlikte amaca ulaşmaya çalışan kişidir. Her yöneticinin öğrenmesi gereken ilk ders, kendi başarısının astlarının çaba ve başarılarına bağlı olduğu hususudur.

Amaçları benimsemiş ve kendini adamış astlara sahip olan bir yönetici formal otoritesi dolayısıyla isteklerine uyan astlara sahip bir yöneticiye oranla daha fazla etkin olacaktır.

Astlar bir yöneticinin başarısında rol oynayan en önemli unsurlardan birisidir.

Yöneticinin benlik anlayışı Benlik kavramı; Kişilerin ihtiyaçlarını,değer yargılarını, yetenek ve psikolojik özelliklerini uyumlu bir şekilde birleştiren ve kişi için belli bir anlam ifade eden bir bütün olarak tanımlanabilir

Sahip olunan benlik kavramı kişiliğin öyle kuvvetli bir unsurdur ki, kişi bu kendine –saygı ve benlik değerini korumak için herşeyi göze alabilir.

Johari Penceresi: Kişinin gerek kendisini, gerek başkalarını anlamada yararlanabileceği araçlardan biri olarak kabul edilebilir. Johari Penceresi esas itibariyle haberleşmeye dayanmaktadır. Bu aracın ana fikri; Kişinin kendini başkalarına tanıtmaya ne ölçüde istekli dir ? Sorusudur.

KİŞİNİN KENDİSİ TARAFINDAN BİLİNENMEYEN YÖNLER BİLİNEN YÖNLER BİLİNEN YÖNLER AÇIK BÖLGE KÖR BÖLGE BAŞKALARI TARAFINDAN BİLİNENMEYEN YÖNLER BİLİNMEYEN BÖLGE GİZLİ BÖLGE Johari Penceresi

I II AB KB AB KB GB BB GB BB III IV AB KB AB KB GB BB GB BB Johari Penceresine İlişkin Durumlar

SONUÇ Yönetim labirenti organizasyondaki formal ve informal tüm unsurların birlikte olduğu ortamı ifade eder. Bir örgütte, örgütün büyüklüğüne göre birden çok yönetmen bulunur. Bu yönetmenlerin alt, orta, üst kademede oluşlarına; yönettikleri işgörenlerin azlığına çokluğuna; ürettikleri ürünün temel ya da destek ürün oluşuna göre görevleri, yetkileri sorumlulukları azalır ve çoğalır. Bu ve buna benzer değişkenlerle yönetmenlerin görevleri, yetki ve sorumlulukları değişse bile, yönetsel davranışları büyük değişiklik göstermez. Yönetim labirenti içinde yöneticinin işe ilişkin teknik, ekonomik ve sosyal bilgiye sahip olması lazım. Yönetici davranışlarını etkileyen diğer unsurlar üst, ast, meslektaşlar ve yöneticinin benlik kavramıdır.

Dinlediğiniz İçin Teşekkürler !