İZMİT ATIK VE ARTIKLARI ARITMA YAKMA VE DEĞERLENDİRME A.Ş. Tıbbi Atık Yönetimi İZMİT ATIK VE ARTIKLARI ARITMA YAKMA VE DEĞERLENDİRME A.Ş. 1

TIBBİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ Sağlık kuruluşlarında üretilen atıklar, Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliğine göre uygun olarak toplanır, taşınır ve bertaraf edilir. Bu yönetmeliğin amacı, Tıbbi atıkların oluşumundan bertarafına kadar çevre ve insan sağlığına zarar vermeden; Tıbbi atığın kaynağında ayrı ayrı toplanması, Ünite içinde taşınması ve geçici depolanması Tıbbi atıkların sağlık kuruluşlarından toplanması, taşınması ve nihai bertarafının sağlanması İşlemlerine yönelik prensip, politika ve programları belirlemek ve uygulanmasını sağlamaktır.

HASTANE ATIKLARIN SINIFLANDIRLMASI EVSEL NİTELİKLİ ATIKLAR: Bahçe, mutfak ve idari birimlerden kaynaklanan atıklardır. 2. TIBBİ ATIKLAR : Ünitelerden kaynaklanan enfeksiyöz, patalojik ve delici kesici atıklardır. 3. TEHLİKELİ ATIKLAR : Ünitelerden kaynaklanan genetoksik, farmasotik ve kimyasal atıklar 4. RADYOAKTİF ATIKLAR : Tekrar kullanılması düşünülmeyen her türlü radyoaktif maddeler veya radyoaktif maddelerle bulaşmış diğer malzemelerdir.

TIBBİ ATIK YÖNETİMİ Tıbbi atığın oluşumundan bertarafına kadar risk altındaki insanların sağlığını ve çevreyi bu atıkların tehlikeli, zararlı ve enfeksiyon etkilerinden korumak için doğru işleyen bir atık yönetim sisteminin kurulması gerekmektedir. Başarılı bir tıbbi atık yönetim sistemi için aşağıdaki hususlar önem arz eder. Atık miktarının belirlenmesi Atık miktarının kaynağında en aza indirilmesi Atıkların kaynağında doğru şekilde ayrıştırılması Geri kazanabilecek atıkların ayrıştırılarak ekonomiye kazandırılması

ATIK YÖNETİMİ KAVRAMI Atıkların toplanması, taşınması, ayrıştırılması, geri dönüşümü-tekrar kullanımı ve bertarafı aşamalarının sistemli bir şekilde yürütülmesidir. EN İYİ TEKNOLOJİLER/ATIK AZALTMA ATIK EVSEL ATIK BELEDİYE ENDÜSTRİYEL – TEHLİKELİ - ÖZEL ATIK LİSANSLI GERİ DÖNÜŞÜM TESİSİ LİSANSLI BERTARAF TESİSİ

TIBBİ ATIK YÖNETİM SİSTEMİ ALTI AŞAMA Atığın kaynağında ayrıştırılması ve biriktirilmesi Atığın ayrı konteynerlerle ünite dışına taşınması Atıkların geçici atık deposu veya konteynerde muhafaza edilmesi Atıkların geçici atık deposundan alınması ve bertaraf tesisine taşınması Atığın bertaraf edilmesi ( Yakma, Sterilizasyon, depolama ) Takip sistemi .

FAALİYETLERİ SONUCU ATIK OLUŞUMUNA NEDEN OLAN SAĞLIK KURULUŞLARI A) Büyük Ölçekli Kaynaklar Üniversite hastaneleri ve klinikleri Genel maksatlı hastaneler ve klinikleri Doğum hastaneleri ve klinikleri Askeri hastaneler ve klinikleri

B) Orta Ölçekli Kaynaklar Sağlık merkezleri, tıp merkezleri, dispanserler Ayakta tedavi merkezleri Morglar ve otopsi merkezleri Hayvan çiftlikleri, hayvanlar üzerinde araştırma ve deneyler yapan kuruluşlar Bakımevleri ve huzurevleri Tıbbi ve biyomedikal laboratuarlar Hayvan hastaneleri Kan bankaları ve transfüzyon merkezleri Acil yardım ve ilk yardım merkezleri Diyaliz merkezleri Rehabilitasyon merkezleri Biyoteknoloji laboratuvarları ve enstitüleri Tıbbi araştırma merkezleri Diyaliz merkezleriRehabilitasyon merkezleri

C)Küçük Ölçekli Kaynaklar Kan bankaları ve transfüzyon merkezleri Doktor, diş ve ağız sağlığı muayenehaneleri Veteriner muayenehaneleri Akupunktur merkezleri Fizik tedavi merkezleri Evde yapılan tedavi ve hemşire hizmetleri Güzellik, kulak delme ve dövme merkezleri Eczaneler Ambulans hizmetleri Hayvanat bahçeleri

Sağlık kuruluşlarında oluşan atığın içeriği Sağlık kuruluşlarında üretilen atıkların; % 80’i evsel nitelikli atık % 1 5’i patolojik ve enfekte atık % 3 ’ü kimyasal ve farmakolojik atık % 1’ i kesici-delici atık % 1 ’den az özel atıklar ( atık pil, kırık cam malzemeler).

Atıkların Ayrıştırılması Sağlık kuruluşlarından çıkan tüm atıkların toplanmasında farklı renkli torbalar kullanılmalıdır. Kırmızı torba Tıbbi atıklar Siyah torba Evsel atıklar Mavi torba Geri kazanılabilen atıklar

Atıkların Ayrıştırılması Tıbbi atıkların toplanmasında; yırtılmaya, delinmeye, patlamaya ve taşımaya dayanıklı; orijinal orta yoğunluklu polietilen hammaddeden sızdırmaz, çift taban dikişli ve körüksüz olarak üretilen, kırmızı renkli plastik torbalar kullanılır. Torbalar en fazla ¾ oranında doldurulur, ağızları sıkıca bağlanır ve gerekli görüldüğü hallerde her bir torba yine aynı özelliklere sahip diğer bir torbaya konularak kesin sızdırmazlık sağlanır. Bu torbalar hiçbir şekilde geri kazanılmaz ve tekrar kullanılmaz.

Tıbbi atık torbasının özellikleri Kırmızı renkli Torbalar ¾ oranında doldurulmalı 150 μm kalınlığında Yırtılma ve delinmeye dayanıklı Sızdırmaz ve taşınmaya dayanıklı Üzerinde ‘Tıbbi atık’ ve/veya uluslar arası amblem olmalı

Kırmızı çöp poşetine atılacaklar Enjektörler İV kateterler Foley sonda NG sonda Trakeostomi kanülü İdrar torbası Kullanılmış eldiven, bandaj, flaster, tamponlar Delici-kesici aletler Pansuman malzemeleri Kan, Gaita,idrar ve balgam kapları Cerrahi pansuman malzemeleri Bildirimi zorunlu hastaların atıkları Karantina altındaki hastaların vücut çıkartılarını Kan ve kan ürünleri olmak üzere her türlü vücut sıvıları Enfeksiyöz ajanların laboratuvar kültürlerini Araştırma amacı ile kullanılan enfekte deney hayvanlarının leşleri ile enfekte hayvanlara ve çıkartılarına temas etmiş her türlü malzemeyi, Bakteri ve virüs içeren hava filtreleri Diyaliz atıkları

Mavi çöp poşetine atılacaklar Geri kazanılabilen atıklar (serum, ilaç şişeleri) Tıbbi malzeme ambalajlamasında kullanılan kağıtlar Plastik ambalajlar

Siyah çöp poşetine atılacaklar Bahçe, mutfak ve idari birimlerden kaynaklanan evsel atıklar siyah çöp poşetine atılmalıdır.

Kesici delici atık kutuları Kesici – Delici Atıklar ; Kesici delici özelliği olan atıklar diğer tıbbi atıklardan ayrı olarak sarı atık kutularında toplanır.Enjektör iğnesi, iğne içeren diğer kesiciler, bistüri, lam lamel, cam pastör pipeti, kırılmış diğer cam vb. atıklardır. Enjektörler kullanıldıktan sonra enjektör uçları bükülmeden ve ağzı kapatılmadan kutulara atılmalıdır.

Kesici-Delici Atık Kabı Delinmeye, yırtılmaya, kırılmaya ve patlamaya dayanıklı, Su geçirmez ve sızdırmaz, Açılması ve karıştırılması mümkün olmayan nitelikte olmalıdır Kesici ve delici nitelikte tıbbi atıklar diğer tıbbi atıklardan ayrı olmalıdır. Bu biriktirme kapları, en fazla ¾ oranında doldurulur, ağızları kapatılır ve kırmızı plastik torbalara konulur. Kesici-delici atık biriktirme kapları dolduktan sonra kesinlikle sıkıştırılmaz, açılmaz, boşaltılmaz ve geri kazanılmaz.

TIBBİ ATIKLARIN ÜNİTE İÇİNDE TAŞINMASI Tıbbi atıklar konteynerler veya tıbbi atık kovası ile taşınır. Konteynerler, tekerlekli, kapaklı, paslanmaz metal veya plastik malzemeden yapılmış, ve keskin kenarlı olmayan, temizlenmesi ve dezenfeksiyonu kolay olmalıdır. Tıbbi atık kovasının taşınması için kullanılan taşıma araçları sadece bu iş kullanılmalıdır. Kullanılan bu araçlar turuncu renkli olacak ve üzerinde “Uluslar arası Biyotehlike” ve “Dikkat! Tıbbi atık “ibaresi olacaktır. Toplama ve taşıma sırasında tıbbi atığa el ile mudahale edilmez. Tıbbi atıklar evsel nitelikli atıklar ile aynı araca yüklenmez. Tıbbi atık taşımasında görevlendirilen personel, turuncu renkli elbise ve eldiven giyer. Ünite içinde tıbbi atık taşıma güzergahı insan ve hasta trafiğinin yoğun olduğu bölgelerden mümkün olduğu kadar uzak olacak şekilde belirlenir.

Tıbbi Atıkların Geçici Depolanması 20 yatak kapasitesi üzerindeki hastaneler geçici atık deposu yapmak zorundadır. Atıklar bertaraf tesisine taşınmadan önce bu depo veya konteynerlerde 48 saate kadar bekletebilir. Sıcaklığın +4 C olması durumunda bu süre 1 haftaya kadar uzayabilir. Geçici Atık Depolama Ünitesi İki ayrı bölmeden oluşur (tıbbi atık + evsel atık), En az iki günlük atığı alabilir, Deponun tabanı ve duvarları sağlam, geçirimsiz, mikroorganizma ve kir tutmayan, temizlenmesi kolay bir malzeme ile kaplanır, Yeterli aydınlatma ve pasif havalandırma sistemi bulunur, Kapılar dışa açılır veya sürmeli olur, Kapılar turuncu renge boyanır, üzerinde “Uluslararası Biyotehlike” amblemi ve “Dikkat! Tıbbi Atık” ibaresi bulunur, Atık taşıma araçlarının rahatlıkla ulaşabileceği ve yanaşabileceği yerlerde inşa edilir, Hastane giriş-çıkışı, otopark gibi yoğun insan ve hasta trafiğinin olduğu yerler ile gıda depolama, hazırlama ve satış yerlerinin yakınlarında inşa edilemez. Tıbbi atık bölmesinin temizliği/dezenfeksiyonu kuru olarak yapılır.

ATIKLARIN BERTARAF TESİSLERİNE TAŞINMASI Tıbbi atıklar aşağıdaki özelliğe sahip araçlarla taşınır. Araçların tıbbi atık taşıma lisansı olmalı Dış yüzeyi turuncu olmalı Sağ, sol ve arka kısımlarında “Uluslararası Biyotehlike” ve “Dikkat! Tıbbi Atık “ibaresi olmalı Atıkların yüklendiği kısım tamamen kapalı olmalı Atık yükleme kısmının kolaylıkla temizlenebilen düzgün yüzey olması Sıkıştırma mekanizmasının bulunmaması

Tıbbi Atık Taşıma Araçları

Tıbbi atıkların Bertarafı Efekte atıklar sterilize edilerek atık içindeki patajonler yok edilmektedir. Sterilizasyon sonrası çıkan atıklar parçalandıktan sonra evsel atıklarla beraber depolanarak nihai bertarafı sağlanmaktadır.

PATOLOJİK ATIKLARIN BERTARAFI Patolojik atıklar İZAYDAŞ Yakma Fabrikasında yakılarak bertaraf edilmektedir.

TIBBİ ATIKLARIN POTANSİYEL RİSKLERİ 1. Enfeksiyon üretme riski ; HIV, Hepatit A, B,C, Mide enfeksiyonları, Kan enfeksiyonları, Solunum yolu enfeksiyonları, Genel enfeksiyonlar 2. Genetoksik riskler Bu atıklar mutajonik, tratojenik ve kansarojen karakterleri nedeniyle yüksek risk gurubuna giren atıklardır. 3. İlaç ve kimyasallardan türeyen riskler Toksik, aşındırıcı, bozucu, yanıcı, reaktif ve patlayıcı olması 4. Delici ve kesici atıkların riskleri Delme yada kesmeye neden olabilecek ve enfeksiyona neden olabilecek unsurları içerir. 5. Patolojik ve Anatomik atıkların riskleri Hoş olmayan etik ve estetik etkilerden dolayı halk üzerinde piskolojik bir risk taşıdığı kabul edilir. 6.Radyoaktif riskler Riskleri herkesce malumdur. 1988 yılında Brezilyada hastane tıbbi atığı içinde bulunan radyoaktif malzeme nedeniyle 250 kişi ölüm ve ağır hasar nedeniyle tedavi altına alınmıştır.

TIBBİ ATIK RİSKLERİ KİMLERİ ETKİLER Sağlık personeli Hasta ve ziyaretçiler Çamaşırhane ve ulaşım gibi yardımcı servislerin çalışanları Tıbbi atık toplama , taşıma ve bertarafını sağlayan personel Genel nufus Çevre

TIBBİ ATIKLARIN POTANSİYEL RİSKLERİ Potansiyel riskler nelerdir Tıbbi atıklardan kaynaklanan riskler kimleri etkilemektedir.

TIBBİ ATIKLARIN RİSKLERİ Tıbbi atıklara ilişkin büyük riskler kendi doğasından değil ama anların yanlış yönetim sistemlerinden kaynaklandığı unutulmamalıdır. Tıbbi atıklardan kaynaklanan riskler sadece atıklarla doğrudan temas halinde olanlar aracılığı ile ortaya çıkmaz. Bunun yanında enfekte organizmaların farklı yollarla dağılıp genel nufusa yayılmasıyla da risk oluşturabilirler.

Personeli Eğitilmesi Tıbbi atıkların yönetimiyle görevli ünite personelinin / özel temizlik firmalarının ve personellerinin tıbbi atıkların -toplanması, -taşınması, -geçici depolanması, -yarattığı sağlık riskleri -neden olabilecekleri yaralanma ve hastalıklar -bir kaza veya yaralanma anında alınacak tedbirleri içeren bir eğitim programına periyodik olarak tabi tutulması ve bu eğitimin alındığının belgelenmesi zorunludur.

ÜNİTE İÇİ ATIK YÖNETİM PLANI Sağlık kuruluşlarında atık yönetim planlarının oluşturulması ve bu planın uygulanmasından sorumlu sorumlu bir kişi/heyet tespit edilmesi gerekmektedir. Bir sağlık kuruluşunda atık yönetim planının geliştirilebilmesi için, atık yönetim biriminin, hastanede üretilen tüm atıkların türünü ve miktarının bilinmesi gerekmektedir.

Ünite içi atık yönetim planını hazırlamak Üniteler(tıbbi atık üreticileri), atıkların Kaynağında ayrı toplanması ve biriktirilmesi Atıkların toplanmasında ve taşınmasında kullanılacak ekipman ve araçlar Atık miktarları Toplanma sıklığı Geçici depolama sistemleri Toplama ekipmanlarının temizliği ve dezenfeksiyonu Kaza anında alınacak önlemler ve yapılacak işlemler, Bu atık yönetiminde sorumlu personel ve eğitimleri başta olmak üzere detaylı bilgileri içeren Ünite İçi Atık Yönetim Planı’nı hazırlamak ve uygulamak zorundadır.

Hastane çalışanları arasından görevlendirilecek Atık Yönetim Sorumlusu (AYS), Hastane atık yönetim planının geliştirilmesi Günlük işlemlerin gerçekleştirilmesi ve Atık bertaraf sisteminin izlenmesi ile ilgili tüm sorumluğu üstlenir.

Atık Yönetim Sorumlusu (AYS), Atıkların toplanması açısından; Atık konteynırlarının toplanmasını ve hastane bünyesindeki geçici depolama yerine taşınmasını günlük olarak kontrol eder. Hastane satın alma müdürlüğü ile işbirliği yaparak üretilen atıklar için uygun torba ve konteynırların, çalışanlar için koruyucu elbise ile tekerlekli taşıma araçlarının daima mevcut olmasını sağlar. Hastane içerisinde üretilen atığın toplanması ile görevlendirilen çalışanların sevk ve idaresinde söz sahibidir.

MEVCUT DURUM VE PROBLEMLER Tıbbi atıklarla ilgili yetersiz bilgi ve bilinç Yasal yükümlüklerle ilgili yetersiz bilgi ve bilinç Hizmet içi eğitimlerin yeterli olmayışı Tıbbi atık miktarları ile ilgili veri eksikliği Kayıtların tutulmaması Atık ayrıştırmasının doğru şekilde yapılmaması Uygun konteyner ve torba kullanımı konusunda eksiklikler( aynı renk torbaların kullanılması ) Kesici ve delici atıkların tıbbi atık poşetlerine atılması Tehlikeli atıkların ayrı şekilde toplatılarak bertaraf edilmemesi

TEŞEKKÜR EDERİZ.