ÇEVRE VE KÜLTÜR KURULUŞLARI DAYANIŞMA DERNEĞİ www.cekud.org ÇEVRE VE KÜLTÜR KURULUŞLARI DAYANIŞMA DERNEĞİ ÜLKEMİZİN ÇEVRE SORUNLARI ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİMİZ TBMM MECLİS ARAŞTIRMA KOMİSYONU TEMMUZ 2008 - ANKARA

1- ÇEKÜD TARİHÇE Kısa adı ÇEKÜD olan “Çevre ve Kültür Kuruluşları Dayanışma Derneği”, çevre ve kültür değerlerimizi korumak ve yaşatmak gayesi etrafında buluşan çeşitli meslek gruplarından Çevre Gönüllüleri tarafından, 1999 yılında İstanbul’da kurulmuştur. ÇEKÜD

2- AMACIMIZ “Her şey insan için” diyerek yola çıkan ÇEKÜD, Türkiye’nin birçok yerinde faaliyet gösteren sivil toplum ve kamu kuruluşlarıyla dayanışma halinde; Doğal, kültürel ve sosyal çevrenin korunması, güzelleştirilmesi ve geleceğe güvenle aktarılması; Temiz ve yaşanabilir bir çevre idealini benimsemiş, kritik ve analitik düşünce yapısında, kültürel değerlerimize bağlı, yüksek ahlak ve çevre bilincine sahip insanlardan meydana gelen bir toplumun oluşması; Doğal afetler ve kazalar neticesinde bozulan sosyal ve ekolojik dengenin yeniden tesis edilmesi amaçlarıyla faaliyet yapmaktadır. ÇEKÜD

ÇEKÜD 3- ÇALIŞMALARIMIZ Çeküd; başta İstanbul olmak üzere Türkiye’nin birçok yerinde ağaçlandırma projeleri, çevre ve kültür gezileri, konferanslar, paneller ve eğitim programları düzenlemekte; radyo ve televizyon yayınları, internet, gazete ve dergiler aracılığıyla kitlelerle devamlı iletişim halinde olmaya çalışmakta; çevre bilincinin ve ağaç sevgisinin çocuklarımıza zamanında öğretilmesi amacıyla, eğitimcilere ve öğrencilere çevre eğitimleri vermektedir. ÇEKÜD

4- ÇEVRE SORUNLARINA YAKLAŞIMIMIZ Çevre deyince; küresel ısınmadan, iklim değişikliğine, atık suların arıtılmasından katı atıkların bertarafına, hava kirliliğinden görüntü kirliliğine, geri kazanımdan tasarrufa, enerjinin verimli kullanılmasından suyun verimli kullanılmasına, tarım koruma ilaçlarından toprak erozyonuna varıncaya kadar geniş bir saha akla gelmektedir. Çevre sorunları ise; bırakın mahalledeki komşunun komşuya zarar vermesini, dünyanın bir ucundaki devletin yaptığı tahribatın bedelini, diğer ucundaki devlete ve hatta gelecek kuşaklara ödetecek kadar etkin bir alandır. ÇEKÜD

4- ÇEVRE SORUNLARINA YAKLAŞIMIMIZ Dolayısıyla çevre konusundaki bilinçlenme o kadar arttırılmalı ki; olaylara ve sorunlara kayıtsız kalmakla eş anlamlı hale gelen “herkes kendi işiyle meşgul olsun” kavramı yerine “iyiler gidişatı kendi istikballeri açısından yönlendirsin” kavramı sosyal hayatta işlerlik kazanmalı; kişiler arasında, halk ile devlet arasında ve devletler arası sosyal baskı ve otokontrol sistemi yaygınlaşmalıdır. Çünkü; toplumda haklı ama güçsüz kitleler ne derece çaresiz ise, kontrol edilebilir caydırıcı bir güce sahip olmayan ülkeler de haksızlıklar karşısında o derece aciz durumda olacaklardır. ÇEKÜD

4- ÇEVRE SORUNLARINA YAKLAŞIMIMIZ Çevreye zarar veren de koruyacak olan da insandır. Dolayısıyla insan-çevre ilişkisi yumurta-tavuk ilişkisine benzer. Bu kısır döngüyü azaltmak yine insan eliyle olacaktır. Sosyal refah, çevre ve iktisat döngüsü içerisinde, en iyi çevre kalitesinin yakalanması, çevre ekonomisi ile israf arasındaki dengesinin oluşturulması, sosyal gruplar arasındaki hayat standardı farklılıklarının çevreye olan olumsuz etkilerinin azaltılması, eğitimli ve bilinçli insanlar eliyle olacaktır. ÇEKÜD

4- ÇEVRE SORUNLARINA YAKLAŞIMIMIZ Çevre sorunlarının doğada kendi kendine işleyen arıtma, yenileme ve tamir dengesinin bozulmasıyla artış gösterdiği bir gerçektir. Bu denge çoğunlukla insan tarafından bozulduğuna göre, tamire doğadan önce insandan başlamak gerekecektir. Yoksa istem dışı ve dikey irade ile meydana gelen doğal afetlere karşı, hazırlıklı olup uyum sağlamaktan öte yapacak bir şey yoktur. O halde yaşam kalitemizi bozmadan, alacağımız önlemlerle çevremizi nasıl koruyabilir, insanları yaşadıkları mekanlarda nasıl daha mutlu edebilir, çocuklarımıza nasıl daha iyi bir dünya bırakabiliriz? ÇEKÜD

4- ÇEVRE SORUNLARINA YAKLAŞIMIMIZ Yukarıdaki girişten sonra bu soruya iki temel yaklaşım sergilemek gerekecektir. Bunlardan öncelikli olanı doğa ile insanı barıştıracak olan eğitimin yaygınlaştırılmasıdır. Bu aynı zamanda koruyucu hekimlik görevi yapacak, hastalıktan önce tedavi imkanı sunacak olan en ekonomik modeldir. İkincisi ise mevcut hastalıkların tedavisinde uygulanacak olan teknik yöntemlerdir. Gerek teknik konular, gerekse eğitim konuları biraz da ihtisas işi olduğundan çok detaylara girilmeden, sosyal bir bakış açısıyla yüzeysel çözüm önerileri sunulmalı, detay konular işin uzmanlarına havale edilmelidir. ÇEKÜD

ÇEKÜD 5- ÇÖZÜM ÖNERİLERİMİZ Problemler Kaynaklar Çözümler Hava Kirliliği Kentleşme, arazi kullanımı, ormansızlaştırma, ulaşım, endüstri Kamuoyu bilinçlendirme, toplu taşım, emisyon kontrolü Su kirliliği ve kontrolü Kentleşme, iklim değişimi, arazi kullanımı, ormansızlaştırma, ulaşım, endüstri Kamuoyu bilinçlendirme, tasarruf, havzaların temizlenmesi, havza yönetimi,yeşil dokunun artması Toprak Kirliliği Endüstri, asit yağmurları, atıklar Atık kontrolü İklim değişikliği ve doğal afetler Olağanüstü iklim koşullarındaki değişimler: Isı dalgaları, fırtınalar Uyum, kamuoyu bilinçlendirme Gürültü kirliliği Araç kullanımı, kentleşme, duyarsızlık Kontrollü kentleşme, kamuoyu bilinçlendirme Görüntü kirliliği Çarpık kentleşme, reklam panoları, duyarsızlık Yeşil dokunun artması, kontrollü kentleşme, kamuoyu bilinçlendirme Katı atık kirliliği Evsel, endüstriyel ve tıbbi atıklar Atık kontrolü, kamuoyu bilinçlendirme Ruhsal ve kültürel kirlilik Doyumsuzluk, duyarsızlık, bencillik, gösteriş, saygısızlık, görgüsüzlük, vurdum duymazlık, tembellik Kişisel gelişim, duygu eğitimi, doğru örneklendirme ÇEKÜD

ÇEKÜD 5- ÇÖZÜM ÖNERİLERİMİZ Çevre sorunlarının kaynakları incelendiğinde öncelikle çarpık kentleşmenin ve plansızlığın getirdiği sorunlar ön plana çıkmaktadır. Ormansızlaştırma, araç kullanımı, endüstriyel faaliyetler, yanlış arazi kullanımı ve bunlardan kaynaklanan diğer çevre sorunlarının temelinde, plansızlık ve yaşadığı mekanda mutlu edemediğimiz mutsuz insanların köyden şehre göçü yatmaktadır. Bu kontrolsüz insan hareketleri, geldikleri bölgeye ciddi uyum sorunları çıkarmakta; meydana gelen konut, alışveriş, eğitim, hastane, eğlence ihtiyacı ve bu ihtiyaçların zamanında, doğru ve yeterli oranda karşılanamaması; göçün meydana getirdiği kültürel boşluğun medya tarafından doldurulması, o bölgede çeşitli ruhsal, fiziksel, görsel, sosyal ve ekonomik alt ölçekli diğer sorunlara yol açmaktadır. ÇEKÜD

ÇEKÜD 6- ÇÖZÜM ÖNERİLERİMİZ A - ŞEHİRCİLİK VE ALTYAPI İmar planlarının doğru yapılması ve korunması Kişi başına düşen yeşil alan miktarının AB standartlarına getirilmesi Toplu ulaşımın yaygınlaştırılması Demiryolu ve denizyolu taşımacılığının arttırılması Geri dönüşümün altyapısının hazırlanması Katı atık depolama sistemlerinin iyileştirilmesi İçme suyu, evsel, endüstriyel ve tıbbi atık bedelinin doğru tespiti ÇEKÜD

ÇEKÜD 6- ÇÖZÜM ÖNERİLERİMİZ B - ÇEVRE VE ENERJİ Enerji, ülkelerin sosyal ve ekonomik kalkınması için temel girdiyi oluşturduğundan, Türkiye gibi kalkınmasını sürdürülebilir hale getirmek için sürekli yatırım yapması gereken bir ülke için kritik ve stratejik bir öneme sahiptir. Enerjide %70’ler seviyesinde olan dışa bağımlılığı en aza indirmek için, ülkemiz kaynaklarından (su, kömür, rüzgar, jeotermal) en verimli şekilde yararlanmak durumunda olduğumuz bir gerçek olduğu kadar; çevre problemlerinin bazılarının doğrudan enerji üretimi ve kullanımına bağlı olduğu da ayrı bir gerçektir. ÇEKÜD

ÇEKÜD 6- ÇÖZÜM ÖNERİLERİMİZ B - ÇEVRE VE ENERJİ Kısa vadede fosil yakıtların (petrol, doğalgaz, kömür) kullanımında ve özellikle kömür madenlerimizde kaynak bazında iyileştirme yoluna gidilmesi, uygun baca gazı arıtma sistemlerinin kurularak çevresel zararlı etkilerin önlenmesi, enerjinin sürdürülebilirliği açısından önem arz etmektedir. Türkiye bir birim mal üretmek için OECD ülkelerinin 2 katı, Japonya’nın 4 katı enerji kullanmaktadır. Dolayısıyla Türkiye ekonomik büyümesi için gerekli ilave enerjiyi, GSMH’sı iki katına çıkana kadar hiçbir ilave kaynak kullanmadan, sadece kaçak ve kayıpları azaltacak tasarruf tedbirleriyle bile karşılayabilecek durumdadır. ÇEKÜD

ÇEKÜD 6- ÇÖZÜM ÖNERİLERİMİZ B - ÇEVRE VE ENERJİ Enerjide kaynak çeşitlemesine gidilerek; rüzgar, güneş enerjisi, hidrojen enerjisi ve biyoenerji gibi yenilenilebilir temiz enerji kaynaklarının çevre dostu teknolojiler ile birlikte kullanımı teşvik edilmeli, enerjide özel sektör yatırımları arttırılmalı, başta kamu binalarında olmak üzere örnek uygulamalara geçilmelidir. ÇEKÜD

ÇEKÜD 6- ÇÖZÜM ÖNERİLERİMİZ C – NÜKLEER ENERJİ VE TÜRKİYE Hükümet tarafından başlatılan Nükleer Santral girişimi, çevre alanında yakın geleceğin en geniş ve hararetli tartışma konusu olacaktır. Konuyu, Nükleer taraftarları veya karşıtlarının toplumu şartlandırmaya yönelik propaganda ve bilgi kirliliği arenasından çıkarıp; bilimsel veriler, dünyadaki uygulamalar, tehditler, fırsatlar ve ülke ihtiyaçları, özellikle de halkımızı ileride büyük sıkıntılarla karşı karşıya getirebilecek, enerjide dışa bağımlılık zincirinin kırılmasının gerekliliği gibi önemli hususları hep birlikte dikkate alan bir yaklaşım içerisinde müzakere zemini hazırlanmalıdır. ÇEKÜD

ÇEKÜD 6- ÇÖZÜM ÖNERİLERİMİZ C – NÜKLEER ENERJİ VE TÜRKİYE ÇEKÜD TEKLİF EDİYOR! Nükleer enerji konusu; kritik analitik bir yaklaşımla, çatışmayı değil doğruda ve faydalıda uzlaşmayı hedefleyen bir müzakere zemininde; Çevre ve Orman Bakanlığı başta olmak üzere, yerel idareler, akademisyenler, sağduyu sahibi medya mensupları, sivil toplum kuruluşlarının yöneticileri ve aklı eren, iyi niyet sahibi halkımızın katılımının sağlandığı, ortak Sosyal Sorumluluk Projesi halinde ele alınmalıdır. ÇEKÜD bu konuda üzerine düşen her türlü görev ve sorumluluğu yerine getirmeye hazırdır. ÇEKÜD

ÇEKÜD 6- ÇÖZÜM ÖNERİLERİMİZ D - SU KAYNAKLARININ KORUNMASI Evde, bahçede, endüstride su tasarrufu özendirilmeli, Tarımda ekonomik sulama yöntemlerine geçiş sağlanmalı, Su yoğun sanayiden su az yoğun sanayiye geçiş yapılmalı, Havzaların ve yer altı su kaynaklarının korunması, akar suların ve yağmur sularının depolanması, suyun geri dönüşümlü olarak kullanılması sağlanmalıdır. ÇEKÜD

ÇEKÜD 6- ÇÖZÜM ÖNERİLERİMİZ E - EĞİTİM VE BİLİNÇLENDİRME Eğitim müfredatında kültürel alış-verişin, öz kültürümüzü yansıtan doğru kaynaklardan yapılması sağlanmalıdır. Yemek sofrasında bir bulgur ya da pirinç tanesini veya ekmek kırıntısını zayi etmeyen; akar suyun başında bile suyu iktisatlı kullanmayı alışkanlık haline getiren bir kültürel yapıdan; A4 kağıdına elini silip atan, bardağındaki çayı, tabağındaki yemeği bitirmeyi, iki gün üst üste aynı elbiseyi giymeyi ayıp sayan bir kültür yapısına doğru kaymanın önlenmesi gerekmektedir. ÇEKÜD

ÇEKÜD 6- ÇÖZÜM ÖNERİLERİMİZ E - EĞİTİM VE BİLİNÇLENDİRME Çevre sorunları konusunda farkındalık kazanmış ve çözüm yollarını içselleştirmiş, tasarrufu ve sade yaşantıyı hayat tarzı haline getirmiş, kariyer sahibi ve yüksek bilinç düzeyinde örnek insanların toplumda öne çıkarılması ve yüceltilmesi; Cumhurbaşkanından okul müdürüne, iş adamından akademisyenine, öğretmeninden din adamına kadar toplumun önünde duran kişilerin, çevre dostu ve uygulayarak öğreten örnek insanlar olması sağlanmalıdır. ÇEKÜD

ÇEKÜD 6- ÇÖZÜM ÖNERİLERİMİZ E - EĞİTİM VE BİLİNÇLENDİRME Tüketim ekonomisini körüklemek için kullanılan reklam, çizgi film, tiyatro gibi materyallerin, örgün ve yaygın eğitimler yoluyla, çevre sorunları hakkında doğru bilgi, tasarruf, sade yaşantı ve geri dönüşüm konusunda bilinçli bir kamuoyu oluşturmak için de kullanılması teşvik edilmelidir. ÇEKÜD

ÇEKÜD 6- ÇÖZÜM ÖNERİLERİMİZ E - EĞİTİM VE BİLİNÇLENDİRME Basın ve yayın organlarına, çevre sorunları ve çözüm önerileri konusunda belli oranlarda program yapma mecburiyeti getirilmeli; nükleer enerjiden siyanürle altın çıkarılmasına, evde su tasarrufundan tarımdaki sulama yöntemlerine, barajlardaki doluluk oranından havadaki emisyon oranına kadar halkımızın doğru biçimde bilgilendirilmesi sağlanmalıdır. STK’ların bu yöndeki girişimlerinin, gerek sosyal projelerinin uygulanması ve gerekse görsel ve eğitsel materyaller açısından Kamu idarelerince desteklenmesi de önem arz etmektedir. ÇEKÜD

ÇEKÜD 6- ÇÖZÜM ÖNERİLERİMİZ E - EĞİTİM VE BİLİNÇLENDİRME Bu eğitim ve bilinçlendirmeler yoluyla, örneğin: Bağdat Caddesi ya da Vatan caddesinde bebeğini gezdirmeye, hava almaya çıkarmış bir aile, bir saat içinde çocuğunun ne kadar egzoz gazı çekeceğini, bunun da ileride astım ve kanser gibi nice hastalıklara yol açacağını öğrenmelidir. Bir sürücü trafikte normal seyir içinde gitmesi gerekirken; 10 saniye içinde 5 şerit değiştirdiğinde, harcadığı benzin oranının 5 kat artacağını, ona bağlı gaz emisyonunun da tavan yapacağını ve 2 dk. sonra diğer araç ile yine aynı hizaya geleceğini bilmelidir. ÇEKÜD

ÇEKÜD 6- ÇÖZÜM ÖNERİLERİMİZ E - EĞİTİM VE BİLİNÇLENDİRME Çernobil’in nükleer santral mı yoksa nükleer silah fabrikası mı olduğu; 5 milyon nüfuslu bir Avrupa ülkesi olan Finlandiya’da nehirleri, gölleri, su kaynakları bol olduğu; rüzgar enerjisi kullanabilme, hidroelektrik santral kurabilme imkanları fazla olduğu halde niye 6 adet; Kore’de neden 26 adet nükleer santral kurulduğu; Fransa’nın enerjisinin %70’ini, ABD ve Japonya’nın yaklaşık %20’sini neden nükleer enerjiden karşıladığı, … kamuoyunun bilgisine arz edilmelidir. ÇEKÜD

ÇEKÜD 6- ÇÖZÜM ÖNERİLERİMİZ F -DENETLEME, İZLEME, KONTROL, YAPTIRIM, RAPORLAMA MEKANİZMASININ İŞLETİLMESİ Çevresel önlemlerini alan firmalar ile çevresel önlemlerini almayan firmaların ayırt edilebilmesi için, Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından etiketlenmesi; Çevresel önlemlerini almadan üretim yapan bir sanayicinin malının kullanılmaması için bilinçli kamuoyu baskısı oluşturulması; yerel yönetimlerde, çevre sorunlarına duyarlı vatandaşların şikayetlerine çözüm, önerilerine ilgi, müracaatlarına karşılık verecek bir yapıya işlerlik kazandırılması gerekmektedir. ÇEKÜD

ÇEKÜD 6- ÇÖZÜM ÖNERİLERİMİZ F - DENETLEME, İZLEME, KONTROL, YAPTIRIM, RAPORLAMA MEKANİZMASININ İŞLETİLMESİ Ormanlarımız, araç kullanımı, endüstriyel faaliyetler, arazi kullanımı, tabii kaynaklar ve kirlenme oranları ile ilgili Ulusal bazda yıllık analiz, istatistik ve raporlama çalışmaları yapılıp, ilgililerin ve kamuoyunun istifadesine sunulmalıdır. ÇEKÜD

TEŞEKKÜRLER www.cekud.org ÇEKÜD