YOZGAT İLİ “NİZAMOĞLU KONAĞI” MÜZESİ EL SANATLARI VE GİYİM KUŞAM KÜLTÜRÜ ÖRNEKLERİNİN ELEKTRONİK ORTAMDA TANITILMASI YRD.DOÇ.DR.LALE ÖZDER YRD.DOÇ.NURSEL BAYKASOĞLU YRD.DOÇ.DR.TOMRİS YALÇINKAYA

Kültür ve sanat birikimlerinin en önemli merkezleri olan müzeler; Türkiye genelinde, her ilde T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı etnografya yada etnografya-arkeoloji müzeleri olarak hizmet vermektedir. Ayrıca, Türkiye genelinde birçok Özel Müze de etnoğrafik değerlerimizi belgelemek ve korumak amacıyla kurulmuştur.

SANAL MÜZELERİN ÖNEMİ Müzeler, geçmişten günümüze aktarılan kültürel özelliklerimizi,toplumla ve aynı zaman da farklı toplumlarla paylaşılmasına olanak vermektedir. Günümüzde, Sanal müzecilik, elektronik ortamda El sanatlarının ve çağdaş sanatların en güzel örneklerini tanıtmada çok önemli bir rol oynamaktadır.

G.Ü. BAP, projesi çerçevesinde yürütülen bilimsel bir araştırma sonucunda Yozgat İlinde belgelenen zengin etnoğrafik eserlerin yanı sıra Yozgat İli “Nizamoğlu Konağı” müzesindeki zengin el sanatları ve giyim-kuşam örnekleri incelenmiş; kültürel değerlerinin önemli düzeyde olduğu görülmüştür. Müzedeki örneklerden 135 adeti tesadüfî yöntemle belirlenerek incelenmiştir.

Bu bildiri de amaç; Yozgat “Nizamoğlu Konağı” Müzesinde korunan bir grup el sanatı ve giyim-kuşam örneğini elektronik ( sanal) ortamda bilimsel verilerle belgelemek, sanal ortamda kültürel özelliklerimizi kitlelere tanıtmak ve sahip çıkmak; evrensel barış ilkesini destekleyen sanatın, insanlığı mutluluğa, hoşgörüye, yardımlaşmaya yönlendiren sevgi yolunu kuvvetlendirmektir.

YOZGAT İLİ Yozgat, İç Anadolu Bölgesinde geleneksel özelliklerin pek çoğunu yapısında korumuş bir İlimizdir. Asıl adı“Bozok” olan bu bölge, Selçuklu, Beylik ve Osmanlı Dönemlerinde önemli bir yerleşim merkezi olmuştur. Yozgat Çapanoğulları döneminde önem kazanmıştır. “Yozgat Bozok yaylası, Hitit, Galat ve Romalılar dönemlerinin de yerleşim merkezi olmuştur. Bu bölgede güzel sanatlar düzeyinde birçok etnografik eserin üretildiği dikkat çekmektedir.

YOZGAT İLİ MADDİ KÜLTÜRÜ Yozgat İli İlçe ve köylerinde ;işleme, dokuma, örme sanatlarından “kilim, çuval, heybe, yolluk dokumacılığı, tığ, şiş, iğne, mekik, boncuk oyaları örücülüğü “yanı sıra geleneksel giyim kuşam kültürü açısından çok özel örnekler bulunmaktadır.

YOZGAT EL SANATLARI VE GİYİM KUŞAM KÜLTÜRÜ ÖRNEKLERİNİN SANAL ORTAMDA SUNULMASI Yozgat El sanatları ve giyim-kuşam örnekleri ( WEB adresinde “Araştırma&Yayınlar” bölümünde; Yozgat İli hakkında bilgiler “Yozgat” ; Yozgat müzesi hakkında ilgili bilgiler “ Müze hakkında” bölümünde verilmiştir.

Yozgat İli Nizamoğlu Konağı Etnoğrafya Müzesi Yozgat İli merkezinde müze olarak düzenlenen konak, iki katlıdır ve 1871 'de yapılmıştır yılında korunması gerekli kültür varlığı olarak tescillenerek Kültür Bakanlığına devredilmiştir. Restore edilen konak, 1985 yılında "Yozgat Etnografya Müzesi" olarak hizmete sunulmuştur.

YOZGAT MÜZESİ NİZAMOĞLU KONAĞI Günümüzde “Nizamoğlu Konağı” Arkeolojik ve Etnoğrafik eserlerin sergilendiği bir müze olarak kullanılmaktadır. Müzede iç bölümlerde ve odalarda, etnoğrafik eserler vitrinlerde veya açık ortamlarda sergilenmektedir. (

Araştırma kapsamında sanal müzemizde ; “araştırma&yayınlar”bölümünde Giyim-kuşam alanında 30 adet, İşleme alanında, 81 adet, Örgü alanında, 12 adet ; Dokuma alanında 12 adet; Toplam 135 örnek sunulmuştur.

ÖRNEKLER GİYİM KUŞAM ÖRNEKLERİ Bindallı, cepken, şalvar örnekleri İŞLEMELER: Bohça, çevre, uçkur, peşkir örnekleri DOKUMALAR: Kilim, Yastık, Çuval örnekleri ÖRGÜLER : Çorap

GİYİM KUŞAM ÖRNEKLERİ Yozgat Müzesin de tespit edilen kadın giysileri; salta, cepken, şalvar, üçetek ve bindallı örnekleridir. Kıyafetlerde kadife, atlas, kutnu, Selimiye cinsi ipekli dokuma kumaşlar tercih edilmiştir. Atlas kumaşlarda koyu pembe, kırmızı, narçiçeği, mor en sık kullanılan renklerdir. Kadife kumaşlarda de ise bordo, kırmızı ve mor renkler tercih edilmiştir.

GİYİM KUŞAM ÖRNEKLERİ Müzede incelenen örneklerde; kadife ve atlas kumaşlar üzerine dival işi tekniği ile bitkisel ve geometrik motiflerin işlendiği bindallı,üç etek, cepken ve şalvarlar tespit edilmiştir. Örneklerden bazıları desenli,çizgili ipek,kutnu kumaşların yanı sıra atlas kumaştan yapılmıştır. Bindallı örneklerinin 15 adeti dival işleme tekniği ile işlenmiştir.Bitkisel ve geometrik motifler kullanılmıştır. İşleme materyali;sarı sim iplik,sim tırtıl,sarı pul ve beyaz sim ipliktir.

BİNDALLI ENV.NO: 384 Teknik: Dival işi Kumaş: Kırmızı kadife

BİNDALLI Teknik: Dival işi Kumaş: Kırmızı kadife ENV.NO: 654

BİNDALLI ENV.NO:899 Teknik: Dival işi Kumaş: Mor kadife

ÜÇ ETEK ENV.NO: 660 Teknik: Dival işi Kumaş: Koyu pembe ( fuşya)atlas

CEPKENLER İncelenen 9 adet cepkenden 4 adeti Dival işi tekniğinde atlas ve kadife kumaşlar üzerine, sim iplik,pul,tırtıl kullanılarak işlenmiştir.Kenar süslemesinde hazır sim harç kullanılmıştır. 5 adet cepkenden 3 adetinde atlas, kutnu ve tafta kumaş üzerine hazır sim harç kordon tutturma tekniği kullanılarak işlenmiştir. Geometrik ve bitkisel motifler kullanılmıştır. 2 adet cepkende desenli ipek kumaş kullanılmış,süslemede fisto şeklinde hazır harç kullanılmıştır.

ENV.NO: 394 Teknik: Dival işi Kumaş: Atlas

ENV.NO: 476 Teknik: Dival işi Kumaş: Atlas

İŞLEMELER El emeği göz nuru işlemeler,kızlarımız ve kadınlarımız tarafından çeyiz olarak işlenmiş, saklanmış ve bu gelenek sayesinde nesilden nesile aktarılarak günümüze ulaşmıştır. Çeyiz geleneği içerisinde el işlemeleri kullanım kolaylığı, estetik görünümü yanı sıra Türk kadınının ince zevkini yansıtan sanat eserleridir.

BOHÇALAR İncelenen örnekler atlas ve kadife kumaş üzerine Dival işi tekniğiyle sarı sim iplik,sarı pul,tırtıl kullanılarak işlenmiştir. Boyutları 85 x 85 cm. ile 95 x 95 cm. arasındadır.Kenarları hazır sim harç ile süslenmiştir. Dival işinin karakteristik yapısına uygun bitkisel içerikli motifler kullanılmıştır.

ENV.NO: 742 Teknik: Dival işi Kumaş: Atlas

ÇEVRELER incelenen 17 adet çevrede; ipek organze ve pamuklu dokumalar üzerine Türk işi,hesap işi ve basit nakış teknikleri kullanılmıştır. İşleme materyali olarak ;çamaşır ipeği,sarı ve beyaz yassı tel, sarı ve beyaz sim kullanılmıştır. İncelenen örneklerin;motiflerinde naturalist bir aktarım yolu seçildiği gözlenmiştir. Boyutları, 44 x 44 cm. ile 90 x 90 cm. arasındadır.

ÇEVRE ENV.NO: 938 Teknik: Türk işi Kumaş: Pamuklu dokuma

DETAY

ÇEVRE ENV.NO: 1435 Teknik: Türk işi Kumaş: Pamuklu dokuma

UÇKURLAR incelenen 36 adet örnekte; ipek organze ve pamuklu dokumalar üzerine Türk işi,hesap işi ve basit nakış teknikleri kullanılmıştır. Örneklerin 18 adeti hesap işi,18 adeti Türk işi teknikleri ile işlenmiştir. İşleme materyali olarak ;çamaşır ipeği,sarı ve beyaz yassı tel, sarı ve beyaz sim kullanılmıştır. İncelenen örneklerin motiflerinde naturalist bir aktarım yolu seçildiği gözlenmiştir. Boyutları;en ölçüleri 13 cm. ile 45 cm. arasında boy ölçüleri,70 ile 220 cm arasında değişmektedir.

UÇKUR ENV.NO: 620 Teknik: Hesap işi Kumaş: Pamuklu dokuma

UÇKUR ENV.NO: 612 Teknik: Türk işi Kumaş: İpek organze

PEŞKİRLER incelenen 24 adet örnekte; pamuklu dokumalar üzerine Türk işi,hesap işi ve basit nakış teknikleri kullanılarak işlenmiştir. Örneklerin 10 adeti hesap işi,14 adeti Türk işi teknikleri ile işlenmiştir. İşleme materyali olarak ;çamaşır ipeği,sarı ve beyaz yassı tel, sarı ve beyaz sim kullanılmıştır. İncelenen örneklerin motiflerinde naturalist bir aktarım yolu seçildiği gözlenmiştir. Boyutları, 36 x 150 cm. ile 47 x 142 cm. arasındadır.

PEŞKİR ENV.NO: 539 Teknik: Türk işi Kumaş: Pamuklu dokuma

PEŞKİR ENV.NO: 1859 Teknik: Türk işi Kumaş: Pamuklu dokuma

ÇORAPLAR Geleneksel örgü kültürümüzün özgün örneklerinin gözlemlendiği şiş örgü çoraplarda ;geometrik motifler bordürler şeklinde uygulanmıştır. Materyal; yün ipliktir. Boyutları; 42 x 14 ile 37 x 10 cm arasında değişmektedir.

ÇORAP ENV.NO: 123 Teknik: Şiş örgü Materyal: Yün iplik

ENV.NO: 753 Teknik: Şiş örgü Materyal: Yün iplik

DOKUMALAR İncelenen 12 adet dokuma örneğinin 3 adeti, çuval dokuma;3 adeti yastık dokuma; 6 adeti kilimdir. Materyal; kök boyalı yün iplik kullanılmıştır. Geometrik motifler dokumalarda yoğun kullanılmıştır. Çuval ve yastıklarda bez ayağı,cicim ve sumak dokuma teknikleri ; Kilim dokumalarda; bez ayağı ve cicim dokuma teknikleri kullanılmıştır.

KİLİM ENV.NO: 1207 Teknik: Atkı yüzlü dokuma Materyal: Yün iplik Boyut: 140 x 300 cm.

ÇUVAL ENV.NO: 1682 Teknik: Bez ayağı ve sumak Materyal: Yün iplik Boyut:130 x 60 cm.

YASTIK ENV.NO: 1592 Teknik: Cicim Materyal: Yün iplik Boyut: 86 X 44 cm.

SONUÇ Günümüz elektronik ve bilişim (e-eğitim, e- kitap,e-sanat, e-müze, vb. gibi) teknolojilerindeki gelişmeler, bizleri her alanda bilgiye ulaştırabildiği gibi İnternet ortamında görsel olarak ulaşabileceğimiz sanal ortamlar oluşturmuştur. Elektronik ortamlar da sanatsal ve kültürel faaliyetlere destek verecek alanlar oluşturulması, bilgiye en kısa yoldan,en ekonomik şekilde ulaşılmasını sağlamaktadır. Sanal müzeleri, durağan kültür varlıklarının aktif hale getirilmesi olarak düşünebiliriz.

Geleneksel kültürlerin önemli bir bölümünü oluşturan “Etnoğrafik eserlerin”sanal ortamlarda sunulması araştırmacılara bilgilendirme,belgelendirme ve detaylar konusunda hızlı çalışma ve analiz ortamı sağlayacaktır. Sanal müzelerin etnoğrafik örneklerin ömrünü uzatmak açısından da bu alanda büyük katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

“ Atılacak her adım,verilecek kararlar,gerçeklerden,ihtiyaçlardan doğmalı,gerçeklere, ihtiyaçlara dayanmalı,ayrıca mutlaka bir gelişme amacına yönelmelidir.” Mustafa Kemal ATATÜRK Kültürümüzün belgelenmesinde,korunmasında,tanıtılmasın da üniversitelerimizin bilimsel çalışmalarını müze alanlarına yöneltmeleri ve sanal ortamlarda toplumlara ulaştırmaları önemli bir adım olacaktır.Yozgat Müzesinde yürütülen bu çalışma bir örneklemdir.