TC İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK KONU:CEPHELER HAZIRLAYAN; AYŞE GÜL 8/B 1427

KÜTAHYA-ESKİŞEHİR SAVAŞLARI Yunanlıların,Birinci ve İkinci İnönü Savaşlarında mağlup olmaları,İtilaf Devletlerinin desteğini kaybetmelerine neden oldu.Ancak İngilizler, Yunanistan’a desteğini artırdı.Bu yüzden yeni Yunan Kralı Konstantin,başarılı olacağına inandığı için gazetelere Ankara’da randevu verdi.

Yunanistan Kütahya-Eskişehir Muharebeleriyle Türk ordusunu güçlenmeden ortadan kaldırma TBMM Hükümeti’ni dağıtarak kesin sonuca ulaşma İnönü Muharebelerinin intikamını alma Sevr Antlaşmasını TBMM’ye zorla kabul ettirme hedeflerine ulaşmayı amaçlamıştır.

NEDENİ Yunanistan'ın, II.İnönü Savaşı'nın yorgunluğu içinde olan Türk ordusunun toparlanmasına fırsat vermeden saldırıya geçmesi.

GELİŞİMİ Yunanistan İnönü'den Afyon'a kadar geniş Bir saha üzerinde saldırıya geçmiştir. M. Kemal İsmet Paşa'ya Sakarya Nehri'nin doğusuna çekilmesini söylemiştir Afyon, Eskişehir ve Kütahya Yunanların eline geçmiştir.

SONUÇLARI TBMM'de bazı kişiler başarısızlığın suçunu M. Kemal'e yüklemek istemiştir. M. Kemal başarılı olabilmek için olağanüstü yetkiler istemiştir.

ÖNEMİ Kurtuluş Savaşı'nda kaybedilen ilk ve tek savaş Eskişehir-Kütahya Savaşı'dır. M. Kemal'e Başkomutanlık Yetkisinin Verilmesi : TBMM, M. Kemal'e üç ay süreyle Başkomutanlık yetkisini veren kanunu kabul etmiştir (5 Ağustos 1921).Böylece: M. Kemal, yasama ve yürütme yetkisini doğrudan kullanmaya başlamıştır. M. Kemal, İstiklal Mahkemeleri'nin de kendisine bağlanmasıyla yargı gücünü de kullanmıştır. Erzurum Kongresi'nde askerlik görevinden istifa eden M. Kemal, milli irade ile başkomutan olmuştur. 20 Temmuz 1922'de Başkomutanlık Kanunu sınırsız uzatılmış, M. Kemal'in cumhurbaşkanı seçilmesine kadar kanun, geçerliliğini sürdürdü.

Tekâlif-i Milliye Emirleri (7-8 Ağustos 1921) Ordunun ihtiyacını karşılamak ve Sakarya Savaşı'na hazırlanmak için M. Kemal, Tekalif-i Milliye Emirleri'ni yayınlanmıştır. 1. Her ilçede bir tane Tekalif-i Milliye Komisyonu kurulacak. 2. Halk, elindeki silah ve cephaneyi 3 gün içinde orduya teslim edecek. 3. Her aile bir askeri giydirecek. 4. Yiyecek ve giyecek maddelerinin %40'ına el konacak ve bunların karşılığı daha sonra geri ödenecek. 5. Ticaret adamlarının elindeki her türlü giyim eşyasının %40'ına el konacak ve bunların karşılığı daha sonra geri ödenecek.

6. Her türlü makineli aracın %40'ına el konacak. 7 6. Her türlü makineli aracın %40'ına el konacak. 7. Halkın elindeki binek hayvanlarının ve taşıt araçlarının %20'sine el konacak. 8. Sahipsiz bütün mallara el konacak. 9. Tüm demirci, dökümcü, nalbant, terzi ve marangoz gibi iş sahipleri ordunun emrinde çalışacak. 10. Halkın elindeki araçlar aylık 100 km. askeri ulaşım yapacaklar. Çıkacak problemleri gidermek için beş ayrı yerde İstiklâl Mahkemeleri işleve sokulmuştur. NOT

DİRİLİŞİN DESTANI SAKARYA Kütahya Eskişehir Savaşları’ndan sonra Sakarya Nehri’nin doğusuna çekilen Türk kuvvetleri ihtiyaçlarını gidermeye çalışıyordu. Bu sırada Yunanlılar,Türk ordusuna son darbeyi vurarak TBMM’yi dağıtmak amacıyla 14 Ağustos 1921’de yeniden ilerlemeye başladılar.

Yunanlılar Sakarya Nehri’nin birkaç yerinden geçerek 23 Ağustos’tan itibaren Türk kuvvetleriyle karşılaştılar. Yunan kuvvetleri 100 km’lik bir cephe üzerinde taarruza başladı.

Yunanlıların bir ara Polatlı’ya kadar yaklaşmaları üzerine Mustafa Kemal Paşa orduya şu emri vermiştir; Hattı müdafaa yoktur,sathı müdafaa vardır.O satıh bütün vatandır.Vatanın her karış toprağı vatandaşın kanıyla sulanmadıkça bırakılamaz.

Türk ordusu bu emre sonuna kadar uydu Türk ordusu bu emre sonuna kadar uydu.Atatürk bu emirle dünya askerlik litatürüne ‘topyekün savaş’ kavramının girmesini sağladı. Yunanlılar Türk kuvvetlerine üstünlük sağlayamadı.11 Eylülde saldırıya geçen Türk ordusu,22 gün,22 gece süren Sakarya Meydan Savaşı’nı zaferle sonuçlandırdı ve Yunan kuvvetlerini Sakarya Nehri’nin batısına attı.

Sakarya Savaşı’nın Kazanılması Sonucunda Tüm yurtta büyük sevinç yaşandı ve Türk milletinin bağımsızlığın kazanılacağına inancı arttı.Ayrıca halkın TBMM’ye ve orduya olan güveni tam olarak sağlandı. Yunanlıların,Türk ordusunu yok etme,Ankara’yı alma ve Sevr’i kabul ettirme hayalleri sona erdi. Yunanlılar savunmaya geçti,Türk ordusu düşmanı yurttan atmak için taarruza geçti. II.Viyana ile başlayan geri çekilme sona erdi. TBMM,Mustafa Kemal Paşa’ya mareşallik rütbesi ve gazilik unvanı,Fevzi Çakmak’a da mareşallik rütbesi verdi. Dış politikada olumlu gelişmeler oldu,Kars ve Ankara Antlaşması imzalandı. İtilaf Devletleri TBMM’ye ateşkes ve barış önerisinde bulundular.

İtilaf Devletleri 22 Mart 1922'de üç ay süre ile ateşkes istemişler ve isteklerini TBMM'ye sunmuşlardır: Doğu'da bir Ermeni Devleti kurulacak. Edirne, Kırklareli ve Babaeski Yunanlara, İzmir ve Tekirdağ ise Türklere bırakılacak. TBMM mecburi askerliği kaldıracak ve asker sayısı 85 bine çıkarılacak. Anlaşma yapıldıktan sonra İtilaf Devletleri İstanbul'u terk edecek. Sevr Barış Antlaşması'nın adlî, mâlî ve ekonomik maddeleri TBMM lehine değiştirilecek. Önemi İtilaf Devletleri'nin istekleri Sevr'in yumuşatılmış halinden başka bir şey değildir. TBMM bu teklifleri kabul etmeyerek Büyük Taarruz hazırlıklarına başlamıştır.

Ankara Anlaşması Antep,Maraş,Urfa ve Çukurova bölgesinde Türk halkının şiddetli direnişi ile karşılaşan Fransızlar Türk topraklarını işgal etmenin mümkün olmadığını görmüşlerdir, Türk ordusunun Sakarya Meydan Savaşı’nda Yunanlıları ağır yenilgiye uğratması sonucunda Fransızlar TBMM Hükümeti ile Ankara Anlaşması’nı imzaladı.

Ankara Antlaşmasının Sonucunda Hatay dışında bugünkü Suriye sınırımız çizildi. Fransa Hatay’ın özerkliğini tanıyarak,buranın Türkiye’nin bir parçası olduğunu kabul etti. Fransa yeni Türk Devletini tanıyan ilk İtilaf Devleti oldu. Ankara Antlaşması ile İtilaf Devletlerinin Türkiye’ye karşı oluşturdukları birlik bozuldu. Güney Cephesindeki Savaş durumu sona erdi.Buradaki birlikler Büyük Taarruz için Batı Cephesi’ne kaydırıldı.

Kars Antlaşması Rusya'nın gözetiminde Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan ile TBMM arasında Kars Antlaşması imzalanmıştır. Antlaşmaya göre: Önemi : Türk Devleti'nin doğu sınırı kesinlik kazanmıştır.

HAYAT VEREN ZAFER Sakarya yenilgisinden sonra Yunan ordusu,Eskişehir,Kütahya ve Afyon’un doğusuna çekilerek savunma önlemleri almaya ve birliklerinin gücünü artırmaya başladı. TBMM,20 Temmuz 1922 tarihinde Mustafa Kemal Paşa’nın başkomutanlık görevi süresiz olarak uzatıldı. 26 Ağustos sabahı Türk topçusunun ateşiyle Afyonkarahisar üzerinden Büyük Taarruz başladı.

BÜYÜK TAARRUZ Büyük Taarruz Yunanlıların Eskişehir yönünde taarruz beklemesiyle Afyonkarahisar yönünde başladı.27 Ağustostan itibaren Türk kuvvetleri üstünlüğünü gösterdi, Yunanlılar geri çekilmeye başladı. 30 Ağustosta Mustafa Kemal Paşa’nın bizzat yönettiği Başkomutanlık Meydan Savaşı’yla Dumlupınar’ın kuzeyinde Yunan kuvvetleri yok edildi. Mustafa Kemal Paşa,’Ordular ilk hedefiniz Akdeniz’dir.İleri!’ emrini verdi.6 Eylülde Balıkesir’i,8 Eylülde Manisa’yı işgal altından kurtaran kahraman ordumuz,9 Eylülde İzmir’e ulaştı.

SONUÇLARI Yunan kuvvetleri Anadolu’dan çıkarıldı.Böylece Kurtuluş Savaşı’nın askeri safhası bitmiş,diplomatik ilişkiler önem kazanmıştır. İtilaf Devletlerinin TBMM’ye ateşkes teklifinde bulunmaları sonucunda Mudanya Ateşkes Anlaşması imzalanmıştır.

SAVAŞA SON VEREN BELGE 3 Ekim 1922 başlayan ateşkes görüşmeleri 11Ekim 1922’ye kadar devam etti.TBMM’yi görüşmelerle İsmet Paşa temsil etti.Konferansın en önemli konuları,Doğu Trakya’nın Yunan kuvvetleri tarafından boşaltılıp Türklere teslim edilmesi,Boğazlar ve İstanbul’un durumu idi.İngilizler bu konuda Türk tezinin karşısında olduklarından görüşmeler çok sert bir havada geçti.Fransa Türk tezine destek verdi.11 Ekim 1922’de Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalandı.

MUDANYA ATEŞKESİNE GÖRE; Türklerle Yunanlılar arasındaki çatışmaya son verilecek. 15 gün içerisinde Trakya boşaltılacak;bu tahliyeden itibaren 30 gün içinde Trakya,Türk memurlarına devrolunacak. Mütarekenin imzalanmasından hemen sonra İstanbul ve Boğazlar Türk mülki idaresine teslim olunacak. İstanbul ve Boğazlarda bulunan İtilaf Devletlerinin kuvvetleri asker artırmamak şartıyla,barışa kadar kalabileceklerdir. MUDANYA ATEŞKESİNE GÖRE;