EĞİTİM PROGRAMLARI ve ÖĞRETİM BASAMAKLI ÖĞRETİM Fatma ERLEBLEBİCİ EĞİTİM PROGRAMLARI ve ÖĞRETİM TEZSİZ YÜKSEK LİSANS

BASAMAKLI ÖĞRETİM MODELİ Bir öğrenme psikologu olan Kathie Nunley tarafından geliştirilmiştir. Basamaklı öğretim modeli, öğrenme yaşantılarının farklılaştırılması esasına dayanmaktadır. Bilgi toplumunun eğitimde yeniden yapılanması sürecine bağlı olarak geliştirilmiştir. Buna göre öğrenci bilgiyi alan bir durumdan çıkarılarak bilgiye ulaşan, gerekli olanları alan ve yeni bilgiler üreten bir durumda ele alınmaktadır

Basamaklı öğretim programı Öğrenenlerin farklı öğrenme yollarına ve farklı ilgi alanlarına sahip oldukları varsayımına dayanarak, öğrenenlerin ; bireysel sorumluluklar üstlenerek bilgiyi edinme, edinilen bilgileri problemlerin çözümünde kullanma ve veriler ışığında olayları analiz etme, eleştirel düşünme, yeni fikirler ortaya koyma anlayışıyla öğretimi düzenleme yoludur.

Her bir birey farklı olduğundan modelin anlayışına göre herkese uygun tek bir yöntem ya da teknik bulunmamaktadır. Öğrenme ortamlarında çeşitli yöntem ve teknikler uygun biçimlerde kullanılmalıdır. Diğer bir deyişle bu modelde güdülenme düzeyi, öğrenme stili gibi farklılıklar dikkate alınmaktadır.

Basamaklı öğretim programı öğrencilerin farklı ilgi ve yetenek alanlarına, farklı öğrenme yollarına sahip olduğu düşüncesi ile C, B ve A basamaklarında belirlenmiş olan bilgi edinme, bilgileri farklı problem durumları üzerinde kullanarak görevler belirlemesi ve bu görevleri başarması esasına dayanan bir öğretme - öğrenme düzeneğidir.

c Bu Basamaklar C Basamağı: Temel bilgi ve becerileri kazanma B Basamağı: uygulama, problem çözme A Basamağı: Eleştirel düşünme, analiz etme,yeni fikir üretme A B c

Modelle ilgili önemli noktalar şu şekilde özetlenebilir Tüm yaştaki öğrencilere yönelik öğretim etkinliklerinin planlanmasında kullanılabilecek olan bu model aslında ilk şekliyle daha çok yükseköğretim dikkate alınmış, daha sonra güncelleştirilmiş biçimde ilköğretim ve ortaöğretim öğrencilerine yönelik hazırlanmıştır.

Öğrenci merkezli bir model olan modelin en önemli noktası A, B ve C düzeylerinden oluşan üç basamaklı bir sistemi temel almış olmasıdır. Bir basamağı başarıyla tamamlayan öğrenci üst basamağa geçebilmektedir.

Basamaklı öğretime başlanmadan önce hedefler, yapılacak öğretim etkinlikleri ve etkinliğin tamamlanması durumunda alınacak puanlar öğrencilere bildirilmektedir. Bu etkinliklerden bazıları zorunlu olmakta bazıları ise öğrencinin tercihine bırakılmaktadır.

İlk basamak C basamağıdır İlk basamak C basamağıdır. Burada verilen öğretim hizmeti temel bilgilere yönelik olmaktadır. C basamağında, Bloom Taksonomisindeki bilgi ve kavrama düzeyine denk gelen öğrenmelerin gerçekleşeceği söylenebilir. Bu basamağa C basamağı adı verilmesinin sebebi basamağı tamamlayan bir öğrencinin not olarak en fazla C almasıdır.

Bir sonraki basamak olan B basamağında öğrencileri daha üst düzeye taşıyabilecek etkinliklere yer verilmektedir. Bu basamakta öğrencilerin uygulama, problem çözme, karşılaştırma, bulma gibi hedeflere ulaşması beklenmektedir. B basamağındaki etkinlikler daha çok Bloom taksonomisindeki orta düzey hedeflere yöneliktir.

Son basamak olan A basamağında ise öğrencileri sorgulama yapmaya, eleştirel düşünmeye, analiz etmeye yöneltecek etkinliklere yer verilmektedir. A basmağında öğrencilerin alan yazın taraması yaparak eleştirel bir makale yazmaları, kendi görüşlerini savunan bir sunum hazırlamaları gibi etkinlikler gerçekleştirilebilir.

PROGRAMI BASAMAKLI HALE GETİRME AŞAMALARI 1-Ödevler/İşler için seçeneklerin sunulması Sınıfın tamamı için tek bir ödev belirleme yerine seçenekler sunulması gerekmektedir. Öğrencilerin farklı şekillerde öğrendikleri ve farklı ilgi alanlarının olabileceği gerekçesinden hareketle, aralarından seçebilmeleri için bir ödev veya işler listesi hazırlanması, öğrencilerin farklı ihtiyaçlarına cevap verebilmek için gerekli görülmektedir.

2-Ödev seçimi için sözlü savunma istenmesi Öğretmen öğrencilerin konuya ne ölçüde hakim olduklarını anlama fırsatı bulur. Öğrenciler de düşüncelerini açıklama ve savunma sürecinde konu hakkındaki bilgilerini pekiştirip düşüncelerini netleştirebilme fırsatı yakalar.

3-Öğretmene ait ders notlarının ve sunularının teybe kaydedilmesi Sunuyu destekleyecek görsel materyalin hazırlanması veya araç gereçlerin ortamda hazır bulundurulması, görsel veya devinişsel öğrenme stilleri ağır basan öğrencilerin sunuyu takip etmesini kolaylaştırır.

4- Her kavram için öğrencilerin ”yaparak öğrenmelerine” olanak sağlayacak etkinliklerin bulundurulması Anısal (episodic)bellek ve anlamsal (semantic) bellek olmak üzere iki bellek türü vardır. Anısal bellek bilinçli olarak öğrenmek üzere yola çıkmadığımız bilgilerin/olayların saklandığı bölge olarak tanımlanabilir. Anlamsal bellek ise bilinçli olarak öğrenmek üzere yapılandırdığımız bilgilerin depolandığı yerdir. “Yaparak öğrenmeye” fırsat verilen etkinlikler, basamaklı programın vazgeçilmez bir öğesidir.

5-Çeşitli kaynak kitapların sunulması Öğretmen merkezli sınıflardan uzaklaşmanın önemli gereklerinden biri de konuyla ilgili farklı kaynakların öğrencilerin kullanımına açılmasıdır. Özellikle son zamanlarda bilgisayar kullanımı ve bilgilerin internet yoluyla paylaşıma açılması sayesinde hemen hemen her konuda bilgiye ulaşmak oldukça kolay olmuştur.

Basamakların tamamlanmasının ardından öğretmen ve öğrenci öğrenilenler hakkında birebir görüşerek tartışmaktadır.

Modelde bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımına önem verilmektedir. Örneğin ; Video ve ses dosyaları sunumların ve anlatımların tekrar tekrar dinlenmesinde kullanılabilmekte, grup önünde konuşma yapmaktan çekinen bir öğrenci konuşmasını kaydetme yoluna gidebilmektedir.

BASAMAKLI ÖĞRETİME ÖRNEKLER C DÜZEYİ Öğrencinin İstanbul’un fethi ile ilgili bilgi edinmesi B DÜZEYİ Öğrencinin İstanbul’un fethi ile ilgili bir slayt hazırlayıp sınıfa sunması A DÜZEYİ İstanbul’un fethinin çağın dünyası açısından önemi ile ilgili bir makale yazması

2. ÖRNEK C DÜZEYİ Petrolün damıtılmasını teorik olarak öğrenmesi B DÜZEYİ Petrolün damıtılması deneyi A DÜZEYİ Damıtılmış petrolün alternatif kullanım alanlarını oluşturma ile ilgili bir çalışma hazırlaması

3. ÖRNEK C DÜZEYİ B DÜZEYİ A DÜZEYİ Ünite ile ilgili konuların okunması, ilgili konu sonrasındaki değerlendirme sorularının cevaplanması B DÜZEYİ İlgili konunun okunarak yorumlayıcı özetlemelerin yapılması Konu sonundaki değerlendirme sorularının katılımlı paylaşımı ve yeni soruların üretilmesi A DÜZEYİ Konunun incelenmesi ve inceleme sonucunda ayrıntılı bir eleştirel raporun hazırlanması Konunun incelenmesi sonucunda belirlenen ölçütler doğrultusunda analiz edilmesi

Bloom bilişsel duyuşsal ve psiko-motor olmak üzere üç öğrenme türünden söz etmiştir. Öğrenme düzeylerini temele alarak bu alanları alt başlıklara ayırmıştır.

YENİLENMİŞ BLOOM TAKSONOMİSİ DEĞERLENDİRME YARATMA SENTEZ DEĞERLENDİRME ANALİZ ANALİZ ETME UYGULAMA UYGULAMA KAVRAMA ANLAMA BİLGİ HATIRLAMA İSİM FORMDAN FİİL FORMA

Bu boyut, Bloom sınıflamasının bazı değişiklikler yapılmış şeklidir. Bu boyutta, zihinsel etkinliklere dayalı birbirini izleyen altı farklı basamak vardır. Bunlar; Bilgi olarak adlandırılan basamak hatırlama Kavrama olarak adlandırılan basamak anlama Uygulama basamağı aynı şekliyle korunmuş Analiz olarak adlandırılan basamak çözümleme Sentez olarak adlandırılan basamak yaratma

Fiil genellikle söz konusu bilişsel süreci belirtir Fiil genellikle söz konusu bilişsel süreci belirtir. Ad da genellikle öğrencilerin öğrenmeleri veya oluşturmaları beklenen bilgiyi belirtir. Örneğin; Öğrenci konfederal, federal, ve üniter hükümet sistemlerini (bilgi), birbirinden ayırmayı (bilişsel süreç) öğrenecek.

Taksonomi yaklaşımı öğretmenlere, gerçekten neleri başarmaya çalıştıkları konusunda karşılaştırmalar yapmak için standartları yaygınca kullanılan bir dille çevirmelerinde yardımcı olacak ve üzerinde düşünmeleri için onlara çeşitli olasılıklar sunarak öğretim programı ile ilgili kararlarda rehberlik edecek bazı bakış açıları sağlayabilecektir.

İstendik davranışların basitten Program geliştirmede taksonomi İstendik davranışların basitten karmaşığa, kolaydan zora, somuttan soyuta, birbirinin önkoşulu olacak şekilde sıralanmasıdır. Bu bağlamda, aralarında yatay ve dikey sıkı bir ilişki olan öğrenilmiş davranışların sınıflandırılmasında taksonomi kullanılır.

Öğrencinin bir üsteki basamağa geçebilmesi için bir alttaki basamağı ya da alttaki tüm basamakları öğrenmiş olması gerekmektedir. Taksonominin ana fikri, öğretmenlerin öğrencilerden neyi bilmelerini istediklerinin (öğrenme hedeflerinin) basitten karmaşığa, aşamalı bir şekilde sıralanmasıdır.

Örneğin; Hayal ile gerçeği birbirinden ayırt edemeyen okul öncesi eğitim dönemindeki bir çocuğa uçmak kavramı öğretilmeden, uçarak güç durumdaki insanları kurtaran bir çizgi film kahramanı izlettirdiğimizde, insanların uçabileceğine ilişkin yanlış bir öğrenme oluşturabiliriz.

Bloom’un revize edilmiş taksonomisinin özellikleri BİLİŞSEL SÜREÇ BOYUTU Hatırlama Anlama Uygulama Çözümleme Değerlendirme Yaratma BİLGİ BİRİKİMİ BOYUTU OLGUSAL BİLGİ KAVRAMSAL BİLGİ İŞLEMSEL BİLGİ ÜST BİLİŞSEL BİLGİ

1-. Sınıflamada, bilgi boyutu ve bilişsel süreç boyutu 1- Sınıflamada, bilgi boyutu ve bilişsel süreç boyutu olmak üzere iki farklı boyut ortaya konmuştur. Bu iki boyut birbiriyle ilişkili olup öğrenci, bilişsel süreç boyutunun herhangi bir aşamasında bilgi boyutundaki dört çeşit bilgiyi de kullanabilmektedir. 2- Bilgi boyutu orijinal taksonominin bilgi basamağının alt basamaklarına benzemektedir. Bilgi boyutu, daha çok, kazanımların isim ya da ad öbekleri boyutunu ifade etmektedir

Bu boyut bilimsel düşüncede bilgi ile ilişkilendirilen sınıflandırmalara-bilgi türlerine- dayandırılan dört ana alt boyuttan oluşmaktadır. 1- Olgusal bilgi: Terminoloji bilgisini ve özel detay ve öğeler bilgisini içerir. 2- Kavramsal bilgi: Daha karmaşık ve organize edilmiş bilgi formlarının bilgisidir ve sınıflamaları, kategorileri, ilkeleri, genellemeleri, kuram, model ve yapıları içerir. 3- İşlemsel bilgi: Bir şeyin nasıl yapılacağı bilgisidir. Beceri ve algoritmaları, yöntem ve teknikleri, özel alanlardaki ve disiplinlerdeki ölçütleri içerir. 4- Üstbilişsel bilgi: Bilişle ilgilidir ve bireyin stratejik bilgisini, bilişsel görevlerle ilgili bilgisini, bağlamsal ve koşullu bilgiler ile bireyin kendi hakkındaki bilgisini içerir. Bunlar kazanımların eylem boyutunu ifade etmektedir.

Yenilenmiş sınıflamada, en alt basamak olan bilgi basamağı : hatırlama -öğrenciden bilgiyi hatırlaması ya da tekrar etmesi istenir- olarak değiştirilmiştir. Kavrama basamağı ; anlama öğrenci kavramları açıklar ya da tanımlar- olarak değiştirilmiştir. Uygulama basamağı; (isim formu) bilgiyi yeni bir durumda kullanma anlamında olan uygulama (eylemsel) ifadesine dönüşmüştür.  Analiz basamağı; (isim formu)-öğrenciden farklı bileşenler ya da ilişkiler arasındaki farklılıkları ortaya koymaları,kıyaslama ve karşılaştırma yeteneklerinin gösterebilmeleri anlamına gelen- Çözümleme (eylemsel) ifadesine dönüşmüştür. Bu dört basamak Bloom ve arkadaşlarının orijinal sınıflaması ile aynıdır.

SONUÇ OLARAK Öğretmenler öğrencilere hangi olguları, kavramları ve işlemleri öğretmeleri konusunda gerekli olan süreçleri taksonomi uygulamaları ile kolayca belirleyebileceklerdir. Basamaklı öğretim modeli çağdaş öğrenme kuramlarının tamamını etkileyerek, yaşam boyu öğrenmeyi sağlamaktadır. Hayatımızın tüm evrelerinde süreç olarak karşımıza çıkan bu yaklaşım, insan dünyaya geldiği andan itibaren öğrenmeye başlar ve devam eder. Belli bir oluşumdan sonra ürün, öğrenme, hedeflenmiş öğretim dünyaca kabul görmüş Bloom Taksonomisi uygulamaları sonucunda ancak gerçekleşir.

KAYNAKÇA Kathie F. Nunley's Website for Educators. http://www.help4teachers.com Yorulmaz, A. (2011). Öğretmen Adayları için KPSS Eğitim Bilimleri. Zambak Yayınları,. l İstanbul. (Sönmez, 20007, 37-38, 33). (Ayvacı ve Türkdoğan,2010). (Taşkıran,2011). (Anderson ve diğerleri, 2010,s. xxi-xxiii).

(Anderson ve diğerleri, 2010; Ayvacı ve Türkdoğan, 2010; Köğce, Aydın ve Yıldız, 2009; Yüksel, 2007; Başbay, 2007). (Huitt, 2009).   Anderson ve Krathwohl, (akt. Özçelik, 2010, s. iv), Krathwohl, 2002, s. 216. http://www.kpssdershanesi.com/basamakli-ogretim-programi.html

ceit610.wikispaces.com/file/view/Basamaklı+Öğretim+Programı.ppt www.cimenwd.com/.../Ali_cimen_Basamaklı-Öğretim-Programıyla-...

TEŞEKKÜRLER