SAĞLIK EĞİTİM SÜRECİ

PLANLAMA UYGULAMA DEĞERLENDİRME

PLANLAMA

Planlama, Yapılacak bir etkinliğin önceden sistematik olarak (düşünülmesi ve yazılması) tasarlanmasıdır. Sağlık eğitiminde planlama; sağlıkla ilgili istendik bir davranışa, bir amaca ulaşabilmek için önceden tasarlanan kararlar, ilkeler ve işlemler bütünüdür.

Sağlık eğitiminde planlamanın özellikleri ve ilkeleri Gerçekçilik ilkesi İşlevsellik ilkesi Ulaşılabilirlik ilkesi Hedef grup ilkesi Uygulanabilirlik ilkesi Sürdürülebilirlik ilkesi Tekrarlanabilirlik ilkesi Özgünlük ilkesi Bilimsellik ve evrensellik ilkesi Toplumsal değerlere uygunluk ilkesi Etkinlik ve verimlilik ilkesi Sağlık politikalarına uygunluk ilkesi

Sağlık Eğitiminde Planın Hazırlanması Sağlık eğitiminde plan, sağlık eğitiminde planlamanın özellikleri ve ilkeleri doğrultusunda hazırlanır. Sağlık eğitiminde plan hazırlığının aşamaları 1- İHTİYAÇ ANALİZİ 2- STRETEJİK PLANLAMA 3- PROGRAMGELİŞTİRME

1- İHTİYAÇ ANALİZİ Her bireyin sağlıklı yaşamla ilgili konularda bilgi alma, tutum ve beceri geliştirme ihtiyacı vardır. Nasıl bir sağlık eğitimine ihtiyaç var? Her sağlık personeli kendi mesleğini ilgilendiren alanda ihtiyaç analizi çalışması yapmalıdır.

İhtiyaç analizinde genel olarak yanıtlanması gereken üç temel soru vardır. 1- sağlıklı yaşamla ilgili neler bilmeli? (BİLİŞSEL ÖZELLİKLER) 2- sağlıklı yaşamla ilgili ineler hissetmeli? (DUYUŞSAL ÖZELLİKLER) 3- sağlıklı yaşamla ilgili neler yapabilmeli? (DEVİNİŞSEL ÖZELLİKLER)

Verilerin analizi-değerlendirilmesi İHTİYAÇ ANALİZİ İhtiyaç araştırması Verilerin analizi-değerlendirilmesi Toplumun ihtiyaçları Bireyin ihtiyaçları Konu alanının ihtiyaçları Farklar yaklaşımı Analitik yaklaşım Betimsel yaklaşım

2- STRATEJİK PLANLAMA İhtiyaç araştırması ve analizi sonucunda elde edilen verilerin stretejik bir yaklaşımla şekillenmesi gerekir. Streteji, önceden belirlenen bir amaca ulaşmak için tutulan yoldur.

Konu ne? Amaç Ne, Neler? Hedef Kim? Kimler? Eğitimci Kim? Kimler? İçerik Neler? Nasıl bir Yöntem? Mesaj Ne ile? Yeri Nerede? Ne Zaman? Ne kadar Sürede? Değerlendirme Ne ile?

3- PROGRAM GELİŞTİRME A- Amaç ve hedeflerin belirlenmesi B- İçeriğin Oluşturulması C-Yöntem ve Tekniklerin Tasarlanması D- Araç- Gereçlerin ve Ortamın Hazırlanması E- Programın Değerlendirilmesi

SAĞLIK EĞİTİMİNDE UYGULAMA

Uygulama, planlama aşamasında alınan kararların ve hazırlanan programların hayata (eyleme) geçirilmesidir.

Sağlık eğitimi programlarının uygulanmasında dört planlı yaklaşım vardır. 1- Genel Öğretim Uygulama Planı 2- Yıllık Öğretim Uygulama Planı 3- Ünitelendirilmiş Öğretim Uygulama Planı 4- Ders Öğretim Uygulama Planı

Ders planı formatı aşağıdaki bölümleri içermelidir. Ön bilgiler Amaçlar Kaynak- araç-gereçler Hazırlık Sunu Uygulama Değerlendirme Alıştırma çalışmaları Gelecek dersin konusu

SAĞLIK EĞİTİMİNDE DEĞERLENDİRME

Değerlendirme işlemi bir araştırma süreci olup, eğitim planının ve programının tüm öğeleri hakkında veri toplama, verileri analiz edip ölçütlerle karşılaştırma ve sonuçlara ilişkin bir karar verme işlemlerinden oluşan dinamik bir örüntüdür.

Öğretme-öğrenme süreçlerinin ayrılmaz bir parçası ve devamı niteliğinde olan değerlendirme, öğretme-öğrenme süreçleri için olmazsa olmaz koşullu bir niteliğe sahiptir. Çünkü değerlendirme, süreçler sonunda gerek öğretim programının gerekse programda öngörülen eğitsel özel hedeflerin ne ölçüde gerçekleştirildiğinin bir göstergesidir.

Değerlendirme sürecin sürekli, planlı, amaçlı ve somut sayılar ışığında sonuç bildirme, sonucun ne olduğuna karar verem (yargıya varma) işlemlerini kapsar. Sağlık eğitiminin her adımında ve her aşamasında değerlendirme önemlidir.

1- Değerlendirme İhtiyacı ve Amacı 2- Değerlendirme Türleri 3- Değerlendirmede Ölçme Araçları 4-Ölçme ve Değerlendirme

1- Değerlendirme İhtiyacı ve Amacı Hazır bulunuşluğu belirlemek Kazanım düzeyini belirlemek Eğitim yaşantılarını belirlemek Program geliştirmek Eğitimci ve eğitilenlerin eksiğini gidermek

HAZIR BULUNUŞLUĞU BELİRLEMEK Sağlık eğitimi ile davranış kazanımı hedeflenen bireylerin mevcut hazır bulunuşluk düzeylerini belirleyebilmek için değerlendirmeye ihtiyaç vardır. Çünkü eğitsel sürecin başlangıcında eğitilenlerin mevcut düzeyini belirlemek, hem öğretim planlamaları için hem de kazanım ölçümlerini yapabilmek açısından önemlidir. Örneğin bireylerin konuyla ilgili mevcut bilgi, tutum ve becerilerini öğretim sürecinin başlangıcından durumdadır? Sorusunun yanıtı değerlendirme ile ortaya çıkarılır.

KAZANIM DÜZEYİNİ BELİRLEMEK Sağlık eğitim süreci sonunda elde edilmek istene kazanımları ( davranışları) belirleyebilmek için değerlendirmeye ihtiyaç vardır. Aksi durumda eğitim öğretim süreci rastlantılara dayalı yürütülür ki, bu durumda da eğitimin tanımında temel alınan «kasıtlı ve istendik davranış değişikliğinden» söz edilemez.

EĞİTİM YAŞANTILARINI BELİRLEMEK Sağlık eğitiminde planlanan ve uygulanan yaşantı ortamlarının istendik davranışlar kazandırma da ki «uygunluk» durumlarının belirlenmek içinde değerlendirmeye ihtiyaç duyulur.

PROGRAM GELİŞİTİRMEK Sağlık eğitiminde uygulanan programın işleyişinde karşılaşılan sorunları belirlemek, gerekli düzeltmeleri yapma imkanı yaratmak ve program geliştirmeye ışık tutmak için değerlendirmeye ihtiyaç vardır. Çünkü öğretim programlarını uyguladıkça alınacak sonuçlar ışığında sürekli sürecin geliştirilmesi, toplam kalite ve standartların yükseltilmesi gerekir.

EĞİTİMCİ VE EĞİTİLENLERİN EKSİĞİNİ GİDERMEK Sağlık eğitimi sürecinde hem eğitimcinin hem de sağlam yada hasta kişinin eksiklikleri, ancak değerlendirme sonuçlarıyla giderilir. Böylece eğitimci ve eğitilenler eksikliklerini tamamlama olanağı bularak öğretim sürecini daha etkin hale getirir.

2- DEĞERLENDİRME TÜRLERİ Sağlık eğitiminde değerlendirme türleri Tanımlayıcı Biçimlendirici Başarı belirleyici olmak üzere üç grupta toplanır.

TANIMLAYICI DEĞERLENDİRME Eğitsel programa başlamadan önce hazır bulunuşluklarını ve koşullarını ölçmek, o program için öngörülen hedef davranışlara ne denli sahip olduklarını belirlemek amacıyla yapılır. ÖN TEST

BİÇİMLENDİRİCİ DEĞERLENDİRME Eğitim-öğretim süreci içinde sağlam ya da hasta bireylerde meydana gelen davranış değişikliklerini saptamayı, öğrenme güçlüklerini belirlemeyi ve gerekli düzenlemeleri yapmayı amaçlayan değerlendirmedir.

BAŞARI (ÜRÜN) BELİRLEYİCİ DEĞERLENDİRME Eğitim – öğreti programının tamamlanmasından sonra çıktı olarak ortaya çıkan sağlam ya da hasta bireylerin kazanım düzeylerini belirlemeyi amaçlayan değerlendirmedir. SON TEST Ön test sonuçları ile son test sonuçları karşılaştırılır.

3- Değerlendirmede Ölçme Araçları Sağlık eğitiminde kullanılan ölçme araçları öğretme-öğrenme sürecinin amaçlarına uygun bir konu içeriği ile düzenlenir. Sağlık eğitiminde en çok kullanılan ölçme araçları testlerdir. Bilişsel, duyuşsal ve devinişsel alanlardaki hedef davranışları ölçmek için farklı yöntemler ve testler kullanılır.

Bilişsel, duyuşsal ve davranışsal alanlarda kullanılan ölçme araçlarıer Çoktan seçmeli testler (BİLGİ) DUYUŞSAL (TUTUM) DEVİNİŞSEL (BECERİ) ÖLÇME ARAÇLARI Yazılı yoklamalar Sözlü yoklamalar Kısa cevaplı testler Boşluk doldurmalı testler Doğru- yanlış testleri Eşleştirmeli testler Çoktan seçmeli testler Duygu, ilgi ve tutum ölçekleri Gözlem ve özel olarak geliştirilmiş psikolojik testler Ürünü (beceriyi) ya da süreci gözlemeyi sağlayacak formlar Beceri testleri ve ölçüt listeleri

Tür Özellik Etkili kullanım Boşluk Doldurma Testleri Bir bilgi, önerme ya da değerlendirme cümlesinde boş bırakılan yere cevabın yazılmasını içeren testlerdir. Yanıtlanması ve puanlanması kolaydır Puanlaması nesneldir. Soru cümleleri yazılı dokümanlardan aynen alınmalıdır. Her sorunun bir doğru yanıtı olmalıdır. Doğru Yanlış Bir bilgi, önerme ya da değerlendirme cümlesinde ‘D’ , ‘Y’ harfler ile yanıtlandığı testlerdir. Şans başarısını artırır. Puanlaması kolay ve nesneldir. Bilgi basamağındaki öğrenmeler etkili yoklana bilir. Bir soruda bir bilgi öğesi yoklanmalıdır. Soru cümleleri kitaptan aynen alınmalıdır Sorularda ki ‘D’ ya da ‘Y’ yargısı küçük bir ayrıntıda saklı olmamalıdır. ‘D’ ve ‘Y’ sayıları dengeli olmalıdır. Çoktan Seçmeli Testler Bir sorunun olası cevaplarıyla ilgili seçenekleri içeren testlerdir. Hazırlanması zordur Uygulanması ve puanlanması kolaydır. Puanlaması nesneldir Çok soruyla testin güvenirlik ve geçerliliği artırılabilir. Sorularda en az; en çok ve değildir gibi ifadeler değişik karakterlerle vurgulanmalıdır. Soruların ifadesi açık ve anlaşılır olmalıdır. Çeldiriciler yanıtı bilmeyen öğrencileri çekecek kadar güçlü olmalı, ancak yanıtı bilen öğrenciyi yanıltmamalıdır. Şans başarısını azaltacak şekilde düzeye göre üç, dört, beş seçenekli sorular hazırlanmalıdır. Seçenekler birbirini kapsamamalıdır. Sorular öğretim programı kapsamını dengeli örnekleyecek nitelikte olmalıdır.

4- Ölçme ve değerlendirme Ölçme, öğretme-öğrenme etkinliği sonuçlarının sembollerle ve sayılarla ifade edilmesidir. Ölçüt, ilgili ölçme sonuçlarının karşılaştırılmasında esas olarak kullanılan ve o karar sürecinde değişmeyen standartlardır. Mutlak ölçüt, değerlendirmede kullanılacak standardın önceden kesin olarak belirlenmesidir.

Mutlak ölçütler BAŞARI ÖLÇÜTLERİ BAŞARI PUANLARI BAŞARI DÜZEYLERİ BAŞARI SEMBOLLERİ 9-10 7-8 5-6 3-4 1-2 Çok iyi İyi Orta Zayıf Çok zayıf A B C D E