Makedonya Cumhuriyeti’nde İŞ ORTAMI VE YATIRIM İMKANLARI .

Yüksek kar ve artan rekabet gücü Neden Makedonya? Avantajlı konum Yabancı yatırımcılara dostça tavır sergileyen bir Hükümet Mükemmel altyapı Rekabetçi İşgücü Yatırım teşvikleri Yüksek kar ve artan rekabet gücü

Konum ve ulaşım altyapısı Pan Avrupa Koridorları Karayolu : - Doğu- Batı Koridor 8, ve - Kuzey- Güney Koridor 10 Karayolu ağı: 9,205 km Demiryolu ağı: 900 km Uluslararası havalimanları: - Üsküp - Ohri Uluslararası limanlar*: - Selanik (Yunanistan) : 250 km - Dures (Arnavutluk) : 300 km * Üsküpten mesafe

Siyasal ve ekonomik gorünüm Siyasi ve ekonomik istikrar Büyümeyi düşünen şirketler için stratejik konumda Güney Doğu Avrupa ülkeleri arasında 2001 de Avrupa Birliği ile İstikrar ve İşbirliği Anlaşmasını imzalayan ilk ülke Avrupa Birliği ve NATO’ya aday ülke Bir çok ülke ile imzalanmış Serbest Ticaret anlaşması İstikrarlı hükümet Hükümetin yatırımcılara yönelik hizmet ve desteklerinin artarak devam etmesi

Gelişmiş iş yapma ortamı Hükümet iş yapma ortamını geliştirmek için çeşitli projelere imza atmakta Bürokrasi reformları - belge, masraf ve süreyi azaltma amaçlı Şirket kurma işlemleri tek bir kurum tarafından yürütülmektedir (Tek durak ofis) Sınır ötesi ticaret için (Tek durak ofis) Yabancı yatırmcıların ve şirketlerin kendilerine ait arsa satın alma imkanları Modern elektronik kadastro Elektronik vergi ödeme sistemi Ödenen sosyal primlerde azaltmalar Serbest Vize Rejimi 

ÖDÜLLER GÜNEY DOĞU AVRUPA ÜLKELERİ ARASINDA REFORMLAR ALANINDA SON ÜÇ 3rd BEST REFORMER IN THE WORLD World Bank’s Doing Business 2010 Report 4th BEST REFORMER IN THE WORLD World Bank’s Doing Business 2008 Report GÜNEY DOĞU AVRUPA ÜLKELERİ ARASINDA REFORMLAR ALANINDA SON ÜÇ YILDA EN İYİ DEVAMLILIK GÖSTEREN ÜLKE Based on the World Bank’s Doing Business Report 2008 , 2009 and 2010 2009 Tax Misery & Reform Index 5th MOST TAX FRIENDLY COUNTRY IN THE WORLD Forbes Magazine BEST EUROPEAN ECONOMIC DEVELOPMENT REGION 2008 Institute of Transport Management, UK

Yabancı Yatırımlar için yasal çerçeve Makedonya Anayasası, yabancı yatırımcılara eşit muameleyi garanti etmekte Yabancı yatırımcıların mülkiyet hakkını korur Makedonya Cumhuriyeti çok taraflı Yatırım Garanti Kuruluşuna üyedir MIGA (Multilateral Investment Guarantee Agency) Yatırımların korunmasına yönelik çok sayıda ülke ile ikili anlaşmalar Yabancılara şirketlerin %100 sahibi olma hakkı Yıl içinde elde edilen kazancın yurt dışına transferinde herhangi bir sınırlama yoktur

Makroekonomik göstergeler Reel GSYIH büyüme oranı ENFLASON Düşük enflasyon oranı: yıllık ortalama son 10 sene içinde %2 den düşük (2003: 1.2%, 2004: -0.4%, 2005: 0.5%, 2006: 3.1%, 2007: 2.3%, 2008: 8,3% 2009: -0.8%, 2010: -1.6% Ihracat $ İstikrarlı para birimi- Denar/ MKD DM/EUR ya endeksli Makedon Denarı Son on yıl içinde (€1= MKD 61.3) Yabancı yatırım $ 2009’de ortalama brüt ücret € 488

Dış ticaret hacmi Toplam Dış Ticaret (milyon $) MAKEDONYA - TüRKiYE Kaynak: Makedonya Cumhurıyetı Merkez Bankası

En iyi şartlar %10 şahsi gelir ve kurumlar vergisi (Avrupa’da en düşük oranlar arasında) Dağıtılmamış karlara % 0 vergi Çifte vergilendirmenin önlenmesi için Avrupa’nın bir çok ülkesi ile çift taraflı anlaşma %2- % 5 arasında emlak vergileri %18 oranında KDV, bazı ürünlerde % 5 AB, EFTA, CEFTA ülkeleri, Türkiye ve Ukrayna ile serbest ticaret anlaşmaları,ve 650 milyonluk bir pazara ulaşım MACEDONYA* POLONYA SLOVAKYA % 10 % 19 % 20 ROMANYA % 16 TÜRKİYE HIRVATİSTAN ÇEK CUMHURİYETİ ŞAHSİ GELİR VERGİSİ) MACEDONYA* % 10 % 15 % 35 ROMANYA* % 16 % 32 TÜRKİYE SLOVAKYA % 19 % 45 POLONYA ÇEK CUMHURİYETİ HIRVATİSTAN KDV MAKEDONYA ROMANYA POLONYA % 18 % 19 % 22 SLOVAKYA TÜRKİYE ÇEK CUMHURİYETİ HIRVATİSTAN Düz vergi sistemi – Prıce Water House Coopers Vergİ Analizlerİ

Diğer ülkeler ile kıyaslama - Sosyal Sigorta Primleri Makedonya- Sosyal Sigorta Primleri 21.2% 9.2% 1.6% 0.5% 2008 % 32.5 19% 1.4% 0.5% 2009 % 28.4 7.5% 18% 7.3% 1.2% 0.5% 2010 % 27 18% 7.33% 1.2% 0.5% 2011 % 27 17.5% 7.33% 1.2% 0.5% 2012 % 26.5 Emeklilik sigortası Sağlık Sigortası İstihdam Sigortası Ek sağlık sigortası Diğer ülkeler ile kıyaslama - Sosyal Sigorta Primleri Makedonya % 27 Türkiye % 33.5 Polonya % 31.2 - % 34.1 Hırvatistan % 37.2 Çek Cumh. % 45 Slovakya % 48.6 Macaristan % 49 Ukrayna % 40.4 - % 53.3 Romanya % 41.2 - % 52.4 Source: PriceWaterhouseCoopers (Taxes at a glance 2009), National Investment Promotion Agencies

Ortalama Aylık brüt ücretler 2009 yılında Orta ve Doğu Avrupa Ülkelerinde Ortalama aylık brüt ücretler Ortalama aylık brüt ücret Kaynak: Viyana Uluslararası Ekonomi Çalışmaları Enstitüsü

İŞ YAPMA KOLAYLIĞI 2011 Dünya Sıralaması

Ekonomik Özgürlükler Dünya Sıralaması

Vergi Ödeme Kolaylığı Dünya Sıralaması

Sürdürülebilir iş gücü arzı Nüfusun %41,5’i 30 yaşın altında Önemli Entellektuel Sermaye > Üniversite kayıtlarında 2009’da 2006’ ya göre % 65 artış > Lise mezunlarının % 85 i üniversitelere kayıt olmakta > Büyük projelerin ihtiyacına göre Meslek Liseleri ve Üniversiteler ek eğitim programları düzenlemekte GSMH’nın 6 % si eğitim harcamalarına ayırılıyor Kolej ve Üniversitelere Giriş Yapan Öğrenci Sayısı Kolej ve Üniversiteleden Mezun Sayısı

Yaygın yabancı dil kullanımı Makedonya’da her öğrenci ilkokul birinci sınıftan itibaren ingilizce oğrenmeye başlar Lisede iki yabancı dil zorunludur, İngilizcenin yanısıra Almanca, Fransızca veya Rusça İngilizce üniversitelerde iki yıl zorunlu ders olarak görülmekte Bölge dilleri yaygın bır şekilde konuşulmakta (Sırpça, Hırvatça, Bulgarca, Arnavutça, Yunanca ve Türkçe) Türkçe ilkokul ve lise eğitimi verilmekte Yabancı Diller İlk okul oğrencileri ( toplamdan yüzde olarak) Lise oğrencileri ( toplamdan yüzde olarak) İngilizce %91 %94 Fransızca %22 %32 Almanca %13 %21 Türkçe %3 %2 Rusça %1 Source: State Statistical Office of the Republic of Macedonia (Education 2008/2009)

YATIRIM İMKANLARI 18

Yatırım İmkanları Hedef Sektörler Otomotiv ( ana ve yan sanayi) İletişim ve bilişim teknolojileri Tıbbi cihazlar ve eczacılık ürünleri Ziraat ve gıda işletmeciliği Enerji İnşaat ve emlak Tekstil Turizm

Yatırım imkanları Makina ve Otomotiv Yan Sanayi Geleneksel mühendislik ve imalat Beceri sahibi ve azimli işgücü Parça üretimi 1960‘larda Sırbistan’da bulunan Zastava fabrikası ihtiyaçları için başlamış OEM ihtiyaçları için Johnson Controls, Johnson Matthey, Montupet, Iskra, V.Orlandi, Borteknik Otomotiv (Free Economic Zone), Hi-Tech Pazarlar:AB, Rusya, Türkiye, Afrika Şirketlerin çoğunda ISO 9001 / TS 6949 kalite sertifikaları bulunmakta

Yatırım İmkanları İletişim ve bilişim teknolojileri Bölgenin en iyi telekomünikasyon şebekesi – % 100 dijital sistem Microsoft, HP, IBM gibi dünyaca ünlü yazılım ve donanım şirketlerinin Makedonyada satış ve servis temsilcilikleri var Hükümetin destekleyici Projesi:100,000 öğrenci için bedava bilgisayar ve ücretsiz internet erişimi Doğu ülkelerde IT kadrolarda eksiklik hissediliyor, dış kaynak kullanma ihtiyacı – Çozümünüz Makedonya olabilir! Rekabetçi maaliyetlerde iyi eğitim görmüş iş gücü Kalite teminatı ve başlatılmış standardizasyon prösedürleri

Yatırım imkanları Sağlık Sektorü Tıbbi cıhazlar ve eczacılık ürünleri Dünyanın 30 ülkesine ihracat yapan mevcut ecza sanayisi İyi eğitilmiş ve çok sayıda tıp ve eczacılık mezunları Destekleyici mevzuatlar Eczacılık alanında dünya liderleri arasında olan bir çok şirketle lisans anlaşmaları Mevcut fabrika arazileri Geleneksel üretim

Yatırım imkanları Zıraat ve gıda işletmeciliği Çok uygun iklim Çevreye duyarlı imalat teknikleri Gıda işletmeciliği teknolojileri Bölge pazarlarına çok iyi ulaşım Ürünlerde tanınan kalite anlayışı En büyük yatırım imkanları sebze ve meyve – üretim,depolama,dagıtım ve işleme sanayisi şarap üretimi koyun ve keçi peyniri üretimi

Yatırım İmkanları Tekstil Avrupa Birliği pazarında Makedonya tekstil üreticilerinin itibarı yüksek Yabancı pazarların ihtiyaçlarını karşılamada esneklik ve hazırlık Modern donanım Avrupa Birliği Pazarına 1-2 günde ulaşım Yabancı Yatırımlar için uygun görülen alanlar: hazır giyim ve örme sanayisi (knit production industries)

Yatırım imkanları Turizm Tarihi ve kültürel miras 4,293 arkeolojik şehir bulunmakta 992 kilise ve manastır, 150,000 m2 freskler, 23,000 ıkon (dünyanın dördüncü en değerli koleksiyonu) 228 cami, hanlar, hamamlar ve eski çarşılar 47 kale ve hisar Göllerin ülkesi 1,100 e yakın maden suyu kaynağı ve 60’ tan çok kaplıca ve spa merkezleri En önemli nehirler: Vardar – Ege Deniziı,Siyah Drim- Adriatik Denizi, Radika, Crna Reka, Lepenec, Pcinja ve diğerleri Üç büyük göl (Ohri, Doyran and Prespa) ve birçok küçük göl Kayak Merkezleri En büyükleri: Mavrovo, Popova Şapka, Kojuf

Yatırım imkanları Teknolojik Endüstriyel Kalkınma Bölgeleri

Yatırım imkanları Teknolojik Endüstriyel Kalkınma Bölgeleri Telekomünikasyon şebekesi Merkezi ısıtma Aydınlatma Yangın koruma sistemi-Havaalanı İtfaiyesi bir kaç dakikalık mesafede Güvenlik izleme sistemleri Su arıtma tesisleri Doğalgaz boru hattı Altyapı avantajları

Alt yapıya ücretsiz bağlanma Yatırım imkanları Teknolojik Endüstriyel Kalkınma Bölgeleri MALİ İMKANLAR VERGİ VERGİ ORANLARI TIDZs içinde TIDZs dışında Kurumlar vergisi % 0 10 sene içinde %10 Şahsi gelir vergisi KDV 0% % 18 Emlak vergisi % 0.1-% 0.2 Özel tüketim vergisi 5% - 62% ÜRÜN GÜMRÜK TIDZs içinde TIDZs dışında Ham madde 0% %15’e kadar makina 5% - 20% Alt yapıya ücretsiz bağlanma İnşaat maaliyetlerinde 500.000 €’ya kadar özel teşvikler AB’ye ihracatı hızlandıran Green Customs Channel uygulaması 99 yıllık vade ile cazip arazi kiralama imkanları

Yatırım İmkanları TIDZ “Üsküp” $ 40m’lık otomotiv parça üretim tesisi; ilk başta 150 ileride 500 çalışan; İlk aşama üretimi- Almanya ve Fransa pazarı ağırlıklı 55 M $ lık yatırım; 500 den fazla çalışan; katalizatör üretimi. Johnson Controls 12.12.2007 Başbakan Gruevski ve Johnson Matthey, Stratejık Planlama Müdürü, Mr.Jaffray arasında İşbirliği Anlaşmasının imzalanması March 2007 Başbakan Gruevski ve Mr. Majus, CFO arasında İşbirliği Anlaşmasının imzalanması May 2008 Başbakan Gruevski ve Mr.Sesok, CEO arasında İşbirliği Anlaşmasının imzalanması May 2008

Yatırım İmkanları TIDZ “Üsküp” Başbakan Gruevski ve Sn. Machelin arasında İşbirliği Anlaşmasının imzalanması Eylül,2008 Başbakan Gruevski ve Sn .Atık arasında İşbirliği Anlaşmasının imzalanması Eylül,2008 Başbakan Gruevski ve Sn. John Shen, arasında İşbirliği Anlaşmasının imzalanması Ekim 2008 Başbakan Gruevski ve Sn Kırman, Sn. Arıkan arasında İşbirliği Anlaşmasının imzalanması Mart, 2009

. HİZMETİNİZDE

Invest in Macedonia HİZMETİNİZDE… Tek kurum ve proje yönetim yaklaşımı VIP yatırımcı turları Mevcut yer ve araziler İnsan kaynakları,inşaat,menkul kıymetler,vergi sistemi bilgileri ve danışmanlık Üniversiteler ve yerli şirketlerle ziyaretler Yerel ve merkezi Hükümet organları ile bağlantı kurma Mevzuat alanında doğru yönlendirme

MAKEDONYA CUMHURİYETİ YABANCI YATIRIMI DESTEK VE TANITIM AJANSI Teşekkürler… MAKEDONYA CUMHURİYETİ YABANCI YATIRIMI DESTEK VE TANITIM AJANSI Alev SÜLEYMAN Tel : 0536 913 74 04 e-mail: alev.sulejman@investinmacedonia.com web: www.investinmacedonia.com