BÜTÇE HAKKI KAVRAMI VE TARİHSEL GELİŞİMİ

BÜTÇENİN TANIMI Bütçe; Belirli bir dönemdeki gelir ve gider tahminleri ile bunların uygulanmasına ilişkin hususları gösteren ve usulüne uygun olarak yürürlüğe konulan belgeyi ifade eder. (5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu Madde 3/f)

●Bütçe Hakkı Kavramı; Yasama organının yürütme organına, belirli bir dönemdeki (önümüzdeki bir yıl için) gelirleri toplamasına ve giderleri yapmasına yetki ve izin vermesi, sonra da denetlemesi hakkıdır. Bütçe hakkının aşamaları: a. Önce gelirlerin onaylanması b. Sonra giderlerin onaylanması c. Gelir ve giderlerin bir yıllık süre için yapılması

BÜTÇENİN TARİHSEL GELİŞİMİ ●Kelime anlamı :deri çanta,çekmece Günümüzde kullandığımız anlamda ilk kez 17. yüzyılda İngiltere’de kullanılmıştır. ● 2. Meşrutiyet döneminde bir bütçe hazırlanmış ve Meclise sunulmuştur. ●Türkiye’de bütçe hakkı kavramı 1876 Anayasası ile kabul edilmiştir. ●Bütün yönleriyle bir bütçenin varlığı ise Cumhuriyet Dönemi ile başlamıştır

Bütçenin Tarihsel Gelişimi ●Türk maliye tarihinde II.Mahmut döneminde 1808 yılında Ayan, beyler ve devlet ileri gelenlerinin katılımıyla hazırlanan ve "Senedî İttifak" adı verilen hukukî beige de Magna Carta'ya benzetilmektedir.

Tarihsel Gelişim Aşamaları Bütçe hakkının doğuşu ve gelişimi tarihi süreçte başlıca 3 aşamada tamamlanmıştır. ilk aşama: Vergiler ve diğer gelir kaynakları parlamento onayından geçerek alınabilir duruma gelmiştir.Böylece bütçenin gelir kesimi hukuki bir yapıya kavuşmuştur. ikinci aşama: Giderlerin parlamento tarafından onaylanması sağlanmıştır. üçüncü aşama: İlk aşamanın sonucu olarak devletin gelir ve giderlerine ait onay işleminin her yıl parlamento tarafından yapılması esası getirilmiştir.

BÜTÇE HAKKINI UNSURLARI Bütçe hakkı, kamu hizmetlerinin cinsi ve tutarı ile bu hizmetleri karşılayacak kamu gelirlerinin toplanması hakkında karar verme yetkisi olarak tanımlandığında bütçe hakkının başlıca 3 unsurdan oluştuğu görülmektedir.Bunlar; ●Toplum içinde toplumsal ihtiyaç sayılan ihtiyaçlar ile bunların kamu hizmetine konu yapılması sorunu. ●Toplumsal ihtiyaçların karşılanmasında kullanılacak kamu gelirlerinin çeşidi ve bunların toplanma sorunu. ●Karar yetkisini kimin nasıl ve ne zaman kullanacağı sorunu. Bu 3 unsurun ortak yanı tercih ve karar içermesidir.

Bütçe Hazırlık Ve Uygulama İlkeleri Bütçe Kanunu belli ilkeler çerçevesinde hazırlanmakta ve uygulanmaktadır. Bu ilkeler; ●çok yıllı olma, ●saydamlık, ●gayrisafilik, ●genellik, ●denklik, ●açıklık, ●samimilik gibi ilkelerdir.

Bütçe Hazırlık İlkeleri ●Belirli gelirlerin belirli giderlere tahsis edilmemesi esastır. ●Bütçelerde gelir ve gider denkliğinin sağlanması esastır. ●Bütçelerde, bütçeyi ilgilendirmeyen hususlara yer verilmez. ●Bütçeler kurumsal, işlevsel ve ekonomik sonuçların görülmesini sağlayacak şekilde Maliye Bakanlığınca uluslararası standartlara uygun olarak belirlenen bir sınıflandırmaya tâbi tutularak hazırlanır ve uygulanır. ●Kamu idarelerinin tüm gelir ve giderleri bütçelerinde gösterilir.

Bütçe Hazırlık İlkeleri ● Bütçelerin hazırlanması ve uygulanmasında, makroekonomik istikrarla birlikte sürdürülebilir kalkınmayı sağlamak esastır. ● Bütçeler kalkınma planı ve programlarda yer alan politika, hedef ve önceliklere uygun şekilde, idarelerin stratejik planları ile performans ölçütlerine ve fayda-maliyet analizine göre hazırlanır, uygulanır ve kontrol edilir. ● Bütçeler, stratejik planlar dikkate alınarak izleyen iki yılın bütçe tahminleriyle birlikte görüşülür ve değerlendirilir. ●Tüm gelir ve giderler gayri safi olarak bütçelerde gösterilir. ●Bütçelerde, ödenekler belirli amaçları gerçekleştirmek üzere tahsis edilir.

Bütçe Uygulama İlkeleri ●Kamu idarelerine bütçeyle verilen harcama yetkisi, kanunlarla düzenlenen görev ve hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla kullanılır. ●Bütçe, kamu mali işlemlerinin kapsamlı ve saydam bir şekilde görünmesini sağlar. ●Bütçeler, ait olduğu yıl başlamadan önce Türkiye Büyük Millet Meclisi veya yetkili organlarca kabul edilmedikçe veya onaylanmadıkça uygulanamaz. ●Bütçe gelir ve gider tahminleri ile uygulama sonuçlarının raporlanmasında açıklık, doğruluk ve malî saydamlık esas alınır. ●Kamu hizmetleri, bütçelere konulacak ödeneklerle, mevzuatla belirlenmiş yöntem, ilke ve amaçlara uygun olarak gerçekleştirilir.

Sonuç Demokrasinin tam anlamıyla uygulanabiliyor olmasının en önemli yollarından biri bütçe hakkının etkili bir şekilde kullanılabiliyor olmasıdır. Temsili demokrasinin yaygınlaşmasıyla birlikte bu hak, temsil edilenler adına parlamentolar tarafından yerine getirilmektedir bu bakımdan parlamentoların doğuşu ve gelişimide bütçe hakkı ile pararlel bir seyir izlemiştir.

●Dilara Bilgiç -2010466020 ●Beyzanur Aydın -2010466014 ●Kaan Çakır –2010466092 ●Gamze Erciyas-2010466