KURUMSAL MALİ ANALİZ VE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI Strateji Geliştirme Başkanlığı Mali Analiz Şube Müdürlüğü Eylül-Ekim 2011

SGB Mal Yönetimi ve Mali Analiz Daire Başkanlığı Mali Analiz ve Değerlendirme Şube Müdürlüğü 13/11/2009 tarihli ve 11319 sayılı Onay ile yürürlüğe giren “Sağlık Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığının Görev Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönerge” gereği Mal Yönetimi ve Mali Analiz Daire Başkanlığı ile bağlı alt şubeleri kurulmuştur.

Mali Analiz ve Değerlendirme Şube Müdürlüğünün Kuruluş Amaçları / Görevleri Döner sermayeli işletmelerimizin mali durumlarını incelemek, analiz etmek Döner sermayeli işletmelerimizin finansal risklerini belirlemek ve raporlamak Döner sermayeli işletmelerimizin mali durumlarına ilişkin risk alanlarını iyileştirmek amacıyla önerilerde bulunmak

Döner Sermayeli İşletmelerimizin Finansal Risk Takibi İŞLETMELERİMİZİN FİNANSAL SÜRDÜREBİLİRLİK NOKTASINDA RİSKLİLİK DURUMU TEK DÜZEN MUHASEBE SİSTEMİNDEN ALINAN VERİLERLE 5 AYRI DERECELENDİRME İLE GÜNLÜK TAKİP EDİLMEKTEDİR.

Döner Sermayeli İşletmelerimizin Finansal Risk Derecelendirmesi ÖLÇÜT DERECE Toplam net borcunun/ortalama tahakkuka oranı 2 ve üzeri olan kurumlar 1.DERECE Toplam net borcunun/ortalama tahakkuka oranı 1,5 ile 2 arası olan kurumlar 2.DERECE Toplam net borcunun/ortalama tahakkuka oranı 1 ile 1,5 arası olan kurumlar 3.DERECE Toplam net borcunun/ortalama tahakkuka oranı 0,5 ile 1 arası olan kurumlar 4.DERECE Toplam net borcunun/ortalama tahakkuka oranı 0,5 ve altı olan kurumlar 5.DERECE

Döner Sermayeli İşletmelerimizin Risk Derecelerine Göre Gruplandırması Sağlık Bakanlığına Bağlı Döner Sermayeli İşletmelerin Finansal Risk Derecelendirme ve Takip Tablosu (Örnek )

Kurumsal Mali Analiz ve Değerlendirme Toplantıları Mali tablolar üzerinden günlük takip edilen işletmelerden yüksek risk derecesine sahip olanların yöneticileri ile birlikte mali analiz toplantıları gerçekleştirilmektedir. Bu toplantılarda kurumlarımızın hizmet üretim performansı (göstergeleri) ile gelir ve gider gerçekleşmelerinin yıllar itibariyle değişim seyri incelenip aynı role sahip benzer özellik arz eden kurumlarla mukayeseli analize tabi tutulmaktadır.

Kurumlarımızın Hizmet Üretim Performansının Değerlendirilmesinde Kullanılan Bazı Göstergeler Yatak başına düşen uzman hekim, ebe-hemşire, diğer sağlık personeli ve GİHS personel sayıları Klinisyen Uzman başına düşen günlük muayene sayısı Cerrah başına düşen günlük ağırlıklı ameliyat sayısı Ameliyat masası başına düşen günlük ameliyat sayısı Toplam ağırlıklı ameliyat sayısı Yatan hasta oranı, Yatak işgal oranı, Yatak devir hızı, Hasta ortalama kalış gün sayısı Acil muayene oranı, acil sevk oranı vb.

Kurumlarımızın Mali Performansının Değerlendirilmesinde Kullanılan Bazı Göstergeler Net Borcun aylık ortalama hizmet tahakkuk gelirine oranı Hizmet tahakkuk gelirinin gideri karşılama oranı Tahakkuk / Tahsilat Oranı Bütçe Gerçekleşme Oranları, Cari Oran ve Likidite Oranları Her bir gider kaleminin toplam gidere ve hizmet tahakkuk gelirine oranları Yatan hasta başına ilaç ve medikal malzeme tüketimleri Yıllık Laboratuar ve görüntüleme giderleri (hizmet alım dahil) Ek Ödeme Dağıtım Oranı, D.S. Kaynaklı 4-B li Personel Yükü Metre Kare Başına Elektrik, Su ve Yakıt Tüketimleri vb.

Kurumsal Finansal Eylem Planları (FEP) Yapılan toplantılar sonucunda finansal risklerin ortadan kaldırılıp, mali açıdan sürdürülebilirliğin sağlanması için kaynakların daha etkin ve verimli kullanılmasını sağlamak amacıyla her kuruma özel Finansal Eylem Planları (FEP) hazırlanmaktadır. Hazırlanan FEP’ ler Bakanlığımızın ilgili birimleri ile kurumun bulunduğu İlin Sağlık Müdürlüğüne ve kuruma gönderilmektedir. Finansal Eylem Planında yer alan hususların takibi dönemsel gerçekleşmelerle izlenmekte olup gerektiğinde kurum idaresiyle tekrar istişare toplantıları düzenlenmektedir.

Mali Analiz Çalışmalarının Sonuçları 2009 yılında yapılan toplantılar neticesinde finansal risk arz eden kurumların önemli bir bölümünde 2010 yılında mali açıdan iyileşme sağlanarak bütçe uygulamaları açısından gelir gider dengesi önemli ölçüde sağlanmıştır.

AYLIK ORTALAMA TAHAKKUK GELİRİ Mali Analiz Çalışmalarının Sonuçları MALİ ANALİZ VE FİNANSAL EYLEM PLANI UYGULAMA ÖRNEĞİ X EĞİTİM ARAŞTIRMA HASTANESİ DEĞERLENDİRME TARİHİ AYLIK ORTALAMA TAHAKKUK GELİRİ NET BORÇ MİKTARI STOK MEVCUDU RİSK DERECESİ 17.12.2009 11.000.000 -22.379.388 11.292.674 1. DERECE 27.01.2011 14.500.000 -12.174.730 8.984.926 4. DERECE Değişim %'si 32% -46% -20%

STRATEJİK HEDEFLERİMİZ İnsan odaklı sağlık hizmeti sunumunu hareket merkezimize alarak; 1-Sağlık Hizmetlerinde Finansal Yönetim ve Kaynak Kullanımı Noktasında Zihniyet Değişimine yardımcı olmak 2-Olması gerekeni kısıtlamak yerine, kamu kaynaklarının etkin, verimli ve yerinde kullanımını sağlamak noktasında farkındalık oluşturmak 3-Kaliteli ve sürdürülebilir sağlık hizmeti sunumunun gelir-gider dengesi gözetilerek yürütülmesine vurgu yapmak

MALİ ANALİZ VE DEĞERLENDİRME ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ TEL: 0312 573 71 47-49-50-51 FAX: 0312 573 71 52 Web: www.sgb.saglik.gov.tr E-mail: sgbmalianaliz@gmail.com Sağlık Bakanlığı Ek Hizmet Binası Ceyhun Atıf Kansu Cad. No:102 Balgat/ ANKARA

MALİ ANALİZ VE DEĞERLENDİRME ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ EĞİTİM DOKÜMANI

SAĞLIK İŞLETMELERİNDE HİZMET - MALİYET DENGESİ VE GELİR - GİDER OLUŞTURURKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Eylül-Ekim 2011

Sağlık İşletmelerinde Finansal Yönetim İçin Temel İlkeler!

1- İşletmecilik Anlayışı İşletme: İnsan ihtiyaçlarını karşılamak için mal ve hizmet üreten organizasyonlardır. Gerek özel sağlık kuruluşları ve Üniversite hastaneleri gerekse Sağlık Bakanlığı hastaneleri birer sağlık işletmesidir. Kamu sağlık işletmelerini özel sağlık işletmelerinden ayıran en önemli özelliklerden biri, kar amacı gütmemesidir.

2- Muhasebenin Önemi Muhasebe: İşletmelerin dilidir. Bir işletmenin mali performansı ve mali yapısı ancak sağlıklı muhasebe işlemleri sonucu oluşan mali tablolar ile değerlendirilebilir. Dolayısı ile; gelir ve gideri oluşturan tüm kalemler ilgili hesap koduna uygun olarak doğru bir şekilde ve zamanında kayıt altına alınmalıdır.

3- İşletme Bütçeleri Bütçe: Bir mali yılda gelir ve gider tahminlerinin yapıldığı mali tablolardır. Bütçenin Fonksiyonları; Yönetim fonksiyonu, Kontrol fonksiyonu, Planlama fonksiyonu, Temel Bütçe İlkesi; gelir ve giderin denk olmasıdır.

4- Gelir Gider Dengesi Finansal Sürdürülebilirlik İçin Temel İlke = Gider Bu dengenin sağlanması, mali sorunların sağlıklı tespit edilmesi ve alınacak tedbirlerle çözülmesi ile mümkün olacaktır.

SAĞLIK HİZMETLERİNDE KALİTE VE FİNANSAL DENGE

Sağlık Hizmeti Dengesi Erişilebilir ve Kaliteli Sürdürülebilir Sağlık Hizmeti Vatandaşın sağlık hizmetine eşit biçimde erişmelerini gaye edinen “ insan odaklı” yaklaşım. Ülkemizin sosyoekonomik durumuna uygun yapısal, planlı ve sürdürülebilir sistem.

Sağlık Hizmeti Dengesi Yeterli ve Kaliteli Sağlık Hizmeti Sağlık Göstergelerinin İyileşmesi Vatandaş Memnuniyeti Finansal Koruma Etkinlik Verimlilik Ekonomiklik Hizmet Sunumu Sürdürülebilirlik

Kaliteli Sağlık Hizmetinin Hedefi Kontrol Alanları Hizmet Sunumu Hedefler Finansman -Etkili -Kaliteli -Ulaşılabilir -Ekonomiklik Sağlık Göstergelerinin İyileşmesi Vatandaşı Finansal Riskten Koruma Vatandaş Memnuniyeti Ödeme Organizasyon Düzenleme Davranış

SAĞLIK İŞLETMELERİNDE GELİR VE GİDER KALEMLERİ

GELİR KALEMLERİ Fonksiyonu gereği Sağlık İşletmelerin temel gelir kaynağı sağlık hizmet üretiminden elde edilen gelirler olup, ana fonksiyonunu yerine getirirken işletmecilik gereği oluşan diğer gelirlerde mevcuttur.

GELİR KALEMLERİ Hizmet Üretim Gelirleri (Muayene, Ameliyat, Yatak, Laboratuar, Görüntülüme, İlaç, Medikal Malzeme vb.) Kurumlar Arası Karşılıksız Kaynak Aktarımından Doğan Gelirler Kurumlar Arası Bedelli Malzeme Devrinden Kaynaklanan Gelirler Merkezden Gönderilen Yardımlar

GELİR KALEMLERİ Şartlı Bağışlar Teminat Gelirleri İhale Şartname Satış Gelirleri Kira Gelirleri Maddi Duran Varlık Satış Gelirleri Faiz Gelirleri Eğitim, Sertifika, Kalibrasyon vb. diğer hizmet gelirleri.

GİDER KALEMLERİ 1- YATIRIM GİDERLERİ Makine, Teçhizat ve Demirbaş Alımları Bina Bakım Onarım Giderleri (Malzeme Dahil) Tıbbi Cihaz Onarım Giderleri (Malzeme Dahil) Bilgisayar Bakım Onarım Giderleri (Malzeme Dahil) İnşaat Maliyet Giderleri Arsa, Taşıt, Lisanslı Yazılım Programı vb. Diğer edinimlere ait giderler.

GİDER KALEMLERİ İlaç Giderleri (Aşı,Serum Dahil Her Türlü İlaçlar 2- İLAÇ, MEDİKAL VE LABORATUAR MALZEME GİDERLERİ İlaç Giderleri (Aşı,Serum Dahil Her Türlü İlaçlar Biyokimyasal ve Gaz içeren Maddeler Tıbbi Malzeme Giderleri (Tıbbi Sarf Malzeme, Protez-Ortez vb. Laboratuar Malzeme Giderleri (Tetkik KİT’ leri ve lam,lamel,pipet gibi her türlü laboratuar sarf malzemeleri)

GİDER KALEMLERİ Temizlik Hizmet Alım Gideri (Personelli) 3- HİZMET ALIM GİDERLERİ - 1 Temizlik Hizmet Alım Gideri (Personelli) Yemek Hizmet Alım Gideri (Personelli) Güvenlik Hizmet Alım Gideri (Personelli) V.H.K.İ.(Hasta Kayıt-Kabul) Hizmet Alım Gideri (Personelli) Hastane Otomasyon Hizmet Alım Gideri Bakım-Onarım Hizmet Alım Gideri (Personelli)

GİDER KALEMLERİ 3- HİZMET ALIM GİDERLERİ - 2 Görüntüleme Hizmet Alım Gideri Laboratuar Hizmet Alım Gideri Araç Kiralama Hizmet Alım Gideri Sterilizasyon Hizmet Alım Gideri (Personelli) Çamaşır Yıkama Hizmet Alım Gideri (Personelli) Fizik Tedavi, KVC, Tıbbi Atık Taşıma vb. Diğer Tıbbi Hizmet Alım Giderleri

GİDER KALEMLERİ Ek Ödeme Gideri 4- PERSONEL GİDERLERİ Ek Ödeme Gideri Kadrolu İşçi veya Sözleşmeli Memurlara Ödenen Maaş Gideri Nöbet Ücret Giderleri Yolluk Giderleri

GİDER KALEMLERİ 5- DİĞER İŞLETME GİDERLERİ Elektrik-Su Gideri Yakacak ve Akaryakıt Yağ Gideri Kırtasiye, Tekstil Malzeme vb. Tüketim Amaçlı Malzeme Giderleri Ulaştırma-Haberleşme Giderleri Kira Giderleri Taşıma-Ardiye, Müşavir Firma ve Bilirkişi, İcra Ödemeleri gibi Diğer Giderler.

GİDER KALEMLERİ 6- VERGİ GİDERLERİ (KANUNİ YÜKÜMLÜLÜKLER) Ödenecek Hazine Payı Ödenecek SHÇEK Payı Sağlık Bakanlığı Merkez Hissesi Mesleki Zorunlu Sigorta Primleri Damga Pulu Kesintisi Gibi diğer vergi ödemeleri

Döner Sermayeli İşletmelerde Finansal Sorunların Ana Nedenleri

A- Yapısal Sorunlar (Coğrafi Konum, Personel Politikaları, Hizmet Rolü, Fiziki Şartlar vb.) B- Yönetimsel Sorunlar (Kaynak Planlamalarının ve İhtiyaç Tespitinin Sağlıklı Yapılmaması, Üretim Faktörlerinin Verimli Kullanılmaması, Maliyetlerin Kontrol Edilmemesi vb.) C- Fiyatlandırma İle İlgili Sorunlar (Para Politikaları, Geri Ödeme Sistemi, Maliyet Odaklı Yaklaşımdan Uzak Fiyat Belirlenmesi vb.) D- Borç Stoğunun Yüksekliği (Tedarik Süreçlerinin İyi Yönetilmemesi, Ödeme Vadelerinin İyi Planlanmaması, Nakit Yönetiminin Kötü olması vb. nedenlerle yükselen borç stoğu aynı zamanda alım ve pazarlık gücünün zayıflaması anlamına geldiğinden Maliyetleri yükseltmektedir.)

Döner Sermayeli İşletmelerde Gelir ve Gider Oluştururken Dikkat Edilecek Hususlar

Gelir Oluştururken Dikkat Edilecek Hususlar- 1 İşletmenin üretim faktörlerinin tamamı verimli, etkin ve ekonomik kullanılmalıdır. Sağlıklı bir hastane bilgi sistemi olmalı ve hastaya sunulan tüm hizmetler ile kullanılan tüm ilaç ve malzemeler eksiksiz bir şekilde sisteme kayıt edilmelidir. Faturalandırma süreçleri iyi yönetilmeli ve herhangi bir kaçağa veya yersiz ücretlendirmeye mahal vermeyecek şekilde hastane otomasyon sistemi iyi işletilmelidir.

Gelir Oluştururken Dikkat Edilecek Hususlar-2 Hastanenin rolüne göre varsa tıbbi cihaz, donanım ve personel ihtiyaçları karşılanmalıdır. Hizmete talep ve ihtiyaç varsa iyi bir etkinlik analizi ile ilave ünite veya birimler açılmalıdır. Kaynak israfına yol açabilecek gereksiz yapılan tedavi, tetkik-tahlil istemlerinin ve ilaç-malzeme kullanımlarının gelir değil gider artışına neden olduğu unutulmamalıdır.

Gelir Oluştururken Dikkat Edilecek Hususlar-3 Tetkik ve tahlil istemlerinde hasta memnuniyeti sağlamak için suni talep oluşturulmamalıdır. Paket fiyatların maliyetleri karşılayıp karşılamadığı kontrol edilerek fiyat iyileştirmeleri için gerekli girişimler yapılmalıdır . Hizmet üretimi dışında kuruma gelir kaynağı oluşturabilecek diğer faktörlerden azami ölçüde faydalanılmalıdır. (Kiraya verilebilecek ticari alanlar oluşturulması, elde atıl bulunan cihaz, ilaç ve tıbbi malzemelerin bedel karşılığı devredilmesi, reklam, eğitim, proje vb. faaliyetler)

Gider Oluştururken Dikkat Edilecek Hususlar-1 Gelir gider dengesi aylık periyotlarla kontrol edilmelidir. Nakit akışının seyri sıkı takip edilmelidir. Gelirin üzerinde gider yapılmamaya özen gösterilmelidir. Yatırım planlamaları sağlıklı yapılmalı ve verimlilik analizleri yapılmadan yeni üniteler açılmamalıdır. Yatırım harcamaları için döner sermaye kaynaklarının yanında genel bütçe imkanlarının da kullanılabileceği unutulmamalıdır.

Gider Oluştururken Dikkat Edilecek Hususlar-2 Tıbbi Hizmet alımlarında maliyet bileşenleri de dikkate alınarak yaklaşık maliyet hesaplanmalıdır. İşletmeler tıbbi hizmet alımlarında kendi personel ve cihaz kaynaklarını da göz önünde bulundurmalıdır. İhtiyaçlar sağlıklı belirlenmeli ve ihtiyaç fazlası alım yapılmamalıdır. Cihaz, ilaç, medikal ve lab. kit ihtiyaçlarının belirlenmesinde hastane hizmet rolü ile hekim sirkülasyonu dikkate alınmalıdır.

Gider Oluştururken Dikkat Edilecek Hususlar-3 Harcamaların ve tüketimlerin gerekliliği araştırılmalıdır. Satın alma ve tedarik süreçleri ile stoklar iyi yönetilmelidir. Stoklarda atıl bulunan malzemelerin işletme için kaynak değil gider olduğu bilinmelidir. İşletme bünyesinde elektrik, su, yakacak, taşıma, ulaştırma-haberleşme ve kırtasiye gibi giderler kontrol edilmeli, azami miktarda tasarruf tedbirleri alınmalıdır.

HİZMET MALİYET DENGESİNDE STRATEJİK HEDEFLER

Stratejik Hedefler İnsan odaklı sağlık hizmeti sunumundan taviz vermemek Sağlık Hizmetlerinde Finansal Yönetim ve Kaynak Kullanımı Noktasında Zihniyet Değişimine Yardımcı Olmak Olması gerekeni kısıtlamak yerine, kamu kaynaklarının etkin, verimli ve yerinde kullanımını sağlamak noktasında farkındalık oluşturmak Kaliteli ve sürdürülebilir sağlık hizmeti sunumunun gelir-gider dengesi gözetilerek yürütülmesini sağlamak

MALİ ANALİZ VE DEĞERLENDİRME ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ TEL: 0312 573 71 47-49-50-51 FAX: 0312 573 71 52 E-mail: sgbmalianaliz@gmail.com Web: www.sgb.saglik.gov.tr Sağlık Bakanlığı Ek Hizmet Binası Ceyhun Atıf Kansu Cad. No:102 Balgat/ ANKARA