Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Tehdidi ve Sektör Toplumun Sağlığının Korunması ve Geliştirilmesinde Paydaşlar İşbirliği Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Tehdidi ve Sektör Dr. Bekir Keskinkılıç Başkan Yardımcısı BULAŞICI OLMAYAN HASTALIKLAR, PROGRAMLAR VE KANSER BAŞKAN YARDIMCILIĞI TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya

Türkiye’de Nüfus Artışı ve Doğurganlıkta Azalma Nüfusun kendini yenilemesi için doğurganlık hızı en az 2,1 olmalıdır. TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya

Nüfus Yapımız Değişiyor TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya

Doğumda Beklenen Yaşam Süresi Kaynak: WHO World Health Statistics 2013 Türkiye ile aynı gelir grubunda olan ülkelerde beklenen yaşam süresi 1990-2011 yılları arasında 6 yıl artarken ülkemizde bu artış 10 yıl oldu. TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya

Bulaşıcı Olmayan / Kronik Hastalıklar Dünyadaki ölümlerin %63’ünün nedenidir. Her yıl 36 milyon’dan fazla insan ölüyor. Ölümlerin %29’u 60 yaş altı Kadın / Erkek ayrımı yok TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya WHO Global Satatus Report on NCD, 2010

Bulaşıcı Olmayan / Kronik Hastalıklar Küresel bir salgın Uzun sürer, genel olarak yavaş ilerler Dört esas tipi vardır Kardiovasküler hastalıklar (kalp krizi ve inme gibi) Diyabet Kanser Kronik solunum yolu hastalıkları (KOAH ve astma vb.) TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya

BOH büyük ölçüde önlenebilir Sağlıksız beslenme, Fiziksel hareketsizlik, Tütün kullanımı, Aşırı alkol tüketimi olarak tanımlanan dört majör risk faktörüyle etkin müdahale yaparak önlemek mümkün KVH, inme ve Tip II Diyabetin ¾’ü, kanserin ise %40’ı önlenebiliyor. WHO Global Satatus Report on NCD, 2010

Dünyada Kalp ve Damar Hastalığı 2002 yılında 17 milyon kişi KDH’dan ölmüş ve bu ölümlerin 7.2 milyonu KKH’dan olmuştur. KDH’na bağlı ölümler 2001 yılında dünyadaki tüm ölümlerin %29.3’ünü oluşturmuştur. (2020 yılı için %36.3) Gelişmiş ülkelerdeki ölümlerin yarıya yakını, Gelişmekte olan ülkelerde ise dörtte biri KDH’na bağlıdır DSÖ’nün küresel hastalık yükü çalışmasında KKH %6.8 ile ikinci en önemli kısmını oluşturmaktadır.

Koroner kalp hastalığı riskleri ~10% Diğer etkenler İnaktivite Obezite Diyabet Yoksulluk Stres Homosistein vb ~40% Kolesterol / Sağlıksız diyet TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya   Isles et al 1992; Emberson et al 2004; Unal et al 2004

TÜRKİYE ULUSAL DÜZEYDE ÖLÜMLERİN TEMEL HASTALIK GRUPLARINA GÖRE YÜZDE DAĞILIMI %79 Kaynak: UHY-ME Çalışması, 2004 10

Obezite geleceğimizi tehdit ediyor. Türkiye’de Obezite Durumu* * 19 yaş üstü bireyler, Türkiye Sağlık ve Beslenme Araştırması, 2010 TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya

12 Yaş Üzeri Bireylerde Fiziksel Aktivite Yapma Durumu TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya

Sağlık Bakanlığı VİZYONU S.B. Stratejik Plan 2013 - 2017

Stratejik Amaçlarımız Sağlığa yönelik risklerden birey ve toplumu korumak ve sağlıklı hayat tarzını teşvik etmek Birey ve topluma erişilebilir, uygun, etkili ve etkin sağlık hizmetleri sunmak İnsan merkezli ve bütüncül yaklaşımla bireylerin sağlık ihtiyaçlarına ve beklentilerine cevap vermek Türkiye’nin kalkınmasına ve küresel sağlığa katkı aracı olarak sağlık sistemini geliştirmeye devam etmek TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya

TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya Stratejik Plan HEDEF 1.1. Sağlıklı beslenme alışkanlıklarını geliştirmek, fiziksel aktivite düzeyini artırmak ve obeziteyi azaltmak Hedefe Yönelik Stratejiler 1.1.1. Sağlığı geliştirme programları aracılığıyla bireysel beslenme ve fiziksel aktivite davranışlarını değiştirmek Sağlıklı beslenme alışkanlıklarını teşvik etmek, fiziksel aktiviteyi artırmak ve obeziteyi azaltmak için ulusal kampanyalar, etkinlikler ve eğitimler düzenlemek TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya

TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya Stratejik Plan Hedefe Yönelik Stratejiler 1.1.3. Daha sağlıklı yiyecek seçimlerini kolaylaştırmak Şeker, yağ ve tuz içeriğinin azaltılmasına yönelik sektörlerarası eşgüdüm ve işbirliğini sağlamak Sağlıklı gıda seçimini teşvik etmek için gıda etiketleme sisteminin oluşturulmasını sağlamak Gıda reklamları için sağlığı koruyucu standartlar oluşturmak Gıda takviyesi reklamlarını izlemek, advers etki durumlarında hukuki yaptırım uygulanmasını sağlamak TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya

Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı Sağlıklı beslenme alışkanlığı kazandırılması, hareket alışkanlığının arttırılması ve daha aktif hayat tarzına uygun çevrenin hazırlanması için çalışıyoruz. TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya

Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı Obezite ile mücadele konusunda gıda sanayii ile işbirliği yapmak. Stratejiler Ulusal politikalarda gıda sektörü ile işbirliği sağlanması. Gıdalardaki trans yağların çoklu doymamış yağ asitleri ile değiştirilmesine yönelik çalışmalar yapılması Tuz alımının ve gıdaların tuz oranının azaltılarak toplumun ortalama tuz/ sodyum alımında %30’luk nispi azalma sağlanması Gıda sanayinin üst düzey yöneticilerinin obezite ile mücadele konusunda bilgilendirilmesi TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya

Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı Gıda sanayinin tüketicileri yeterli ve dengeli beslenme konusunda bilgilendirmesi ve bilinçlendirmesi. Reklam ve pazarlama faaliyetlerinin, uluslararası uygulamalar dikkate alınarak tüketicilerin doğru seçim yapmalarını sağlayacak şekilde geliştirilmesi ve gerekli önlemlerin alınması. Az miktarda tüketilmesi gereken gıdaların vergilerinde artış, teşvik edilen gıdalarda ise fiyat subvansiyonu veya üretimin teşviki için gerekli önlemlerin alınmasının sağlanması TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya

Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı Ekmekte kepek oranının daha da arttırılması ve tam buğday ekmeğinin yaygınlaştırılması için çalışıyoruz. Hazır gıdalarda trans yağların kullanılmasını engellemeyi planlıyoruz. Toplu yemek tüketilen yerlerde sağlıklı menü uygulamalarını yaygınlaştırıyoruz. Çocuklarımıza okullarda sağlıklı beslenme bilinci oluşturuyoruz. Yüksek enerjili gıdaların tüketiminin azaltılması için her türlü tedbirin alınmasını sağlıyoruz. TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya

OKUL KANTİNLERİNDE DÜZENLEME Milli Eğitim Bakanlığı ve Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile işbirliği içinde okul kantinlerinde sağlıklı gıdaların satışı ile ilgili düzenleme üzerinde çalışılmış, okul kantinlerinde doğal maden suları hariç, enerji içecekleri, gazlı içecekler, aromalı içecekler ve kolalı içecekler ile kızartma ve cipslerin satışları yasaklanmış, bunların yerine süt, ayran, yoğurt, meyve suyu, taze sıkılmış meyve suyu ve tane ile satışı yapılabilen meyve bulundurulması sağlanmıştır (2011). TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya

TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya OKUL SÜTÜ Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Ulusal Süt Konseyi ve Bakanlığımız işbirliği ile ilköğretim okullarında “Okul Sütü Programı” uygulanmaktadır. TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya

Adelaide Tavsiyeleri “Gıda ve beslenme”  Sağlıklı Halk Politikaları Hakkında Adelaide Tavsiyeleri “Gıda ve beslenme” Pozitif ulusal ve uluslar arası sağlık etkisi sağlamak için tarımsal, ekonomik ve çevresel faktörleri entegre eden bir gıda ve beslenme politikası tüm hükümetlerin önceliği olmalıdır. Bu tür bir politikanın ilk aşaması beslenme ve diyete ilişkin amaçların belirlenmesi olacaktır. Vergiler ve teşvikler, herkesin sağlıklı gıdalara ve iyileştirilmiş diyete erişimini sağlayacak şekilde düzenlenmelidir. İkinci Uluslararası Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi Konferansı, Adelaide, Güney Avustralya, 5-9 Nisan 1988 TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya

North Karelia Programı KKH ölüm hızı çok yüksek olduğu için, 1972’de toplumdaki risk faktörlerini azaltmayı hedefleyen North Karelia projesi başlatılmıştır. Programda yoğun sağlık eğitimi ve sağlığı geliştirme etkinlikleri düzenlenmiş, eğitim, tarım, sanayi sektörleri sağlık sektörüyle birlikte çalışarak toplumun yaşam biçimini değiştirmiştir. İzleyen 20 yıl içinde toplumun ortalama kolesterol düzeyi %18, diyastolik kan basıncı %3, sigara içme prevalansı ise %15 azalmıştır.     Vartiainen E, Puska P, Pekkanen J, Tuomilehto J, Jousilahti P. Changes in risk factors explain changes in mortality from ischaemic heart disease in Finland. BMJ1994;309:23-7

North Karelia Programı hastalığı azalttı mı? İlk 20 yıl sonunda KKH mortalite hızlarında %55’lik bir düşüş gözlenmiştir. Yapılan istatistiksel değerlendirmelerde KKH mortalitesindeki azalmanın %75’inin risk faktörlerindeki azalmayla açıklanabildiği ortaya konmuştur. TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya

TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya «Blue Zones® Areas» Dünyada diğerlerinden daha uzun yaşayan ve nasıl daha mutlu olunacağını bilen (!) insanların yaşadığı yerler var. Mavi kuşak alanları: İtalya’da Sardunya Japonya’da Okinawa Kaliforniya’da Loma Linda, Kosta Rika’da Nicoya, Yunanisyan’da İkaria TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya 26

Kendi mavi kuşağımızı oluşturabilir miyiz? 100 yaşınızı görmek için genetik piyango çıkmış olması lazım. Ama çoğumuz 90’lı yaşlarımızı, neredeyse hiç kronik hastalık olmaksızın yaşama kapasitesine sahibiz. Ortalama bir kişinin yaşam süresi «Mavi kuşak yaşam tarzı» benimsenerek 10-12 yıl artırabilir . Okinawa’ adasından Ushi Okushima 109 yaşında halen bahçe işleri ile uğraşıyor. TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya 27

Mavi kuşaklarda 9 ortak özellik: Doğal hareket Maksat Stresle Başa Çıkmak için Vites Küçültme % 80 Kuralı Sebze Ağırlıklı Beslenme Ölçülü içme İnanç Aile Olmak Doğru Çevre

Sağlıklı Seçimler “The Choices Programme” Tüketicilerin sağlıklı gıda ve içecek seçmelerini kolaylaştırmak amacıyla başlatılmış küresel bir gıda etiketleme girişimidir. DSÖ’nün dünyada giderek büyüyen obezite ve diyet ile ilişkili hastalık sorunuyla mücadelede, gıda endüstrisinin aktif rol alması çağrısına cevap olarak 2006’da, Hollanda’da başlatılmıştır.

Sağlıklı Seçimler Programı Gıda şirketleri ve catering kuruluşlarının sağlıklı ürün geliştirilmesi inovasyonlarını ve mevcut ürünlerin besin içeriklerinin reformüle edilmesi çalışmalarını vurgulamak için “Healthy Choices” logosunu kullandırarak dünya gıda endüstrisini teşvik etmek Kolayca tanınan bir logo yardımıyla sağlıklı seçenekleri çabukça ayırt edebilen tüketicilerin sayısını arttırmak Gıdalarda yağ, şeker, tuz ve lif oranlarına göre yapılan değerlendirmelerle logoyu kullandırıyor

Sağlıklı Seçimler Programının Amaçları Sağlıklı gıda inovasyonu ve reformülasyonunu teşvik etmek Sağlıklı gıda seçimlerini kolayca tanımada tüketicilere yardımcı olmak sağlığa olumsuz bir etkisi olan besinlerin alımını sınırlamak Gerekli ve faydalı besinlerin alımını teşvik etmek Uygun enerji alımını desteklemek Şu ana kadar Hollanda, Belçika, Çek Cumhuriyeti ve Polonya’da, kendi ulusal düzenlemelerine göre belirlenmiş 120'den fazla şirket, 7000 gıda ve içecek ürünlerinde sağlıklı seçim logosunu bulunduruyor. Küresel bir girişim olarak büyüyecek gibi görünüyor.

TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya Kaynak : Ulusal Hastalık Yükü 2004 ve 2013 Çalışmaları Toplam hastalık yükü 2002’ye göre % 6 oranında; bulaşıcı hastalıklar ise % 40 oranında düştü. TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya

TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya KAMU KURUM VE KURULUŞLARI ÖZEL SEKTÖR SAĞLIK BAKANLIĞI TÜRKİYE HALK SAĞLIĞI KURUMU HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜKLERİ SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİ ÜNİVERSİTELER ULUSLARARASI KURULUŞLAR TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya

TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya bekir.keskinkilic@saglik.gov.tr TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala» 12-14 kasım Antalya