7. Hafta: Sözel Dil ve Konu ş ma Sorunları Giri ş İ leti ş im-Dil-Konu ş ma Dil ve Konu ş ma Sorunlarının Tanımı Yaygınlık Oranı Nedenleri Türleri Ö ğ retmene Öneriler

 Giri ş Sözel dil ve konu ş ma, günlük ya ş antımızda önemli bir yer tutan ve bireylerarası ileti ş imin gerçekle ş tirilmesi için kullandı ğ ımız araçlardandır. Kimi durumlarda dil ve konu ş manın kullanımında aksaklıklar ortaya çıkar. Çe ş itli tür ve boyutlarda olan bu aksaklıklar, bireyin ve çevresindekilerin günlük ya ş antılarını olumsuz yönde etkileyebilir.

 İ leti ş im-Dil Konu ş ma İ leti ş imin temel amacı bir bireyin ba ş kalarıyla payla ş mak istedi ğ i dü ş üncelerini, yakınındaki ya da uza ğ ındaki birey ya da bireylerde aynen ya da ona çok yakın bir biçimde olu ş turmaktır. Burada söz konusu olan, beyinler arasında dü ş ünce alı ş veri ş idir.

Dü ş üncelerimizi kodlamamız; bu kodu hedef birey ya da bireylere iletmemiz; hedef bireyin/bireylerin ise bu kodu alması; bu kodu açması (çözümlemesi); bu koddan anlam çıkartması söz konusudur. Tüm bunlar, kendi içinde bir dizi karma ş ık i ş lemi gerektirir.

Kod, herhangi bir ş eyin yerine geçen, onu temsil eden, onu gösteren herhangi bir ba ş ka ş eydir. En basit tanımıyla dil, dü ş üncelerimizi aktarmak amacıyla kullandı ğ ımız bir koddur. İ leti ş im amaç, dil de bu amacı gerçekle ş tirmek için kullandı ğ ımız bir araçtır.

Dilin hangi kodla neyi, nasıl temsil edece ğ i, dilin sistemati ğ ini olu ş turmu ş tur. Daha açık bir ifade ile, dil bir dizgedir, bir dizi kuralları vardır. Ancak bu kurallar, bireyler ve toplumlararası bir uzla ş manın sonucudur. Bu da dilin toplumsal bir olgu oldu ğ unu gösterir.

Dil, ileti ş im amacıyla kullanılan, evren hakkındaki dü ş ünceleri simgeleyen, uzla ş maya dayalı biçimlerden olu ş an bir dizgedir. Müzik dili ile Türkçe dili gibi konu ş ma dilindeki temel fark uzla ş ma (konvansiyon) dur. At, at nesnesini belirtmek için kullanılır. Ancak müzik aynı notalar aynı anlamı ifade etmeyebilir.. Vs. vs. vs.

Konu ş ma bir eylemdir. En yalın ifade ile sözel dilin insanların do ğ al olarak üretebildikleri kimi sesleri kullanıp, dü ş üncelerin kulak yoluyla alınabilmesine olanak sa ğ lamak için gerçekle ş tirilen bir eylemdir.

 Dil ve Konu ş ma Sorunlarının Tanımı " Konu ş ma özürü", "konu ş ma bozuklukları", "dil ve konu ş ma bozuklukları" vb. terimlerle ifade edilen bireylerarası ileti ş imde kar ş ıla ş ılan olumsuz durumlar, "gecikmi ş konu ş ma", "dil geli ş iminde gecikme", "kekemelik", "afazi", "genizsi konu ş ma", "artikülasyon bozuklu ğ u", "ses bozuklu ğ u", "afoni" vb. terimlerle de türlendirilmektedir.

İ leti ş im Sorunu (Bozuklu ğ u) ( a) Bir sembol sistemini alma ve/veya i ş leme (de ğ erlendirme); (b) kavramları ve/ veya sembol sistemlerini temsil etme; (c) sembol sistemlerini iletme ve/veya kullanma yetisinde ortaya çıkan aksaklık, bozukluk olarak tanımlanmaktadır.

Dil Sorunu (Bozuklu ğ u) Çevresel etmenlerden ba ğ ımsız olarak dilsel birimlerin üretiminde ve/veya algılanmasında kar ş ıla ş ılan herhangi bir güçlük olarak tanımlanmaktadır. Bu tür sorunlar, tümden konu ş manın olmaması gibi çok a ğ ır bir durumdan, sözdizimindeki ufak tefek farklıla ş maların, aksaklıkların gözlendi ğ i durumlara çe ş itlilik gösterebilir.

Konu ş ma Sorunu (Bozuklu ğ u) Konu ş manın herhangi bir çevrede benimsenen sınırın dı ş ına çıkarak yadırganacak düzeyde bir farklılık ya da sapma göstermesi durumunda, genelde bireyde bir tür konu ş ma sorunu oldu ğ u kabul edilmektedir.

Konu ş ma sorunu olan bireyin konu ş ma davranı ş larında ş u özellikler göze çarpabilir : a) İş itilemeyecek kadar a ş ırı alçak sesle konu ş ma. b) Konu ş manın rahatlıkla anla ş ılamaması. c) Sesinin ya da konu ş urken sergiledi ğ i görünümün kar ş ıdakini rahatsız etmesi. d) Belirli bir sesin beklenildi ğ i gibi söylenememesi. e) Konu ş urken zorluk çekme. f) Dilin vurgu, ezgi, ritim özelliklerine uygunluk göstermemesi, konu ş manın bunlardan yoksun olması, tekdüzelik. g) Sözdizimi, dil biçimi vb sapmaları. h) Ya ş ına, cinsiyetine, fiziksel geli ş imine uygun olmayan ses ve konu ş ma.

 Yaygınlık Oranı

 Nedenleri a. Anatomik nedenlere ba ğ lı dil ve konu ş ma sorunları. (dudak- damak yarıklı ğ ı, larenjektomi, i ş itme düzene ğ i sorunları vb.) b. Fizyolojik nedenlere ba ğ lı dil ve konu ş ma sorunları. (müsküler distrofi vb.) c. Nörolojik nedenlere ba ğ lı dil ve konu ş ma sorunları. (CVA, Parkinson Hastalı ğ ı, Cerebral Palsy vb.) d. Biyokimyasal e. Psikolojik/psikiyatrik nedenlere ba ğ lı dil ve konu ş ma sorunları. (Kimi uzmanlara göre kekemelik vb. konu ş ma sorunları bu kümede ele alınmaktadır)

f. Geli ş im sürecindeki aksaklıklara ba ğ lı dil ve konu ş ma sorunları. (Gecikmi ş dil ve konu ş ma, ö ğ renme güçlü ğ ü, okuma güçlü ğ ü vb.) g. Olumsuz çevresel etmenlere ba ğ lı dil ve konu ş ma sorunları. (Dil ve konu ş ma geli ş iminde gecikme vb.) h. Hiçbir nedene ba ğ lanamayan dil ve konu ş ma sorunları. ı. Karma ş ık nedenlere ba ğ lı dil ve konu ş ma sorunları. (Zihin engeli vb.)

 Türleri Sorun% /r/ seslerini söyleyemiyor25.40 Bir sesin yerine ba ş ka ses kullanıyor19.41 Anlıyor ifade yetersiz10.77 Kekeme9.71 Konu ş ma ve anlaması yetersiz6.65 Konu ş ması hiç anla ş ılmıyor5.85 Susmayı tercih ediyor5.45 Nefes kontrolü zayıf4.79 Görsel algı sorunu var4.52 Konu ş ması yeterli, anlaması yetersiz2.66 Ses bozuklu ğ u var2.13 Genizden konu ş uyor2.13 Dudak/damak yarıklı ğ ı var0.53

 Ö ğ retmene öneriler Ö ğ rencinizi uzman bir ki ş iye göndererek onun önerileri do ğ rultusunda hareket etmeniz. Ö ğ rencinizin nasıl konu ş tu ğ undan çok ne söylemek istedi ğ ine dikkat edin Dil ve konu ş ma sorunlu ö ğ rencilerinizi sorunsuz ö ğ rencilerinizle kıyaslamayın. Ders bitti te ş ekkürler