İMMÜNOLOJİ Tıbbın bir alt dalıdır, Türkçe’ye bağışıklık bilimi olarak geçmiştir. Canlının immün sistemi (bağışıklık sistemi) ile ilgilenir. Organizmanın kendinden olanı ve olmayanı ayırt etmesi ve kendinden olmayana karşı gösterdiği reaksiyonlar ile ilgilenen bilim dalıdır.

Geleneksel olarak immün sistem farklı fonksiyonlara sahip 2 bölüme ayrılarak incelenir: 1. DOĞAL İMMÜNİTE (innat ya da nativ immünite olarak da isimlendirilir). 2. SPESİFİK İMMÜNİTE (kazanılmış ya da adaptif immünite olarak da bilinir).

Doğal İmmünitenin elemanları Nonspesifik savunmalar; vücuda zarar veren unsurların hepsine karşı direnç gösteren savunma tipidir. Doğal İmmünitenin elemanları - Anatomik ve biyokimyasal faktörler, deri ve mukozalar, deri florasında bulunan bakterilerin oluşturduğu organik asitler, yağ bezlerinin salgıladığı doymamış yağ asitleri, ter salgısındaki laktik asidin antimikrobial etkisi, mukoza salgılarında bulunan lysozim, burun mukozasındaki kıllar, trakea ve bronşların kirpikli epitelleri, ağız, bağırsak, üst solunum yolu, vagina ve üretrada normalde bulunan m.o.’ların varlıkları ve salgıları - İltihabi reaksiyon - Ateş - Kan ve dokulardaki fagositik hücreler (makrofajlar, nötrofiller) - Doğal öldürücü hücreler (naturel killer, NK) - Kompleman sistemi gibi bazı plazma proteinleri

Spesifik İmmünitenin elemanları Spesifik savunmalar; sadece belirli bir mikroorganizma türüne etki edip diğerlerine etki etmemektedir. Doğumdan sonra gelişmeye başlar. Aktif & Pasif İmmünite Hümoral İmmünite & Hücresel İmmünite Spesifik İmmünitenin elemanları Antikorlar TC hücreler

DOĞAL İMMÜNİTE SPESİFİK İMMÜNİTE Tekrarlayan enfeksiyonlarda direnç kazanılmaz Tekrarlayan enfeksiyonlarda direnç kazanılır Çözünebilen faktörler Lizozim, kompleman, akut faz proteinleri (CRP, interferon) Antikor Hücreler Fagositler Natural Killer hücreler T Lenfositler

BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ ORGANLARI (İMMÜN SİSTEM ORGANLARI= LENFOİD ORGANLAR)

İkincil lenfoid organlarda lenfositler antijenlerle yüzleşirler. Birincil lenfoid organlarda lenfositlerin üretimi işi yapılırken,

İMMÜN SİSTEM HÜCRELERİ

Lenfoid seri hücreleri Myeloid seri hücreleri -Monosit-Makrofaj -Nötrofil -Eozinofil -Bazofil -Mast Hücreleri -Eritrosit -Platelet Lenfoid seri hücreleri -B lenfosit -T lenfosit -NK hücresi

Nötrofiller immun sistemin üçüncü fagositik hücreleridir Nötrofiller immun sistemin üçüncü fagositik hücreleridir. İnnat bağışıklık sisteminin çok önemli hücreleridir. Nötrofil işlevinde kalıtsal bir bozukluk bakteri kökenli infeksiyonların üstesinden gelinmesini zorlaştırır ve tedavi edilmezse ölümle sonuçlanır. Eosinofil parazit infeksiyonlarına karşı gelişen bağışıklık sisteminin bir parçasıdır. Basofil muhtemelen mast hücrelerine benzer bir işleve sahiptir. Mast hücreleri bileşiklerden açığa çıkan antijenlere karşı bölgesel inflamator cevabı tetikleyen doku hücreleridir.

TCR TH hücresi TC hücresi TCR

B hücresi Yüzey molekülleri immunglobulin reseptörü, kompleman reseptörü, MHC molekülleri, sitokin reseptörleri

Antijen sunan hücreler Makrofajlar Dendritik hücreler B lenfositler

MHC I ve MHC II molekülleri tarafından Antijenin T lenfositlere sunulması

İMMÜNOGENETİK Yabancı hücre ve bileşenleri organizmanın kendi hücrelerinden üst düzey bir doğrulukla ayırt edebilen bu sistemde fonksiyon alan gen ve gen ailesini inceleyen genetik alt dalı “İmmünogenetik” olarak adlandırılır.

MAJOR HİSTO KOMPATİBİLİTE KOMPLEKS (BÜYÜK DOKU UYGUNLUK KOMPLEKSİ (MHC)) - Tüm omurgalılarda bulunan bir grup gen - İnsanda 6. kromozom üzerinde yaklaşık 4 milyon bp’lik bir yer kaplar - İnsan lökosit antijeni (HLA) olarak ta bilinir MHC proteinleri antijen işleme ve sunmayla ilişkilidir. MHC I, MHC II ve MHC III şeklinde 3 sınıfa ayrılır.

Sınıf I MHC proteinleri; nükleuslu tüm hücre yüzeylerinde bulunur peptid antijenleri TC hücrelere sunarlar Sınıf II MHC proteinleri; B lenfositleri, makrofajlar, dendritik hücreler üzerinde bulunurlar peptid antijenleri TH hücrelere sunulurlar Sınıf MHC III proteinleri; Genler bağışıklıkta önemli rolleri olan kompleman sistemde görev alan proteinlerin sentezinden sorumludurlar.

Differential distribution of MHC molecules on cells Tissue MHC class I MHC class II T cells +++ +/- B cells +++ +++ Macrophages +++ ++ Other APC +++ +++ Thymus epithelium + +++ Neutrophils +++ - Hepatocytes + - Kidney + - Brain + - Erythrocytes - -

Toplam 80 adet olan MHC genleri 4 Mb büyüklüğündedirler. Sırayla 95, 207 ve 50 farklı alelleri vardır DR, DP, DQ - Sırayla 406, 120 ve 72 farklı alelleri var Toplam 80 adet olan MHC genleri 4 Mb büyüklüğündedirler. Her birey bu alellerden ikisine sahiptir. Aleller eş baskındır. MHC I ve II kişilerarası üst düzeyde farklılık gösterirler fakat bir kişiye ait bütün hücreler için uniform (benzer) yapıdadırlar.

MHC class I and MHC class II molecules

ANTİKORLAR Antikor veya İmmunglobulinler (Ig) B hücreleri üzerinde hücre yüzey antijen reseptör proteinleri olarak veya Serum ve diğer vücut sıvılarında çözünür protein olarak bulunurlar Aynı kişiye ait farklılık gösteren bağışıklıktan sorumlu proteinler VDJ yapısına sahip Ig proteinleri olup, enfeksiyon nedeni olan antijene özgül olarak plazma hücrelerince sentezlenirler.

Ig sınıfları Fiziksel, kimyasal, immünolojik özelliklerine göre 5 sınıfa ayrılırlar Ig G, Ig A, Ig M, Ig D, Ig E Ig’lerin %80’i Ig G’dir.

Ig G; Plasentadan geçebilen tek antikor. İkincil immün cevapta fazla miktarda sentezlenir Ig A; tükrük, gözyaşı, ağız sütü gibi vücut sıvıları ve mide, bağırsak, solunum ve ürogenital sistemlerin mukozal salgılarında bulunur IgM; birincil immün cevapta ilk sentezlenen antikor IgE; erken tip aşırı duyarlılık reaksiyonlarında önemlidir Ig D; İkincil antikor yanıtta önemli olabilir

Antikorlardaki çeşitliliğin nedenleri Somatik rekombinasyon Hipermutasyon

Ağır zincirde; 200 V geni 50 D geni 4 J geni Sabit bölge genleride μ, δ, γ, є veya α

Hafif zincirde; 150 V geni 5 farklı J geni Sabit bölge genleri de κ veya λ olabilir

T-Hücre Reseptörleri (TCR’ler) T hücrelerinin yüzeyinde bulunan membrana entegre bir protein

α zincirde ; yaklaşık 80 değişken (V) gen 61 birleştirici (J) segment β zincirde ; yaklaşık 50 değişken (V) gen 2 çeşitlilik (D) geni 13 birleştirici (J) segment