Kalkınma Ajansları açısından Ülke Modelleri Karşılaştırması Emre Koyuncu 06.10.2005 Dünya Kalkınma Ajansları Konferansı, İzmir

Bir “kurtarıcı” olarak BKA’lar BKA - Model Bir “kurtarıcı” olarak BKA’lar Bölgesel Kalkınma Ajansı kurulacak ve… Yabancı ve ulusal sermayeyi çekecek İstihdam yaratacak Gelir dağılımındaki eşitsizlikleri, bölgeler arası farklılıkları ortadan kaldıracak Elinizdeki tek araç çekiçse tüm sorunlar çivi gibi görünmeye başlar! (A.Maslow)

Bir “trend” olarak Kalkınma Ajansları BKA - Model Bir “trend” olarak Kalkınma Ajansları Dünyada ‘kalkınma ajansı’ olarak adlandırılan yaklaşık 20.000 kuruluş vardır Avrupa’da bu sayı 1600 civarındadır. Türkiye’de ise…

Kalkınma Ajanslarının faaliyetleri BKA - Model Kalkınma Ajanslarının faaliyetleri Bilgi bankaları oluşturarak bölgeyi izlemek, Yerel/bölgesel kalkınma için stratejik planlama yapmak ve uygulanmasını izlemek, Girişimciler ve yatırımcılar için bilgi sağlamak ve teknik destek vermek, Yerel girişimcinin yatırımlarını desteklemek, Yabancı yatırımcıların bölgeye çekilmesi için gerekli tanıtım çalışmaları yapmak, Finansman konusunda yatırımcılara bilgi sağlamak ve tavsiyelerde bulunmak, KOBİ’ler için finans kaynakları yaratmak, yerel, ulusal ya da uluslararası fonlar, kredi kuruluşları ve bankalarla işbirliği yapmak, Yeni buluş ve teknolojinin tanıtılmasını sağlamak, Eğitim, Altyapı, yol, enerji faaliyetlerini izlemek, Bölgenin ulusal ve uluslarası networklerinin geliştirlmesini sağlamak.

BKA - Model Avrupa’da BKA’lar Bölgelerarası rekabet ve sürdürülebilir kalkınma politikalarını gerçekleştirmek için ulus-altı yapılara mali destek Ülkelerin hukuki ve idari yapısı ve kendi bölgelerinin özelliklerine ve ihtiyaçlarına göre farklı yapılar AB fonlarının dağıtılması için bölgesel mekanizmalarının oluşturulması Bölge yönetimleri (BKA olarak şirketler, KİTler, belediye birlikleri, kar amacı gütmeyen kuruluşlar) Yarı özerk Bölgesel Kalkınma Ajansları

En İyi Model Hangisi??? BKA - Model Ülkeler BKA yasal statüleri Almanya Sınırlı sorumlu şirketler/kamu hukuku kuruluşları İspanya Kamu özel hukuk kuruluşları Fransa Karma ekonomi şirketleri Belçika, Romanya Belediyelerarası ajanslar Danimarka Vakıflar Çek Cumhuriyeti, Estonya, Slovakya, Polonya Kamu-özel sektör şirketleri İsveç Limited şirket Hollanda, İtalya, İrlanda, Portekiz Kamu limited şirketleri İngiltere Bakanlık dışı kamu kurumu (quango)/ özerk örgüt Litvanya Kar amacı gütmeyen kuruluşlar Yunanistan Belediye girişimi EURADA, 1999

BKA - Model Türkiye’de BKA’lar (1) Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun Tasarısı Yerel Bölgesel Kalkınma Oluşumları Yerel aktörlerin insiyatifiyle kurulanlar (EGEV, MEKİK, SABEK, BAGEV) AB Destekli Programlar kapsamında kurulanlar (Yeşilırmak Havzası Kalkınma Birliği, Orta Karadeniz Kalkınma Birliği, Erzurum-Erzincan-Bayburt Kalkınma Birliği, Orta Anadolu Kalkınma Birliği, Serhat İlleri Kalkınma Birliği, Doğu Anadolu Kalkınma Birliği, Konya-Karaman Kalkınma Birliği) Bölgesel Kalkınma Odaklı Projeler (Doğu Anadolu Kalkınma Programı, GAP Bölgesel Kalkınma Programı- GİDEM)

BKA - Model Türkiye’de BKA’lar (2) Merkezi yönetim-yerel yönetim ilişkiler ve plan hiyerarşisindeki rolü Ulusal planın uygulama aracı olmak mı? Yerel önceliklerin ulusal önceliklerle örtüştürüleceği bölgesel düzeyde kolaylaştırıcılık yapmak mı? Önce yerel yönetişim sonra bölgesel yönetişim Mali ilişkiler- bütçe kullanımı 614 Trilyon…Fonların dağıtılmasında kriterlerin belirlenmesi Mevcut yerel kalkınma inisiyatiflerinin rolü

Aktarılacak kamu kaynakları* BKA - Model Aktarılacak kamu kaynakları* (2004 yılı tahmini, Milyon YTL (Trilyon TL)) Kaynak Katkı Oranı (%) Bütçe Gelirleri Aktarılacak Kaynak Toplam İçinde Pay (%) Genel Bütçe Vergi Gelirleri 0,5 90.093 450 73 İl Özel İdareleri** 1 3.551 36 6 Belediyeler 12.786 128 21 26 AJANS İÇİN TOPLAM 614 100 Her Bir Ajansa Ortalama 23,6 - *: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği bütçesinden aktarılacak kaynaklar ile AB Fonları hariç. Kaynak: DPT

Örnekler…İngiltere Bölgesel Kalkınma Ajansları Kanunu, 1998 BKA - Model Örnekler…İngiltere Bölgesel Kalkınma Ajansları Kanunu, 1998 Üç yıllık BKA kurumsal planları Merkezi İdarelerin strateji belgelerine (PSA) katkı sağlanması Bölgesel Ekonomik Stratejiler’deki önceliklerin hayata geçirilmesi 6 Bakanlığın fon aktardığı havuz Bölgeler için bakanlıklar arası idare ve bölge müdürlükleri Atanmış yönetim kurulu Merkezi idarenin vesayeti Bölgelerin ekonomik durumuna göre fon aktarımı Bütçe tahsislerinde 2004-2008 dönemi için sürekli artış

Örnekler…Romanya Romanya Bölgesel Kalkınma Kanunu, 1998 BKA - Model Örnekler…Romanya Romanya Bölgesel Kalkınma Kanunu, 1998 İl Meclislerinin (Seçilmiş) kendi insiyatifleriyle bir araya gelip “kalkınma bölgesi” oluşturması Bölgesel Kalkınma Konseyleri (il meclisi başkanları, belediyelerden birer temsilci) Valiler konseye katılabilir ama oy hakkı yok Diğer aktörlerlerle istişare Konseye bağlı BKA Bölgesel Klk. Fonu (Ulusal Bgsl Klk. Fonu, Belediyelerin aidatları, özel sektör, AB hibeleri) Yatırım projelerinin finansal operasyonlarının BKA’lar tarafından Hazine’nin Bölge İdr. aracılığıyla uygulanması Ulusal BK Konseyi (BK Konseyleri ve Hükümet) ve Ulusal BKA (BK stratejileri, Ulusal BK fonunun kullanımı, AB fonlarının onayı, izleme)

Örnekler…Macaristan Bölgesel Kalkınma Kanunu – 1996 BKA - Model Örnekler…Macaristan Bölgesel Kalkınma Kanunu – 1996 Bölgesel ve yerel düzeyde gönüllülük temelinde kalkınma konseylerinin kuruluşu Konseylerin yapısı: belediyeler, odalar, sendikalar, merkezi idare temsilcileri Sadece il düzeyinde konseyler kuruldu Devlet desteklerini kullanan bu konseyler seçilmiş il meclislerinden daha güçlü hale geldi 1998 Kanunda düzenleme – NUTS II örgütlenmesi Zorunlu kalkınma konseyi oluşumu (+), odaların dışlanması yerel aktörlerin zayıflayan rolü (-) BKA’ların konseyler altında örgütlenmesi BKA’lar için geliştirilmiş bir kamu kaynağı bulunmuyor Bölge politikası kalkınma konseyi-ajansı ile olmuyor, -> bölgesel yönetim

Kıssadan hisseler (1) En iyi model kendi geliştirdiğin model… BKA - Model Kıssadan hisseler (1) En iyi model kendi geliştirdiğin model… Merkezi planlama anlayışı hala baskın olsa da kayda değer değişim Koordinasyon kurumu kurmak koordinasyonu sağlamaktan daha kolay Önce yerel koordinasyon Yerel yönetim reform stratejisi ile BKA stratejisinin uyumlaştırılması şart Önce bu stratejilerinin var olması gerek BKA kurulum sıralaması, zamanlaması Yerel plan, bölgesel plan uyumu

BKA - Model Kıssadan hisseler (2) Katılımcılık, demokratiklik ve hesap verebilirlik açısından ikincil mevzuat önemli Kalkınma kurulu oluşumu Yönetim Kurulu oluşumu Fon dağıtımı - şeffaflık Yerel/Bölgesel insiyatifler süreç dışında bırakılmamalı, daha fazla olmalı Sürdürülebilir Kalkınma ve Sürdürülebilir Kalkınma Ajansları için… Çağdaş kalkınma stratejileri bütüncül bir yaklaşım sergiliyor İktisadi büyümenin kalitesi bunun sürdürülebilirliği ile doğru orantılı İktisadi katmak değerin ötesinde paydaşların aktif katılımı