GIDA GÜVENİLİRLİĞİ Nadir BULAK Gıda Kontrol ve Laboratuvarlar Daire Başkanlığı GIDA VE KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

GIDA GÜVENİLİRLİĞİNDEN NE ANLIYORUZ ? Raf ömrü süresince fiziksel, kimyasal ve biyolojik riskleri taşımayan gıda

GIDA GÜVENİLİRLİĞİ POLİTİKASI Kodeks Alimentarius ve Avrupa Birliği müktesebatı ile uyumlu olarak hazırlanan mevzuat çerçevesinde, ülke genelinde “Tarladan Sofraya Gıda Güvenilirliği” anlayışı ile, Etkin ve yeterli gıda denetimi Tüketiciye güvenilir gıda arzının teminini sağlamak Çiftlikten sofraya tamamlayıcı ve etkin bir gıda kontrolünün sağlanması ile güvenilir gıda üretimi AB’de olduğu kadar ülkemizin de öncelikleri arasında yer almaktadır. Bakanlığımızın temel gıda güvenilirliği politikası; Kodeks Alimentarius ve Avrupa Birliği müktesebatı ile uyumlu olarak hazırlanan mevzuat çerçevesinde, ülke genelinde “Çiftlikten Sofraya Gıda Güvenilirliği” anlayışı ile etkin ve yeterli gıda denetimi ve dolayısıyla tüketiciye güvenilir gıda arzının teminini sağlamak olarak belirlenmiştir. 3 3

GIDA GÜVENİLİRLİĞİNE YÖNELİK KONTROL VE DENETİM SİSTEMİ

GIDA KONTROL VE LABORATUVARLAR GIDA VE KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ GIDA KONTROL VE LABORATUVARLAR BİTKİ VE BİTKİSEL ÜRÜNLER SINIR KONTROL. BİTKİ SAĞLIĞI VE KARANTİNA HAYVAN VE HAYVANSAL ÜRÜNLER SINIR KONTROL HAYVAN SAĞLIĞI VE KARANTİNA. BİTKİ KORUMA ÜRÜNLERİ VE ALET YEM RİSK DEĞERLENDİRME VETERİNER SAĞLIĞI ÜRÜNLERİ VE HALK SAĞLIĞI GIDA İŞLETMELERİ VE KODEKS KOORDİNASYON HİZMETLERİ

AB’de Gıda Güvenliği Temel Mevzuatı 178/2002/EC Tüzüğü Genel Prensipler, Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi, Gıda Güvenliği ile İlgili Usulleri Gıda İşletmecileri Yetkili Otorite 882/2004/EC Tüzüğü Yem ve Gıda Yasası, Hayvan Sağlığı ve Hayvan Refahı 852/2004/EC Tüzüğü Gıdaların Hijyeni GENEL MEVZUAT 853/2004/EC Tüzüğü Hayvansal Kökenli Gıda Ürünlerinin Hijyeni 854/2004/EC Tüzüğü İnsan Tüketimine Yönelik Hayvansal Kökenli Gıda Ürünlerinin Resmi Kontrollerinin Organizasyonuna ÖZEL MEVZUAT

5996 sayılı Kanun AMAÇ: KAPSAM: Bu Kanunun amacı, gıda ve yem güvenilirliğini, halk sağlığı, bitki ve hayvan sağlığı ile hayvan ıslahı ve refahını, tüketici menfaatleri ile çevrenin korunması da dikkate alınarak korumak ve sağlamaktır. KAPSAM: Bu Kanun, gıda, gıda ile temas eden madde ve malzeme ile yemlerin üretim, işleme ve dağıtımının tüm aşamalarını, bitki koruma ürünü ve veteriner tıbbî ürün kalıntıları ile diğer kalıntılar ve bulaşanların kontrollerini, salgın veya bulaşıcı hayvan hastalıkları, bitki ve bitkisel ürünlerdeki zararlı organizmalar ile mücadeleyi, çiftlik ve deney hayvanları ile ev ve süs hayvanlarının refahını, zootekni konularını, veteriner sağlık ve bitki koruma ürünlerini, veteriner ve bitki sağlığı hizmetlerini, canlı hayvan ve ürünlerin ülkeye giriş ve çıkış işlemlerini ve bu konulara ilişkin resmî kontrolleri ve yaptırımları kapsar.

5996 sayılı Kanun Beşinci Kısım- Gıda ve Yem Birinci Bölüm: Gıda ve Yem Güvenilirliği, Sorumluluklar, Gıda Kodeksi, Etiketleme ve İzlenebilirlik, Sunum ve Reklâm, Tüketici Haklarının Korunması İkinci Bölüm: Hızlı Uyarı Sistemi, Acil Durumlar, Kriz Yönetimi, Risk Analizi, Kamuoyunun Bilgilendirilmesi ve İhtiyati Tedbirler Üçüncü Bölüm: Sularla İlgili Hükümler, Takviye Edici Gıdalar ve Özel Tıbbî Amaçlı Diyet Gıdalar

5996 sayılı Kanun Altıncı Kısım-Hijyen Birinci Bölüm: Hijyen Esasları, İyi Uygulama Kılavuzları, İşletmelerin Kayıt ve Onayı Hijyen esasları ve iyi uygulama kılavuzları

5996 sayılı Kanun Yedinci Kısım-Resmi Kontroller Birinci Bölüm: Resmî Kontroller, İtiraz Hakkı, Resmî Sertifikalar, Resmî Kontrol Sonucu Uygun Olmayan Canlı Hayvan ve Ürünler ile Laboratuvarlar İkinci Bölüm: İthalat ve İhracatta Resmî Kontroller, Gümrükler ve Sınır Kontrol Noktaları İthalat ve ihracatta resmî kontroller, gümrükler ve sınır kontrol noktaları Üçüncü Bölüm: Resmî Kontrollerin, Veteriner ve Bitki Sağlığı Hizmetlerinin Finansmanı ve Harcamalar Resmî kontrollerin, veteriner ve bitki sağlığı hizmetlerinin finansmanı ve harcamalar

5996 sayılı Kanun Sekizinci Kısım-Cezai Hükümler BİRİNCİ BÖLÜM: Cezaî Hükümler, Cezaların Uygulanması, Tahsili ve İtirazlar

5996 sayılı Kanun Dokuzuncu Kısım- Çeşitli Hükümler BİRİNCİ BÖLÜM: Komisyonlar ve İlgili Kuruluşlarla İşbirliği, İstisnaî Uygulamalar ve Yetki

5996 sayılı Kanun 13 Aralık 2010 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Getirilen Yenilikler; Sorumlu yöneticilik uygulaması kaldırılarak Gıda güvenilirliğinde esas sorumluluğun AB’de olduğu gibi gıda işletmecisine verilmesi, Gıda ve yem işletmelerinde, işin nevine göre, konu ile ilgili lisans eğitimi almış en az bir personel çalıştırma zorunluluğu, Üretim izni, gıda sicili ve tescil işlerinin kaldırılarak yerine AB’ de olduğu gibi kayıt ve onay sisteminin getirilmesi, Birincil üretim yapanlar dahil, hijyenle ilgili düzenlemelerin kanun kapsamında ele alınarak cezai yaptırımlar getirilmesi, Geleneksel ürünler için istisnalar getirilmesi, Sınır kontrol noktalarının kurulması ve işletilmesi, Risk Değerlendirme Sisteminin kurulması.

BAKANLIĞIMIZ GÖREV VE SORUMLULUKLARI Birincil üretimden başlayarak tüm gıda zincirinde gıda güvenilirliğine yönelik denetim ve kontrol, Gıda üreten işyerlerine onay veya kayıt belgesi sistemi, Gıda ithalat ve ihracat kontrolü, Risklerin izlenmesi ve tanımlanmasını sağlayacak verilerin toplanması ve risk değerlendirme sisteminin kurulması Gıda güvenilirliğinin ve kalitesinin temini için birincil üretim aşaması dâhil olmak üzere gıda üretim, işleme ve dağıtımın tüm aşamalarında gıda denetim ve kontrol hizmetleri Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından yürütülmektedir. Ulusal düzeyde gıda denetim hizmetlerinden Tarım ve Köyişleri Bakanlığı sorumlu iken, bunun dışında gıda üretim, satış ve toplu tüketim yerlerinin denetlenmesi açısından kendi özel mevzuatına göre yetkili il özel idaresi, belediye ve Tarım ve Köyişleri Bakanlığı yetkilidir. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, merkezde Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü ve illerde 81 adet Tarım İl Müdürlüğü ve 40 adet Laboratuvar Müdürlüğü vasıtasıyla tüm gıda zincirinde denetim ve kontrol işlemlerini yürütmektedir. Gıda üreten işyerlerine ait Çalışma İzni ve Gıda Sicili Belgesi, Gıda Üretim İzni Belgesi, su ürünleri işleme tesisleri, kesimhane ve et işleme tesislerinin tescil ve ruhsatları Bakanlığımız tarafından düzenlenmekte olup, gıda ithalat ve ihracat kontrolü de Bakanlıkça yapılmaktadır. 14

GIDA GÜVENİLİRLİĞİNDE SAĞLIK BAKANLIĞI’NIN SORUMLULUĞU Kaynak suları, doğal mineralli sular, içme suları, tıbbî amaçlı sular Özel tıbbî amaçlı diyet gıdalar SAĞLIK BAKANLIĞI ise 5179 sayılı Kanundan kaynaklanan yetkiyle; Doğal kaynak, doğal maden, içme, tıbbî sular ile bunların işlenmiş ürünleri ile, enteral beslenme ürünleri dahil özel tıbbî amaçlı diyet gıdalar, tıbbî amaçlı bebek mamalarının denetime ilişkin esasları belirleme ve denetleme görevini sürdürmektedir. Bunun dışında halk sağlığını ilgilendiren acil durumlarda müdahale hakkı bulunmaktadır. 15

GIDA GÜVENLİĞİNDE BELEDİYELER VE YETKİLİ İL ÖZEL İDARELERİ SORUMLULUĞU Gayrisıhhî müesseseleri ruhsatlandırma ve ruhsata esas uygunluk denetimi (5393 sayılı Belediye Kanunu (13.07.2005-25874) Gıda üretim, satış ve toplu tüketim yerleri ile umuma açık istirahat ve eğlence yerlerine “İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı” düzenleme ve ruhsata esas uygunluk denetimi (5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu (04.03.2005-25745) BELEDİYELER VE YETKİLİ İL ÖZEL İDARELERİ ise 5393, 5216 ve 5302 sayılı Kanunlardan yetki ile; - Gayrisıhhî müesseseler ile umuma açık istirahat ve eğlence yerlerini ruhsatlandırma ve denetleme (Gıda üretim, satış ve toplu tüketim yerlerinin “İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı” ve denetimi) - “Gıda Analizi Konusunda Laboratuvar Kurma ve İşletme” görevlerini sürdürmektedir. 16

RESMİ KONTROLLER

KONTROL VE DENETİMİN AMACI Gıda güvenilirliği, Gıda güvenilirliği şartlarının ve mevzuatın etkili ve yeterli bir şekilde uygulanmasının sağlanması, Gıda ile temasta bulunan madde ve malzemelerin teknik ve hijyenik şekilde üretilmesinin, işlenmesinin, muhafazasının, depolanmasının, pazarlanmasının sağlanması, Üretici ve tüketici menfaatlerinin ve halk sağlığını korunması,

GIDA KONTROL HİZMETLERİ 81 İl ve Yetkilendirilmiş İlçe Müdürlüğü, 4630 Gıda Kontrolörü, 41 İl Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü, Ulusal Gıda Referans Laboratuvar Müdürlüğü, Bursa Gıda Kontrol ve Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, 73 Özel Gıda Kontrol Laboratuvarı Gıda Denetim ve Kontrolü; 81 İl ve Yetkilendirilmiş İlçe Müdürlüklerinde göre yapan; - 3407 Gıda Denetçisi - 479 Gıda Denetçi Yardımcısı - 402 Yetkilendirilmiş Gıda Denetçisi olmak üzere toplam 4288 personel ile yürütülmektedir. 19

GIDA VE KONTROL HİZMETLERİ Resmi kontrollerin sıklığı AB’ne uygun olarak “risk esasına” göre; Gıdanın taşıdığı riskle orantılı, İşletmenin taşıdığı riskle orantılı. Hazırlanan denetim programlarında; 1) Gıda maddelerinin risk durumu, 2) Önceki kontrollerden edinilen bilgi ve deneyimler, 3) Gıda işletmecilerinin uyguladıkları incelemelerin (otokontrol) sonuçları 4) İşletmenin hijyen yönetimi PUANLAMA SİSTEMİ!!!!! 20 20

GIDA VE KONTROL HİZMETLERİ Yıllık Kontrol ve Denetim Programları çerçevesinde (takip denetimleri hariç) denetim sıklıkları 1 ay-3 yıl, Riskli ve/veya sorunlu işletmeler daha yoğun sıklıkta, diğerleri ise daha az sıklıkta, Riske dayalı denetim sisteminde, iş gücü ve bütçeden maksimum düzeyde faydalanılarak riskli ve/veya sorunlu işletmeler üzerinde yoğunlaşılmakta 21 21

X GIDA VE KONTROL HİZMETLERİ DENETİM SIKLIĞI ~ İşletmenin ürettiği en riskli ürün İşletmenin teknik ve hijyenik durumundan kaynaklanabilecek riskler X 22 22

GENEL GIDA DENETİM SONUÇLARI GIDA ÜRETİM YERİ GIDA SATIŞ YERİ TOPLU TÜKETİM YERİ TOPLAM YIL Denetim Sayısı İPC Savcılık İPC. 2009 92718 5498 1162 163382 2289 265 94355 574 155 350455 8361 1582 2010 95920 7494 652 169483 3170 331 111353 771 278 376756 11435 1261 2011 86957 6826 190 187931 2697 86 125547 940 53 400435 10463 329 2012* 221357 8500 145 * Ağustos 2012 itibari ile

GIDA VE KONTROL HİZMETLERİ İhracat Kontrolleri Gıda maddeleri ihracat aşamasında Alıcı ülke taleplerine göre kontrol edilmekte, Denetim raporu ve analiz sonuçlarının değerlendirirken alıcı ülke talebi ve/veya Türk Gıda Kodeksi esas alınmakta,

GIDA VE KONTROL HİZMETLERİ İthalat Kontrolleri İthalat kontrolleri 25 İl Müdürlüğünce yürütülmekte, 41 gümrük giriş kapısı, Merkez ve 25 İl Müdürlüğü arasında web bazlı kayıt programı, İthalat kontrollerinde analiz sonuçları değerlendirirken Türk Gıda Mevzuatı esas alınmakta

GIDA GÜVENLİĞİNE YÖNELİK YAPILAN FAALİYETLER

Hızlı Alarm Bildirim Sistemi (RASFF) Alarm Bildirimi Gıda ve yemde ciddi bir risk tespit edilmesi Ürünün markette bulunması Ürünün Sistemdeki üye devletlerin de marketlerinde bulunduğu bilgisinin acilen doğrulanması amacıyla acil önlem alınması gereken durumlarda Bilgi bildirimi Gıda ve yemde risk tespit edilmesi Sistemdeki üye devletlerin ürünün marketlerinde bulunmaması veya ürünün markette bitmesi veya riskin doğası gereği acil önlem alınmasına gerek olmadığı durumlarda

Hızlı Alarm Bildirim Sistemi (RASFF) Sınırda Red Bildirimi Gıda ve yemde risk tespit edilmesi Ürünün AB’nin dış sınır kapısında analize tabi tutulması ve reddedilmesi Kontrolleri sağlamlaştırmak ve reddedilen ürünün diğer sınır kontrol noktalarından yeniden girmemesini sağlamak için AB’nin tüm sınır kontrol noktalarına iletilir. Haber Bildirimi Gıda ve yem güvenliği ile ilgili bilgi ‘Alarm’ veya ‘Bilgi’ olarak iletilmediğinde Kontrol otoriteleri için ilginç olduğuna hüküm verildiğinde

Gıda Güvenilirliği Bilgi Sistemi (GGBS) "Türkiye'de Gıda Güvenliği Sisteminin Yeniden Yapılandırılması ve Güçlendirilmesi için Teknik Yardım" projesi kapsamında hazırlanan web tabanlı bir yazılım, Firma, işletme, denetim, analiz sonuçları, ihracat, ithalat ve RASFF bilgileri, 81 İl Tarım Müdürlüğü, gıda denetim yetkisi verilen ilçe müdürlükleri, kamu ve izin verilmiş özel laboratuvarlar

İYİ HİJYEN UYGULAMA REHBERLERİ Gıda Hijyen prensiplerinin etkili uygulanmasını sağlama, Küçük ve orta ölçekli işletmeler 24 Adet Hijyen rehberi

ULUSAL GIDA REFERANS LABORATUVAR MÜDÜRLÜĞÜ Gıda Güvenliği ve Kontrol Sisteminin Yeniden Yapılandırılması ve Güçlendirilmesi projesi çerçevesinde AB’ye uyum kapsamında 11 Kasım 2010 kuruldu,

Güvenilir Gıda konusunda gelen talepleri karşılamak için 14 Şubat 2009 tarihinde hizmete girmiştir. Çağrı merkezine gelen şikâyetler kayıt altına alınarak veri tabanı oluşturulmuş ve bu sayede Türkiye'ye ait bir risk haritası çıkarılarak eylem planı hazırlama çalışmaları devam etmektedir. Bu kapsamda ayrıca gıda güvenilirliği hususunda riskli bölge ve ürünler tespit edilerek denetim ve kontrol etkinliğinin artırılması hedeflenmektedir

14 ŞUBAT 2009- 20 AĞUSTOS 2012

Tasnif Dışı Gıdalar : Bebek mamaları, kakao, sakız, tahin, hazır çorbalar...   Diğer: Şekerli mamüller, içecekler, balık ve diğer su ürünleri, yumurta ve yumurta ürünleri, arıcılık ürünleri, kuruyemiş ve çerezler, bitkisel yağ ve margarin...

Gıda Kontrol Sisteminde Etkinliğin Artırılması İçin; Denetim ve kontrol mekanizmasının güçlendirilerek etkin uygulamasının sağlanması, Donanımlı denetim aracı Numune muhafaza ve nakliye işlemleri Resmi kontrolörlerin eğitimi GGBS etkinliğinin arttırılması Tüketicilerin bilinçlendirilmesine yönelik çalışmalar İzlenebilirliğin kontrolü HACCP uygulamasının yaygınlaştırılması Bakanlıklar, yerel yönetimler ve STK’larla işbirliğinin arttırılması.

TEŞEKKÜR EDERİM Nadir BULAK e-posta: nadir.bulak@tarim.gov.tr