DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ İLKÖĞRETİM DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖĞRETİM PROGRAMI TANITIMI DR. MEHMET YAŞAR

Program; Genel amaçlar, Öğrenme alanları, Kazanımlar, Etkinlik örnekleri Açıklamalar Temel beceriler ve değerlerden oluşmaktadır.

Öğrenme alanı; birbiri ile ilişkili beceri, tema, kavram ve değerlerin bir bütün olarak görülebildiği, öğrenmeyi organize eden yapıdır.

ÖĞRENME ALANLARI 1. İnanç 2. İbadet 3. Hz. Muhammed 4. Kur’an ve Yorumu 5. Ahlak 6. Din ve Kültür

Öğrenme alanları, 4. sınıfta başlayıp 8. sınıfa kadar devam etmektedir Öğrenme alanları, 4. sınıfta başlayıp 8. sınıfa kadar devam etmektedir. Her sınıfta, altı öğrenme alanından her birisi için bir ünite bulunmaktadır. Bununla birlikte bazen bir ünite, bir ya da birden fazla öğrenme alanını içerebilir. Bu sebeple bir öğrenme alanına ait üniteler veya kazanımları, kendi üniteleriyle ya da ünitelerin kazanımlarıyla veya diğer öğrenme alanına ait ünitelerle ya da ünite kazanımlarıyla ilişkilendirilmektedir.

Din ve Ahlak Hakkında Neler Biliyoruz? Allah İnancı ÖĞRENME ALANI ÜNİTELER 4. Sınıf 5. Sınıf 6. Sınıf 7. Sınıf 8. Sınıf İnanç Din ve Ahlak Hakkında Neler Biliyoruz? Allah İnancı Peygamberlere ve İlahî Kitaplara İnanç Melek ve Ahiret İnancı Kaza ve Kader İbadet Temiz Olalım İbadet Konusunda Bilgilenelim Namaz İbadeti Ramazan Ayı ve Oruç İbadeti Zekât, Hac ve Kurban İbadeti Hz. Muhammed Hz. Muhammed’i Tanıyalım Hz. Muhammed ve Aile Hayatı Son Peygamber Hz. Muhammed Bir İnsan ve Peygamber Olarak Hz. Muhammed Hz. Muhammed’in Hayatından Örnek Davranışlar Kur’an ve Yorumu Kur’an-ı Kerim’i Tanıyalım Kur’an’da Kıssalar Kur’an-ı Kerim’in Temel Eğitici Nitelikleri Kur’an’da Akıl ve Bilgi İslam Düşüncesinde Yorumlar Ahlak Sevgi, Dostluk ve Kardeşlik Sevinç ve Üzüntülerimizi Paylaşalım İslam’ın Sakınılmasını İstediği Davranışlar İslam Dinine Göre Kötü Alışkanlıklar Din ve Güzel Ahlak Din ve Kültür Aile ve Din Vatanımızı ve Milletimizi Seviyoruz İslamiyet ve Türkler Kültürümüz ve Din Dinler ve Evrensel Öğütleri

İnanç alanı ile ilgili üniteler Din ve Ahlak Hakkında Neler Biliyoruz? 4. Sınıfta Din ve Ahlak Hakkında Neler Biliyoruz? 5. Sınıfta Allah İnancı 6. Sınıfta Peygamberlere ve İlahî Kitaplara İnanç 7. Sınıfta Melek ve Ahiret İnancı 8. Sınıfta Kaza ve Kader (Bkz. Program Kitabı, 33. Sayfa)

İbadet alanı ile ilgili üniteler İbadet Konusunda Bilgilenelim 4. Sınıfta Temiz Olalım 5. Sınıfta İbadet Konusunda Bilgilenelim 6. Sınıfta Namaz İbadeti 7. Sınıfta Ramazan Ayı ve Oruç İbadeti 8. Sınıfta Zekât, Hac ve Kurban İbadeti

Hz. Muhammed alanı ile ilgili üniteler Son Peygamber Hz. Muhammed 4. Sınıfta Hz. Muhammed’i Tanıyalım 5. Sınıfta Hz. Muhammed ve Aile Hayatı 6. Sınıfta Son Peygamber Hz. Muhammed 7. Sınıfta Bir İnsan ve Peygamber Olarak Hz. Muhammed 8. Sınıfta Hz. Muhammed’in Hayatından Örnek Davranışlar

Kur’an ve Yorumu alanı ile ilgili üniteler 4. Sınıfta Kur’an-ı Kerim’i Tanıyalım 5. Sınıfta Kur’an’da Kıssalar 6. Sınıfta Kur’an-ı Kerim’in Temel Eğitici Nitelikleri 7. Sınıfta Kur’an’da Akıl ve Bilgi 8. Sınıfta İslam Düşüncesinde Yorumlar

Ahlak alanı ile ilgili üniteler Sevgi, Dostluk ve Kardeşlik 4. Sınıfta Sevgi, Dostluk ve Kardeşlik 5. Sınıfta Sevinç ve Üzüntülerimizi Paylaşalım 6. Sınıfta İslam’ın Sakınılmasını İstediği Davranışlar 7. Sınıfta İslam Dinine Göre Kötü Alışkanlıklar 8. Sınıfta Din ve Güzel Ahlak

Dinler ve Evrensel Öğütleri Din ve Kültür alanı ile ilgili üniteler 4. Sınıfta Aile ve Din 5. Sınıfta Vatanımızı ve Milletimizi Seviyoruz 6. Sınıfta İslamiyet ve Türkler 7. Sınıfta Kültürümüz ve Din 8. Sınıfta Dinler ve Evrensel Öğütleri

4. Sınıf Üniteleri 4. Ünite 5. Ünite 6. Ünite 1. Ünite 2. Ünite Din ve Ahlak Hakkında Neler Biliyoruz? 2. Ünite Temiz Olalım 3. Ünite Hz. Muhammed’i Tanıyalım 4. Ünite Kur’an-ı Kerim’i Tanıyalım 5. Ünite Sevgi, Dostluk ve Kardeşlik 6. Ünite Aile ve Din

5. Sınıf Üniteleri 4. Ünite 5. Ünite 6. Ünite 1. Ünite 2. Ünite Allah İnancı 2. Ünite İbadet Konusunda Bilgilenelim 3. Ünite Hz. Muhammed ve Aile Hayatı 4. Ünite Kur’an’da Kıssalar 5. Ünite Sevinç ve Üzüntülerimizi Paylaşalım 6. Ünite Vatanımızı ve Milletimizi Seviyoruz

6. Sınıf Üniteleri Peygamberlere ve İlahî Kitaplara İnanç Namaz İbadeti 3. Ünite Son Peygamber Hz. Muhammed 4. Ünite Kur’an-ı Kerim’in Temel Eğitici Nitelikleri 5. Ünite İslam’ın Sakınılmasını İstediği Davranışlar 6. Ünite İslamiyet ve Türkler

7. Sınıf Üniteleri 1. Ünite Melek ve Ahiret İnancı 2. Ünite Ramazan Ayı ve Oruç İbadeti 3. Ünite Bir İnsan ve Peygamber Olarak Hz. Muhammed 4. Ünite Kur’an’da Akıl ve Bilgi 5. Ünite İslam Dinine Göre Kötü Alışkanlıklar 6. Ünite Kültürümüz ve Din

8. Sınıf Üniteleri 1. Ünite Kaza ve Kader 2. Ünite Zekât, Hac ve Kurban İbadeti 3. Ünite Hz. Muhammed’in Hayatından Örnek Davranışlar 4. Ünite İslam Düşüncesinde Yorumlar 5. Ünite Din ve Güzel Ahlak 6. Ünite Dinler ve Evrensel Öğütleri

Yeni program anlayışı ile yapılan diğer ders programlarından farklı olarak İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ders programında ayrıca ünite açılımları (ve konu alt başlıkları) ayrıntılı bir şekilde verilmiştir. Örneğin; 4. sınıf 4. ünite konu açılımı programda şöyle verilmiştir: KUR’AN-I KERİMİ TANIYALIM 1. Son İlahî Kitap Kur’an-ı Kerim 2. Kur’an-ı Kerim'in Hz. Muhammed’e İndirilişi 3. Kur’an-ı Kerim’in Kitap Hâline Getirilmesi ve Çoğaltılması 4. Kur’an-ı Kerim’in İç Düzeni 4.1 Ayet 4.2. Sure 4.3. Cüz (Bkz. Program Kitabı, s. 71-76)

Kazanımlar Kazanımlar, eğitim sürecinin sonunda öğrencilerin edinecekleri bilgi, değer, beceri ve tutumları kapsamaktadır. Bu sebeple, öğrencilerin öğrenme alanlarındaki gelişmeleri, kazanımların edinilmesine bağlıdır. Kazanımlar, programda öğrencilerin gelişim düzeyine ve öğrenme alanının özelliğine göre 4. sınıftan 8. sınıfa kadar verilmiş olup, kazanımların yazılımında bir mantık bütünlüğü de gözetilmiştir.

K U R’ A N’ D I S L R ÖĞRENME ALANI: KUR’AN VE YORUMU 5. SINIF ÜNİTE KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR K U R’ A N’ D I S L R Bu ünitenin sonunda öğrenciler; Kıssa kavramını açıklar. Kur’an’da kıssalara yer verilmesinin nedenlerini belirtir. Hz. İbrahim’in Allah’a inanç konusunda ne tür çabalar gösterdiğini fark eder. Hz. Yusuf’un yaşadığı zorluklara rağmen ahlaklı davranmayı seçmesinin nedenlerini tartışır. Hz. Eyyup kıssasından hareketle sabrın güçlükler ve olumsuzlukları aşmadaki rolünü kavrar. Hz. Lokman’ın “öğütler”inden çıkarımlarda bulunur. Fil suresini ezbere okur ve anlamını söyler.  Araştırıyoruz: Öğrencilerden kıssa kavramı ile ilgili sözlük çalışması yapmaları istenir (1. kazanım).  Güzel Bir Anlatım Yolu: Kıssa: Öğrencilerle “Allah Kur’an’da öğütlerini niçin kıssalar yoluyla iletmiştir?” sorusu etrafında bir tartışma ortamı oluşturulur ve sebep-sonuç ilişkisi kurularak Kur’an kıssalarının mesajları iletmedeki yeri ve önemi irdelenir (2. kazanım).  Bir Kıssam Var: Öğrencilerden bir peygamberin kıssası ile ilgili araştırma yapması istenir. Kıssalardan çıkarılan değerler sınıfta listelenir (4-6. kazanımlar).  Bilge İnsandan Öğütler: Öğretmen tarafından sınıfa getirilen Kur’an mealinde Hz. Lokman kıssasında ön plana çıkan öğütler üzerinde konuşularak ilkeler çıkartılır. Günlük hayatla ilişkilendirilir (6. kazanım).  Ana Fikir: Fil suresinin anlamı üzerinde öğrencilerle konuşulur (7. kazanım).  Bu ünitede konular, kıssa kavramı, kıssaların amaçları ve Hz. İbrahim, Hz. Yusuf, Hz. Eyyup ve Hz. Lokman kıssalarıyla sınırlandırılacaktır. [!] Kur’an kıssaları öğrenme-öğretme sürecinde öğrencilere verilirken onların gelişim basamakları, kavram bilgileri dikkate alınarak aktarılacaktır. [!] Kur’an kıssalarının öğrenme sürecinde işe koşulması yoluyla kazandırılmak istenen temel ahlaki değerlere daima vurgu yapılacaktır. [!] Öncelikle verilecek değerler; bilimsellik, sevgi, iffet, doğruluk ve dürüstlük, sabır, sorumluluk, aile birliğine önem verme ve mütevazı olma. [!] Öncelikle verilecek beceriler; Kur’an-ı Kerim mealini kullanma, problem çözme, eleştirel düşünme, mekân, zamanı ve kronolojiyi araştırma.  Özel Eğitim (5-9)  Bu ünitede tartışma, açık uçlu sorular, çoktan seçmeli, boşluk doldurmalı testler, sözlük çalışması, sınıflama, sözlü ve yazılı anlatım, çalışma yaprakları ve kendini değerlendirme ölçeği kullanılarak değerlendirme yapılabilir.

Program kullanılan semboller: Programın “KAZANIMLAR, ETKİNLİK ÖRNEKLERİ VE AÇIKLAMALAR TABLOSU”nda bakanın dikkatini çekmek ve aranan şeyi bulmada kolaylık açısından bazı semboller kullanılmıştır. Bunlar; Etkinliğin sınıf ortamında mı, sınıf dışında mı yapılacağını belirtmek, İlgili konunun hangi sınırlar içerisinde işleneceğini göstermek, Önemli görülen noktaları belirtmek, Atatürkçülük kazanımlarının ünitedeki hangi kazanım içerisinde verileceğini göstermek, Konunun farklı öğrenme alanlarında yer alan ve birbirleriyle ilişkili olan kazanımlarını belirtmek Ünitedeki kazanımlara ulaşılıp ulaşılmadığını belirlemek amacıyla kullanılacak ölçme ve değerlendirme yöntemlerini göstermek amacıyla kullanılmıştır. Bunlar ayrıca kolaylık açısından tüm “KAZANIMLAR, ETKİNLİK ÖRNEKLERİ VE AÇIKLAMALAR TABLOSU” altlarında verilmiştir. Ayrıca Program Kitapçığı 32. sayfada topluca şu şekilde yer almaktadır:

 Sınıf-okul içi etkinlik Bu sembol, ilgili etkinliklerin (drama, grup çalışması, zaman şeridi oluşturma, çalışma kâğıdı doldurma, görsel materyal okuma, mektup yazma, film izleme, sanal alan gezisi vb.) sınıf içinde yapılacağını gösterir.  Okul dışı etkinlik Bu sembol, ilgili etkinliklerin (sözlü tarih, grup çalışması, günlük tutma, proje çalışmaları vb.) tamamının veya bazı aşamalarının ev, kütüphane ve konuyla ilgili kurum ve kuruluşlarda yapılabileceğini gösterir. [!] Uyarı Bu sembol, ilgili ünitede doğrudan verilecek beceri ve değer ifadelerini, kullanılması önerilen araç-gereç ve dikkat edilmesi gereken noktaları gösterir.  Ders içi ilişkilendirme Bu sembol, ilgili üniteyle ilişkilendirilebilecek Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinin diğer ünitelerinin adını, ilgili kazanımlarını ve konularını gösterir.  Ölçme ve değerlendirme Bu sembol, eğitim öğretim sürecinde yapılabilecek değerlendirme etkinliklerini göstermektedir. Burada yazılan değerlendirme etkinliği bir öneridir. Siz kılavuzda yer alan etkinliklerden öğrencilerin performansını en iyi ölçebileceğinizi düşündüğünüz başka yöntemleri de seçebilirsiniz.  Sınırlamalar Bu sembol, ilgili konunun hangi sınırlar içerisinde işleneceğini gösterir.  Diğer derslerle ilişkilendirme Bu sembol, ilgili üniteyle iş birliği yapılabilecek diğer derslerin adını gösterir.  Ara disiplinlerle ilişkilendirme Bu sembol, İnsan Hakları ve Vatandaşlık, Özel Eğitim, Rehberlik ve Psikolojik Danışma, Sağlık Kültürü ara disiplin alanları ile ilişkili kazanımları gösterir.

Etkinlikler Programda verilen etkinlikler birer öneri ve örnek niteliğindedir. Öğretmen, bu etkinlikleri aynen kullanabilir veya ekleme ve çıkarmalar yapabilir. Bunun dışında başka etkinlikler de ekleyebilir. Etkinlik hazırlanırken hangi kazanımlara yönelik olduğuna ve içeriğine dikkat edilmelidir. Ayrıca çevresel özelliklerle, öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları da göz önünde bulundurulmalıdır. Etkinlikler, öğrenci merkezli ve öğrenme sürecinde öğrencinin etkin bir rol üstlenmesini sağlayacak şekilde düzenlenmiştir.

Örneğin, öğrencinin sadece kitap okuyarak veya öğretmeni dinleyerek bilgi edinmesi veya beceri geliştirmesi yerine; sınıfta arkadaşlarıyla tartışarak, görüşlerini açıklayarak, sorgulayarak, başka arkadaşlarına aktararak öğrenme sürecine etkin olarak katılması amaçlanmıştır. Öğrencilerin birbirleriyle ve öğretmenlerle karşılıklı iletişime ve etkileşime girmelerini, birbirlerine açık uçlu ve anlamlı sorular sormalarını, araştırma yapmalarını sağlayıcı etkinliklere de yer verilmiştir.

Değerler Değer; Bir sosyal grup veya toplumun kendi varlık, birlik, işleyiş ve devamını sağlamak ve sürdürmek için üyelerinin çoğunluğu tarafından doğru ve gerekli oldukları kabul edilen; ortak düşünce, amaç, temel ahlaki ilke ya da inançlardır. Dersimiz çerçevesinde verilecek değerler programda şu şekilde sıralanmıştır: Adalet, aile kurumuna ve birliğine önem verme, demokrasi bilinci, dürüstlük, alçak gönüllülük, bağımsızlık, bağışlama, barış, Türk Bayrağına ve İstiklal Marşı’na saygı, bilimsellik, cesaret, cömertlik, çalışkanlık, dayanışma, doğa sevgisi, doğal çevreye duyarlılık, doğruluk, dostluk, duyarlılık, emaneti korumak, estetik, fedakârlık, gazilik, görgülü olmak, güvenirlik, hakseverlik, hakikat sevgisi, hayâ, hoşgörü, ibadet yerlerine saygı, iffet, iyi niyet, kadirşinaslık, kanaat, kardeşlik, merhamet, millet sevgisi, millî birlik şuuru, misafirperverlik, mürüvvet, namuslu olmak, nezaket, ölçülülük, paylaşımcı olmak, sabır, sadelik, sağlıklı olmaya önem verme, samimiyet, saygı, sevgi, sorumluluk, sözünde durmak, şehitlik, şükür, tarihsel mirasa duyarlılık, temizlik, tutumluluk, Türk büyüklerine saygı, vatanseverlik, vefa, yardımseverlik.

Beceriler Beceri; Öğrencilerde, öğrenme süreci içerisinde kazanılması, geliştirilmesi ve yaşama aktarılması tasarlanan kabiliyetlerdir. Dersimiz çerçevesinde verilecek beceriler programda şu şekilde sıralanmıştır: Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma, Eleştirel düşünme, İletişim ve empati, Problem çözme, Araştırma, Bilgi teknolojilerini kullanma, Değişim ve sürekliliği algılama, Mekân, zaman ve kronolojiyi algılama, Sosyal katılım, Kur’an-ı Kerim mealini kullanma.

Kavramlar İnsanın eşyayı, kendisini, evreni kısaca ilişkide bulunduğu her şeyi ifade etmesinin en önemli yollarından biri kullandığı kavramlardır. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinin de kazanımlarını gerçekleştirebilmesi için dersin üzerine kurulu olduğu kavramların öğrenci tarafından doğru bir şekilde öğrenilmesi ve kullanılması gerekmektedir. Öğretim programında öğrencilere dersimizle ilgili olarak verilecek olan kavramlar sınıf bazında Program’ın 21. sayfasında verilmiştir. Öğretmenlerin din ve ahlakla ilgili kavram öğretiminde nelere dikkat etmesi gerektiği ve öğrenme sürecinde işe koşulabilecek tekniklerle ilgili bilgiler de yine Program‘ın Öğretmen Bilgi Notları kısmında verilmektedir. Ders çerçevesinde verilecek kavramlar:

4. SINIF 5. SINIF 6. SINIF 7. SINIF 8. SINIF Ahlak Aile Allah Ayet Barış Bismillahirrahmanirrahim Cami Cüz Çevre Dinî davranış Din Dua Emin Fatiha Günah Güven Haram Helal İlahî kitap İyilik Kelam Kelimeişehadet Kelimeitevhit Kevser Minare Mushaf Nimet Öğüt Selam Sembol Sevap Sevgi Sure Şükür Temizlik Tesbih Yaratmak Yardım Akıl Amel-i Salih Basar Bilge Tevhit Cuma Dinî Davranış Değer Dinî Düzen Erdem Evren Farz Gazi İbadet İffet İhlas İnanç İrade İstiklal İstişare Kandil gecesi Kıssa Kudret Manevi Mescit Millet Millî Müslüman Müstehap Öksüz Rahmet Ramazan Sabır Salavat Semi’ Sünnet Şart Şehit Tahiyyat Tekvin Vacip Varlık Vatan Yadetmek Yaratan Yoksul Ziyaret Asr Bayram Çağrı Ehl-i beyt Emanet Fetanet Gıybet Hicret Hile Hutbe İftar İftira İmsak İncil İsmet Kibir Kötü zan Kur’an Medeniyet Mesaj Nasr Nebi Oruç Peygamber Resul Sahur Sıdk Tevrat Vahiy Zebur Abdest Ahiret Âlem Bağnazlık Batıl İnanç Dinî motif Dinî sorumluluk Ezan Fal Gusül Güzel Ahlak Hurafe Kamet Kıyamet Kul Hakkı Kunut Kültür Laiklik Melek Mizan Musiki Namaz Nas Örf ve Âdet Ruh Sihir Sırat Şeytan Taassup Teravih Teyemmüm Vicdan Ahlaki davranış Budizm Din anlayışı Dindar Ecel Fıkıh Güzel ahlak Hac Hadis Hristiyanlık Hinduizm İslam İslam düşüncesi Kader Kaza Kurban Ömür Rızık Sadaka Savurganlık Tasavvuf Tevekkül Umre Yahudilik Zekât