İstanbul Sismik Riskin Azaltılması ve Acil Durum Hazırlık Projesi (ISMEP) Kazım Gökhan ELGİN Direktör İstanbul Proje Koordinasyon Birimi 18 Mayıs 2006

KALKINMA-AFET İLİŞKİSİ DÜNYADA; Doğal afetler son 20 yılda 1.5 milyon kişinin hayatını kaybetmesine neden olmuştur. Riske maruz nüfusun % 15’i gelişmiş ülkelerde olmasına rağmen afette can kayıplarının% 1.8’i bu ülkelerde meydana gelmektedir. Doğal afetlerin %94’ü gelişmekte olan ülkelerde meydana gelmiştir. Doğal afetlerden etkilenen insanların %98’i gelişmekte olan ülkelerde yaşamaktadır.

KALKINMA-AFET İLİŞKİSİ DÜNYADA; Gelişmekte olan ülkelerde yıllık G.S.Y.İ.H. kaybı %2-15 arasında değişmektedir. Kalkınmakta olan ülkelerin ekonomik kayıpları (G.S.M.H. %’si olarak) gelişmiş ülkelerin 20 mislidir. 1990’larda afetlerden kaynaklanan ortalama yıllık kayıplar 63 milyar $’dır. 2050’de doğal afetlerin yıllık faturasının 300 milyar $ olacağı tahmin edilmektedir.

TÜRKİYE VE DOĞAL AFETLER Depremler Ülkemiz sismik açıdan Dünyanın en aktif bölgelerindendir. Nüfusunun %70’i deprem riski yüksek olan alanlarda yaşamaktadır. Topraklarının % 66’sı aktif fay bölgelerinde bulunmaktadır. Son yüzyılda meydana gelen afetlerin yol açtığı kayıpların % 64’ü ve hasar gören binaların % 75’i depremlerden kaynaklanmıştır. Seller Genelikle kıyı bölgelerinde meydana gelmekte ve orman alanlarının azalması, erozyon ve kontrolsüz gelişmeye bağlı olarak şiddeti artmaktadır. Selden kaynaklanan kayıplar, toplam afet kayıplarının %15’idir. Yıllık ortalama kayıp 100 milyon $ üzerindedir. Heyelanlar Toprakların % 25’i heyelana maruz kalmaktadır. Nüfusun % 11’i bu alanlarda yaşamaktadır. Toplam afet kayıplarının % 16’sı heyelanlardan kaynaklanmaktadır.

TÜRKİYE Son 10 yılda tahmini birincil ekonomik kayıplar yılda 1 milyar $’ın üzerindedir. Richter ölçeği ile 5.5 üzerinde yıllık deprem sıklığı: 0.76 (Dünyada 6. Sırada) Afet nedeniyle yıllık can kaybı: 950 (Dünyada 3. Sırada) Nüfus başına (milyon) can kaybı: 15,58 (Dünyada 4. Sırada) Yıllık ortalama afete maruz nüfus: 2.745.757 kişi (Dünyada 8. Sırada) Maruz nüfus başına (milyon) can kaybı: 346 kişi

1999 Marmara Depreminden Alınan Dersler HABERLEŞME Haberleşmenin sağlanamaması İlk saatlerde bütün telefonların kullanım dışı kalması MÜDAHALE Arama kurtarma faaliyetleri organize ve koordineli olamaması Kaos ortamı Yardım için resmi prosedür ve izin Geceleri aydınlatmada sorun yaşandığından kurtarma faaliyetlerinin etkin yürütülememesi Lojistik desteklerde yetersizlik Sağlık ve bina yapı bilgisine yeterince sahip olmayan amatör kurtarma görevlileri ve gönüllülerin yarattığı karmaşa/ tehlike HASAR 77,000 den fazla ağır hasarlı bina Kamu binalarında hasar Deprem sonrası kullanılamayan ve hasar gören altyapı Bina hasarlarının değerlendirilmesindeki karmaşa EKONOMİK KAYIPLAR 10-15 milyar $ birincil ekonomik kayıp Türkiye G.S.M.H.’nın %5-7’si

TÜRKİYE’DE POLİTİKA DEĞİŞİKLİKLERİ Kader Reaktif Yara sarma Bekle ve gör Kriz Yönetimi Kısa süreli çabalar Riske maruz gelişme Tercih Proaktif Zarar Azaltma Tahmin et ve önle Risk Yönetimi Bütüncül Yaklaşım Sürdürülebilir gelişme

İSTANBUL San Francisco, Los Angeles ve Tokyo ile karşılaştırılabilir ölçüde sismik risk 30 yıl içinde büyük bir deprem yaşanma olasılığı %50’den fazla, 10 yıl içinde büyük bir deprem yaşanma olasılığı %20’den fazla İstanbul’ da 7.5 büyüklüğünde deprem olduğunda oluşacak sosyal ve ekonomik etkiler Yaklaşık 70 bin ölü,120 bin yaralı-ağır yaralı, 400.000 hafif yaralı Birincil ekonomik kayıplar ~30 Milyar $

Bütüncül Afet Yönetimi İlkeleri Işığında İstanbul’un Afete Hazırlıklı Hale Gelmesi Acil Durum Yönetimi Altyapı Üstyapı Tarihi Yapılar Mevzuat - Araştırmalar Eğitim ve Katılım İmar ve ŞehircilikKanunu Halkın bilinçlen. Haberleşme Sistemleri Kamu Binaları Liman, havalimanı Yol, köprü Doğalgaz Elektrik Su Kanalizasyon Diğer Kültür Bakanlığı Vakıflar Gn. Md. Büyükşehir Bld. T.B.M.M. Özel Mülkiyet Bina Güç. Yönet. Karar vericiler Acil Durum Bilgi Sistemi Konutlar-İşyerleri Zemin İyi.Yönet. Kamu personeli Müdahale Kapasitesinin Güçlendirilmesi Sanayi Siteleri ve Endüstri Yapıları DASK İmar Haklarının Transferi Özel sektör Envanter Önceliklendirme Çoklu afet risk değerlendirmesi İşbirliği (Tarihçiler, mimarlar, yurdışında uygulamalar, uluslar-arası anlaşmalar) Pilot uygulamalar Yapı Denetimi Kanunu Kat Mülkiyeti Kanunu Araştırmalar Sosyo-ekonomik Katılım Eğilimi Çevresel Etki

Bütüncül Afet Yönetimi İlkeleri Işığında İstanbul’un Afete Hazırlıklı Hale Gelmesi Acil Durum Yönetimi Altyapı Üstyapı Tarihi Yapılar Mevzuat - Araştırmalar Eğitim ve Katılım Kamu Binaları Konutlar-İşyerleri Sanayi Siteleri ve EndüstriYapıları Mikrobölgeleme Hastane Okul Emniyet İtfaiye Üniversite Yurtlar Diğer Organize Sanayi Siteleri Endüstri Bölgeleri Büyük Fabrikalar Büyük LPG Depolama Tesisleri Rafineriler Şehir Merkezinde tehlike arzedebilecek Benzin ve LPG İstasyonları Nazım İmar Planına göre şehir dışına taşınması gereken sanayi tesisleri Fiziki Planlama Bina Değerlendirmesi Güçlendirme / Kentsel Dönüşüm Öncelik Belirleme Yıkım / Yeniden Yapım Değerlendirme Yoğunluk Azaltma Yeni yerleşim alanları Uydu kentler Güçlendirme Yıkım-Yeniden Yapım

İstanbul Sismik Riskin Azaltılması ve Acil Durum Hazırlık (ISMEP) Projesi Ülke/Bölge : Türkiye/İstanbul Proje Süresi : 5 Yıl Uygulayıcı Kurum: İstanbul İl Özel İdaresi / İstanbul Proje Koordinasyon Birimi (İPKB) Finans Desteği : Dünya Bankası Kredi Tutarı : 400 milyon$ (310 milyon Avro)

ISMEP PROJESİ AMAÇLARI Afet yönetiminin kurumsal ve teknik kapasitesinin arttırılması, Halkın acil durumlara hazırlık ve müdahale bilincinin arttırılması, Öncelikli kamu binalarının güçlendirilmesi/yeniden yapılması, Kültürel ve tarihi miras kapsamındaki binaların sismik risk envanterinin çıkarılması ve projelendirilmesi, İmar ve yapı mevzuatının daha etkin uygulanabilmesine yönelik destekleyici önlemler alınması.

ISMEP PROJESİ Öncelikli Kamu Binaları için Acil Durum Hazırlık Kapasitesinin Arttırılması (73.36) Öncelikli Kamu Binaları için Sismik Riskin Azaltılması (310.9) İmar Mevzuatının Etkin Olarak Uygulanması (7.54) Öncelikli Kamu Binalarının Güçlendirilmesi/Yeniden İnşaası Halkın Bilinçlendirilmesi Haberleşme Sistemleri 0,23 milyon $ 32,84 milyon $ 305,62 milyon $ Acil Durum Bilgi Sistemi Mevzuat Çerçevesinin Geliştirilmesi Altyapı risk değerlendirmesi 7,66 milyon $ 2,45 milyon $ 0,56 milyon $ Müdahale Kapasitesinin Güçlendirilmesi Tarihi Yapıların risk değerlendirmesi Mühendislerin Eğitimi 1,20 milyon $ 14,64 milyon $ 2,83 milyon $ İnşaat ruhsatı verme yöntemlerinin izlenmesi AYM’nin Kurumsal Kapasitesinin Güçlen. 5,55 milyon $ 9,77 milyon $ Bilinçlendirme ve eğitim 8,45 milyon $

ISMEP PROJE BİLEŞENLERİ

A BİLEŞENİ Acil Durum Hazırlık Kapasitesinin Arttırılması Haberleşme sistemlerinin geliştirilmesi, Acil durum yönetim bilgi sisteminin kurulması, Afet Yönetim Merkezi’nin (AYM) kurumsal kapasitesinin arttırılması, Acil Durum Müdahale kapasitesinin arttırılması, Kamuoyunun bilinçlendirilme ve bilgilendirilmesi.

A BİLEŞENİ Acil Durum Hazırlık Kapasitesinin Arttırılması En yüksek kullanıcı sayısı (yaklaşık 70.000) ve çeşitliliğine sahip , Bütüncül, Sahada da mobil eşgüdümü sağlayan, İlk ve en büyük sayısal telsiz iletişim ağına sahip, İmardan nüfusa tüm verilerin toplandığı en yoğun ve yüksek kapasiteli, Yedekli kamusal bilgi ve iletişim sistemi oluşturulması hedeflenmektedir.

B BİLEŞENİ Öncelikli Kamu Binaları için Sismik Riskin Azaltılması Okul, hastane, yurt, idari ve sosyal hizmet binalarından oluşan öncelikli kamu binalarının güçlendirilmesi veya yeniden yapılması, Doğal gaz, su, elektrik, telekomünikasyon, ulaşım ve hayati önem taşıyan diğer alt yapı ile ilgili sismik risk değerlendirmesi, İstanbul’daki tarihi ve kültürel miras kapsamında Kültür ve Turizm Bakanlığı himayesi altındaki binaların envanterinin çıkarılması ve bu kapsamda seçilen binalara ilişkin sismik risk değerlendirmesinin yapılarak güçlendirme projelerinin hazırlanması, Yeniden yapım ve yer değiştirmeye ilişkin olarak kamu arsa/arazilerinin farklı şekillerde değerlendirilebilmesi amacıyla mevcut arsa/arazi yönetimi politika ve araçlarının analiz edilmesi.

Önceliklendirme Çalışmaları Kapsamında Değerlendirilen Kamu Binaları

Sektörler İçin Belirlenen Öncelik Kriterleri Kullanılan kriterler: Afet anı ulaşım durumu Deprem kaynağına uzaklık Afet planlamasındaki önemi Binanın teknik özellikleri

Hastaneler için öncelik kriterleri

Okullar için öncelik kriterleri

Öncelikli Kamu Binalarının Güçlendirilmesi için Ayrılan Bütçeye Göre Bina Sayıları (güçlendirmenin m2 birim maliyeti dikkate alınmıştır)

C BİLEŞENİ İmar ve Yapı Mevzuatının Uygulanması İmar mevzuatına uyumlu yapılaşmanın kamu güvenliği açısından önemi hususunda halkın bilinçlendirilmesi, Belediyelerin imar mevzuatı uygulamalarında karşılaştıkları sorunların tespit edilmesi amacıyla mevzuatın incelenmesi ve çözüm önerileri getirilmesi, Mühendislerin gönüllü yetkilendirme/eğitimlerine ilişkin çalışmalar yürütülmesi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve iki pilot belediyenin imar mevzuatı ve arsa/arazi kullanım planlarını daha etkin bir şekilde uygulamalarını desteklemek amacıyla kurumsal ve teknik kapasitelerinin arttırılması.

ISMEP PROJESİ Muhtemel can kayıplarını önleyecek, Olası bir depremden kaynaklanacak sosyal, ekonomik ve finansal etkileri azaltacak, Afete ilişkin diğer proje ve faaliyetler açısından iyi bir model oluşturacak, Yerel yönetimlerin acil durum yönetim kapasitelerinin güçlendirilmesi alanında bir örnek teşkil edecektir.

Teşekkür Ederiz...