Yrd. Doç. Dr. Arzdar KİRACI Başkent Üniversitesi KÜRESELLEŞME VE YENİ EKONOMİK DÜZENDE PİYASA YAPISI VE ŞİRKETLERİN UZUN VADELİ MALİYETLERİ ÜZERİNE BİR OYUN TEORİSİ MODELİ Yrd. Doç. Dr. Arzdar KİRACI Başkent Üniversitesi
Giriş Mart 2000’de yapılan bir kamuoyu araştırmasında Amerikan tüketicilerinin %57’si Amerikan ekonomisinin endüstriyel ekonomiden çok farklı yeni bir ekonomiye adım attığına olan inançlarını belirtmişlerdir. (Kallio and Mallat, 2004).
Giriş Bu inancın sebebi: Bilgi ve İletişim Teknolojilerinde (BIT) yaşanan gelişmeler Küreselleşme Business Week Editorü Stephen B. Shepherd 1997’de “Yeni Ekonomi: Gerçekten ne anlama gelmekte”
Giriş Yeni Ekonominin varlığına inanmak için halkın inancı yeterli mi? Amerika’daki emek üretkenliğinin 2/3 BT kaynaklı. (Jalava and Pohjola, 2002) AB-Japonya-Amerika ülkelerinde BT istihdamın %3-4, katma değerin %6-9, ihracatın %10-25 ve ArGe harcamalarının 25–40%. (Koski and Ylä-Anttila, 2002). Süreç devam etmekte ve her ülke bu geçişin farklı bir aşamasında: Kallio and Mallat (2004), Pohjola (2002), Saxton (2003) bu görüşleri savunan diğer çalışmalar.
Giriş Yeni ekonomi, bilişim teknolojisinin, eski ekonominin üretici güçlerine uyarlanması anlamına gelir. Örnek vermek gerekirse, eskiden bir arabanın tasarımından üretimine kadar geçen süreç 6 yıl iken, günümüzde bu süreç 2 yıla inmiş bulunmaktadır. Buradan da anlaşılacağı gibi, yeni ekonomi demek, daha çok verimlilik, daha az maliyet demektir. (Sourtimes Entertainment)
Giriş Bilgi teknolojileri verimlilik artışına maliyet düşüşüne ağ etkilerine aynı işlevi gören çok değişik yelpazede ürünlere sebep olmaktadır.
Giriş Küreselleşme daha büyük pazar daha fazla rekâbet küresel talep oluşturmaktadır. Şirketler kâr yapmayı amaçlayacaklardır.
Kısa Dönemde Durum Şirketler devam etmekte olan bir değişim sürecinin içinde yer almakta. Kısa dönemde şirketlerin durumu: Bilgi teknolojilerinin ilk etkilerinin görülmeye başlandığı durum. Uzun dönemde şirketlerin durumu: Bilgi teknolojileri ve küreselleşmenin etkilerinin yaygınlaştığı durum.
Kısa Dönemde Durum Kısa dönemde şirketlerin durumu: Bilgi teknolojileri kullanmanın çok kârlı bir yatırım olduğu özellikle yeni teknoloji ürünleri üreten firmalar tarafından bir pazarlama stratejisi olarak duyurulmaktadır. Piyasada bu “ilk fırsatı” görenlerin elde ettiği avantajlarla ilgili çok örnek mevcuttur.
Kısa Dönemde Durum 90\90 120\80 80\120 100\100 Yenilikçi ürünü pazarlayan şirketlerin amacı: Yeni teknoloji uygulama ya da uygulama durumda iki (grup) şirketin stratejik etkileşimi. Birinci (grup) şirket İkinci (grup) şirket Yeni T. Eski T. 90\90 120\80 80\120 100\100
Kısa Dönemde Durum Fakat bütün şirketler yeniliği aynı anda adapte etmemektedir:
Kısa Dönemde Durum Fakat bütün şirketler yeniliği aynı anda adapte etmemektedir: Yenilikçiler Erken Erken Geç Geri Zaman Uyarlayanlar Çoğunluk Çoğunluk Kalanlar (2.5%) (13.5%) (34%) (34%) (16%)
Model Uzun dönemde şirketlerin durumu: Kısa Bilgi Teknoloji Dönem Küreselleşme Roger Yayınma Teorisi
Model Önceki bölümlerde anlatılan bilgiler biraraya getirilip tekel rekabetçi ya da oligopolistik yapıdaki piyasalarda uzun dönemde ne olacağı Rogers Yayınma Teorisi ve Oyun Teorisi kullanılarak tahmin edilmeye çalışılmıştır. Şirketlerin Cournot tipi rekabetle mücadele edecekleri varsayılmıştır.
Model Durum 1: Uluslararası ticaretin ve yenilikçi ürünün olmadığı iki ülkedeki piyasa. Şirket kârı: Kâr maksimizasyonu ve Cournot tipi rekabet:
Model Durum 1: En iyi tepki fonksiyonu:
Model Senaryo 1: Bütün şirketler birbirine benzerse:
Model Senaryo 2: Uluslararası ticaretin olduğu ve yenilikçi ürünün olmadığı iki ülkedeki piyasa. Yabancı şirket kârı: Kâr maksimizasyonu ve Cournot tipi rekabet:
Model Senaryo 2: Bütün şirketler birbirine benzerse:
Model Senaryo 3: Uluslararası ticaretin ve yenilikçi ürünün olduğu iki ülkedeki piyasa. Yerli şirket kârı: Yabancı şirket kârı:
Model Formül Türetme:
Sonuç Karşılaştırmalı Analiz:
Sonuç Karşılaştırmalı Analiz:
Sonuç Karşılaştırmalı Analiz:
Sonuç Strateji: Yüksek maliyetli fakat rakiplere maliyet üstünlüğü sağlayan ürünleri adapte etme. Bir şirketin piyasayı terk etme koşulu: Bir şirket kaybettiği pazar payı sebebi ile zarar ediyorsa, ürünü adapte ettiğinde zarar devam ediyorsa ve eğer ürünü adapte ettiğinde kendisinden sonraki bütün şirketler piyasandan çıkıp müşteri artışı sağlasa da zarar devam ediyorsa bu şirket piyasayı terk edecektir.
Sonuç Olumsuz Tablo:
Sonuç Bu çalışmada varsayılan koşullar gerçekleşmesi durumunda gelecekte bilgi teknolojileri maliyetler için bir kolaylık olmayıp kendileri en büyük maliyeti teşkil edebileceklerdir. Ürün fiyatları azalmayabilir. Küreselleşme ve BT piyasalardaki firma sayısını arttırmayabilir. BT teknoloji ürünleri yüksek fiyatlarla piyasaya sürülmesi durumunda bu ürünleri adapte etmekte geç kalan şirketleri piyasadan uzaklaştırabilir. Rekabetin azalması tüketici aleyhine neticelenebilir.