T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI STRATEJİ GELİŞTİRME BAŞKANLIĞI’NA YAPILAN İLAÇ İHALELERİNİN İŞLEYİŞİNDE YAŞANMAKTA OLAN TEMEL UYGULAMA SIKINTILARI SUNUMU KİTDER NİSAN 2011 / ANKARA

TespitÖneri Mevzuat; ihale şartname satın alma bedelinin rekabeti engelleyecek şekilde maliyetinin üzerinde satılmasını önlemek amaçlı hükümler içerse de, şartname satın alma bedellerinin yüksek olması rekabeti engellemektedir. (Ortalama 50 sayfalık bir şartnamenin maliyeti 3 TL iken 2010 ort. Şartname bedeli 80 TL’dir) Bakanlığımıza bağlı kurumların ilaç ihalelerindeki ihale şartname satın alma bedellerinin makul bir tutarda standart hale getirilerek sabitlenmesi gerekmektedir. 2

TespitÖneri Şartnamelerde ihaleden kaynaklanacak alacakların temlik edilemeyeceğine hükmeden ibarelere yer verilmektedir. Ödemelerin geç yapılması nedeniyle finansman açıklarının dış borçlanma ile karşılanması esnasında alacakların finans kurumlarına ve / veya 3. şahıslara teminat olarak temliki gerekebilmektedir. İtiraz süreçleri de çoğu zaman çözüm getirmemekte ya da uzun sürmektedir. Şartnamelerde alacağın temlik edilebilmesinin şarta bağlanmaması gerekmektedir. 3

TespitÖneri Şartnamelerdeki teslim koşulları çoğu zaman, ülkenin coğrafi ve iklimsel koşulları gözetilmeden, gerçekleştirilmesi imkansız yada çok zorlayıcı süreler ihtiva edecek şekilde tanzim edilmektedir. Strateji Geliştirme Başkanlığı’mızın bu konuda yayınlamış olduğu genelgeye rağmen, bu koşullar münferit alımlarda / çerçeve anlaşmalar da belirtilen sürelere aykırı olarak düzenlenmektedir. Münferit alımlarda itiraz sürecinin kısa olması ve itiraz ücretlerinin çok yüksek olması da kanunen tarif edilmiş itiraz sürecini kullanılamaz kılmaktadır. Bakanlığımıza bağlı kurumların ihale şartnamelerinde ürün teslim sürelerinin tebligattan itibaren en az 10 gün olarak standart hale getirilerek sabitlenmesi gerekmektedir. 4

TespitÖneri İhale şartnamelerinde yer alan gecikme cezalarına ilişkin yüzde değerlerinin yüksek belirtilmesi büyük bir sorun teşkil etmektedir. Ülkemizde tüketilen ilaçların çoğunun ithal olması veya ithal girdiye bağlı olması, ilaçların piyasaya arzına ilişkin bir çok konuyu dışa bağımlı kılmaktadır. Yüklenicilerin, tedarikçi firmalar nezdinde hiçbir yaptırım ve müdahale olanağı da yoktur. Gecikme cezası oranlarının Yüklenicileri mağdur etmeyecek ancak caydırıcılık işlevini de yerine getirecek şekilde belirlenerek bir orana sabitlenmesi ve bu cezanın sözleşme tutarı üzerinden değil sadece geç teslim edilen ürün tutarı üzerinden uygulanması yönünde düzenleme yapılması gerekmektedir. 5

TespitÖneri Teknik şartnamelerde ilaçların ambalajları üzerine ekleme ve/veya değişiklik yapılması yönünde koşullar konulmaktadır. Mezkur mevzuat gereği yüklenicilerin Bakanlığımızın ilgili yönetmelikleri gereği belirlenmiş ve izne tabi tutulmuş ambalajlar üzerinde bir ekleme ve/veya değişiklik yapması hukuken mümkün değildir. Ayrıca shrink yapılması, sticker yapıştırılması, renk kodlaması yapılması gibi koşullar da konulmaktadır. Bakanlığımıza bağlı kurumların ihale dokümanlarında ilaç ambalajları üzerinde oluşan taleplerin ilgili ambalajlama yönetmeliği çerçevesinde belirtilen hükümlere uygun olarak engellenmesi gerekmektedir. 6

TespitÖneri Damga Vergisi kanunu çerçevesinde ihaleler sonucunda taraflar arasında imza edilecek sözleşmeler, her bir nüshası %0,825 oranında Damga Vergisine tabidir. Ödeme sorumluluğu yükleniciye, tahsil sorumluluğu ise kuruma aittir. Sözleşmenin her nüshası için ayrı vergi tahakkuk ettiğinden nüshasının fazla olması; ihaleye katılım maliyetini ve dolayısıyla ihale fiyatlarını arttırmaktadır. Sözleşme evraklarının tek nüsha tanzim edilmesi, yüklenici tarafından istenmesi durumunda çoğaltılması, sözleşmeyi yapan kurum tarafından “aslının aynıdır” vb gibi bir ifade yüklenicilerin ihtiyaç duyacağı sözleşme nüshasını çözecektir. Ancak hal böyle iken kurumlardan muhtelif sebepler ile sözleşmenin birden fazla nüsha tanzim edilmesi ve/veya sözleşmede bir nüsha yazmasına rağmen birden fazla nüshada ıslak imza / kaşe istenmesi durumları ile karşılaşılmaktadır. Bu ise hem kurumun hem yüklenicinin ilerleyen tarihlerde, yapılan incelemeler sonucunda vergi cezaları ile karşılaşmasına neden olmakta ve ihale maliyetlerini arttırmaktadır. Sözleşmelerin Bakanlığımıza bağlı kurumların ihale dokümanlarında tek nüsha olarak tanzim edilerek imza edilmesinin standart hale getirilmesi ve yükleniciler tarafından talep edilmesi halinde çoğaltılarak sözleşmeyi yapan kurum tarafından “aslının aynıdır” vb gibi bir ibare ile aslına uygun olduğunun belirtilmesi yönünde kurumların yönlendirilmesinin sağlanması gerekmektedir. 7

TespitÖneri Kamu İhale Tebliğleri çerçevesinde ihalelerdeki birim fiyat teklif mektuplarında birim fiyatın virgülden sonra iki hane olarak düzenlenmesi; ancak kurumun ihale dokümanında belirtmesi koşulu ile virgülden sonra 4 haneye kadar birim fiyat teklif verilebileceği hükme bağlanmıştır. Bazı kurumlarımızın virgülden sonra iki haneye kadar teklif verilecek şekilde ihale dokümanı hazırladığı görülmektedir. Bu durum rekabetin tam tesisinin önünde büyük bir engeldir. Bakanlığımıza bağlı kurumların ihale dokümanlarında teklif vermeye ilişkin hükümlerin mevzuata uygun olarak virgülden sonra 4 hane teklif verilebilecek şekilde ve standart hale getirilmesi gerekmektedir. 8

TespitÖneri İhalelerde bazı kurumların mevzuata rağmen “halen” götürü bedel liste ihalesi yaptıkları görülmektedir. Bu tarz ihaleler, alıma konu olan tüm kalemler için rekabeti tesis etmemektedir. Götürü bedelli liste ihalelerinin engellenerek, mevzuata uygun standart “birim fiyat teklif usulü” uygulanması gerekmektedir. 9

TespitÖneri Bazı kurumlar, alıma çıkacakları her kalem için ayrı ihale açmaktadırlar. Bu yöntem bir çok anlamda tüm paydaşlara zarar vererek, verimlilik kaybına sebep olmaktadır. Tedarik zinciri aşamasında sipariş ve sevkiyat süreçlerinde idare edilemeyecek sayıda ve küçüklükte sipariş lotlarına sebep olmakta; tedarikçi, lojistik ve yüklenici bağlamında sorun yaratarak maliyetlere yansımaktadır. İhale ve sipariş büyüklüklerine minimum standart getirilmesi ve az adetli ihtiyaçların stok seviyelerinin yükseltilerek soruna uygulanabilirlik kazandırılması gerekmektedir. 10

TespitÖneri İlaç yüklenicilerine olan borçların 90 gün içinde yapılması Sağlık Bakanlığı S.G. Başkanlığınca değişik zamanlarda duyurulmuştur. Ödemeler ise faturaların saymanlığa intikal tarihine bağlı olarak yapılmaktadır. Maliye Bakanlığı’ nın ilgili mevzuatına göre ödemeye ilişkin evrakların fatura tarihinden itibaren 10 gün içerisinde saymanlığa intikali istenilmiştir. Uygulamada kurumların bu hususlara uymadıkları, faturaların ve/veya ödeme evraklarının kaybolduğu, izin/tayin vb nedenlerle evrakların tekamül etmediği, gerçekleri yaşanmaktadır. Sonuç olarak faturalar saymanlıklara 1-3 ay gibi sürelerde geçmekte, ödeme vadeleri 90 günü aşmakta ve ödeme listeleri ilan edilmeyebilmektedir. İlgili mevzuata da uygun olarak ihale şartnamelerinde: a.Ödeme vadelerinin 90 gün içinde yapılmasının, b.Ödemeye esas olacak belgelerinin 10 gün içerisinde saymanlığa intikalinin belirtilmesinin, ve Ödeme listelerinin asılmasının sağlanması gerekmektedir. 11

TespitÖneri İhale şartnamelerinde ödeme sürelerine uyulamaması halinde alacaklıların ihtar edemeyeceği, icra iflas kanunu uyarınca işlem yapamayacağı yönünde hükümler konulmaktadır. Yargı kararlarının içinde, bu tip maddelerin sözleşmenin bir tarafınca bu şartın konulmasının, “hakim durumun kötüye kullanılması” olarak tespit edildiği kararlar mevcuttur. Ayrıca, Kamu İhale Mevzuatı çerçevesinde yapılan itiraz işlemlerinde de KIK bu konuda bir karar üretmemektedir. Ödeme sürelerine uyulmayan durumlarda alacaklıların ihtar edemeyeceği, icra iflas kanunu uyarınca işlem yapamayacağı yönündeki hükümlerin ihale şartnamelerinden çıkartılması gerekmektedir. 12

TespitÖneri Tip sözleşmeler içerisinde mücbir sebeplerden bir tanesi de idarenin kabul edeceği “diğer haller” olarak ihale dokümanlarında yerini almıştır. İlaçların ithalat ve üretim sorunlarından kaynaklanan gecikmeler, mücbir sebep olarak mütalaa edilmemektedir. Yükleniciden kaynaklanmayan bu durumların idareler tarafından kabul edilmesi yönünde hukuki bir engel bulunmamaktadır. Yüklenicinin herhangi bir müdahale şansının bulunmadığı tedarik gecikmelerinden yasaklama kararları yaşanmaktadır. Ürün teslimindeki gecikmelerin üretim veya ithalat sıkıntıları nedeninden kaynaklandığının üretici/tedarikçi firma tarafından belgelenmesi halinde bu durumun mücbir sebep sayılması ve varsa muadil eşdeğer teslimine izin verilmesinin ihale şartnamelerinde standart hale gelmesi gerekmektedir. 13

TespitÖneri İhale şartnamelerinin kargo ile satın alınması esnasında, kargo bedeli olarak ek bir ücret talep edilmektedir. Oysaki; şartname alıcı ödemeli gönderilmektedir. Ayrıca bazı kurumlar şartname alımı için yüklenicinin temsilcisinin bizzat başvurusunu talep etmektedirler. Şartname bedellerinin kurum banka hesabına yatırılarak şartnamenin kargo bedeli yükleniciye ait olmak üzere yükleniciye yollanmasının sağlanması ve şartnamenin bizzat alınması koşulunun kaldırılması gerekmektedir. 14

TespitÖneri Doğrudan Temin usulü (22/D) ile yapılan alımlarda Damga Vergisi tahakkuku sorun teşkil etmektedir. Maliye Bakanlığının bu konu ile ilgili yayınlamış olduğu tebliğ gereği, Karar - Damga Vergisinin tahakkuk edebilmesi için Kamu İhale Mevzuatında belirtilen şekil ve usul şartlarına uygun bir Komisyon Kararının olması, Sözleşme Damga Vergisinin olabilmesi için ise taraflar arasında bir sözleşmenin bulunması gerekmektedir. Taraflar arasında Doğrudan Temine bağlı bir alımda sözleşme imzalanması bu alıma ilişkin ilanda sözleşme tasarısının da ilan edilmesini gerektirmektedir. Aynı hukuki sürece göre bir komisyon kararının olabilmesi içinde bu kararın oluşması için gerekli usul ve şekil şartları çerçevesinde yetkili kişiler tarafından imza edilmiş kararın muhatabına tebliği gerekmektedir. Ancak kurumların bu hukuki süreçleri dikkate almadan; bazen kurumlarının aleyhinde bazen de yüklenicilerin aleyhine damga vergisi tahakkukları yaparak kesinti yaptıkları görülmektedir. Esasen bu işlemler yumağı 22/D alımının ruhuna da aykırıdır. Doğrudan Temin alımlarda yapılacak işlemlere ilişkin ilgili Damga Vergisi tebliği ve Kamu İhale Tebliğleri hükümleri ile uyumlu ve her kurum tarafından standart şekilde uygulanacak bir süreç belirlenerek bunun kurumlarca uygulanmasının sağlanması gerekmektedir. 15

TespitÖneri İhale yüklenimlerinin tamamlanıp; sözleşme süresinin bitmesine rağmen, miat taahhütleri vb sebepler ile kesin teminatların iadelerinin yapılmadığı örneklerle sıkça karşılaşmaktayız. İhalenin sözleşme süresine uygun işin bitiminde muhtelif nedenlerle teminat mektubu iadeleri gecikmektedir. Bu konuda yüklenimi tamamlanmış ve/veya sözleşme süreleri dolmuş ihaleler ait teminatların zamanında iadesi yönünde kurumların uyarılması ve yüklenimi biten ihalenin teminat mektuplarına en geç 1 ay içinde iadesinin sağlanması gerekmektedir. 16

TespitÖneri Kurumlar tarafından yapılan ödemelerde; bankalar tarafından fahiş havale masrafları tahsil edilmekte, bazen de çift masraf alınmakta, havaleler bankalarda 48 saat tutulmaktadır. Bakanlığımızın, bu bankalar (Ziraat Bankası) ile ilgili havale masraflarının kaldırılması şeklinde yükleniciler yanında yer alması gerekmektedir. 17

TespitÖneri İhale adetleri kurumlarca belirlenmektedir. Kurumların yanlış ihale adeti belirlemeleri sonucu % 20 azalışların yapılması sırasında başlangıçta ihalenin tamamına göre Damga Vergisi ve Karar Pulu yatırılmış olduğundan, azalış yapılması halinde bu vergiler kurumdan geri alınamamaktadır. % 20 azalışlarında mükerrer verginin geri alınmasının sağlanması gerekmektedir. 18

TespitÖneri Çerçeve Anlaşmaları ihale katılım giderlerinde ekonomi yapılması amacını taşır. İhale katılım ve sözleşmelerde istenilen evraklardan Ticaret Odası belgesi (2) kez istenerek gereksiz gider yaratmaktadır. (İhale esnasında ve sözleşme esnasında) Ticaret Odası faaliyet belgesinin bir defa istenilmesinin sağlanması gerekmektedir. 19

TespitÖneri İlaç ihalelerinde istenilen dokümanlar arasında teklif verilen ürünlerin tedarikçi firmalarına ait Ulusal Bilgi Bankası kayıtlarının çıktıları istenmektedir. Oysa ki; bu bilgiler kurumlar tarafından online olarak sorgulanabilecek bir bilgi olup, bu evrak çıktıları büyük bir kırtasiye masrafı yaratmaktadır. Ayrıca, herhangi bir yasal ehliyeti bulunmayan evraklardır. Ulusal Bilgi Bankası kayıtlarına ilişkin evrakların ihalelerde istenilen dokümanlar içerisinden çıkartılması ve bu uygulamanın standart hale getirilmesi gerekmektedir. 20

TespitÖneri Miat konularında şartnamelerdeki hususlar yerine getirilmesi olanaksız şekilde konulmaktadır. Buna rağmen ve bununla beraber yükleniciden istenen “miat değişim” taahhütnameleri ile çözüm bulunmakta iken bu taahhütnameleri “üretici firma” dan alınması istenilmektedir. Şartnamelerde istenilecek son kullanma tarihleri gerçeğe uygunluğu temin edilmeli ve yüklenici tarafından (1) defaya mahsus verilecek miat değişimi taahhütlerinin yeterli olmasının şartnamelerde standart hale getirilmesinin sağlanması veya üretici firmaların söz konusu belgeyi vermelerinin temin edilmesi gerekmektedir. 21

TespitÖneri Her kurumun farklı ve çelişen maddeleri içeren şartnameleri uygulamada rekabeti engellemektedir. İhale şartnamelerinin Sağlık Bakanlığımız vb. resmi kurumlar ile Derneğimizin hukukçularından oluşan bir komisyonca “tek tip” hale getirilmesinin sağlanması önemle gerekmektedir. 22

TENSİP VE ONAYLARINIZI ARZ EDERİZ

SAYGILARIMIZLA