İşletme Yönetimine Giriş Arş. Grv. Gültekin ALTUNTAŞ Ders - IV Dr. Cem DİKMEN Arş. Grv. Gültekin ALTUNTAŞ

Tanımlar Yönetim, örgütsel kaynakları planlayarak, örgütleyerek, yönelterek ve kontrol ederek başkaları aracılığıyla etkili ve verimli bir şekilde örgütsel amaçlara ulaşmaktır. Yönetim dört temel unsuru kapsar: Yapılacak bir iş (Amaç) İşi yapacak kişiler (İnsan) + Diğer kaynaklar Etkili olma (Amaçlara ulaşma) ve Verimli olma (Mümkün olan en az kaynağı kullanarak) Dört yönetsel işlevi kullanma (Planlama, örgütleme, yöneltme ve kontrol) 2

Yönetimin İşlevleri Çevresel Olaylar

Yönetimin İşlevleri PLANLAMA ÖRGÜTLEME (Organize Etme) YÖNELTME Amaçlar, Planlar, Karar Verme ÖRGÜTLEME (Organize Etme) İşbölümü, Emir Komuta, Bölümlere Ayırma (Departmanlaşma), Formelleşme, vb. YÖNELTME Liderlik, Motivasyon, İletişim, vb. KONTROL Yönetim Kontrol Sistemleri, Operasyonel Kontrol Sistemleri, Finansal Kontrol Sistemleri 5

Yönetimin İşlevleri – Planlama Organizasyonun amaçlarını (hedeflerini) ve bu amaç ve hedefleri gerçekleştirme biçimlerini belirleme AMAÇLAR Stratejik Amaçlar Taktik Amaçlar Operasyonel Amaçlar PLANLAR Stratejik Planlar Taktik Planlar Operasyonel Planlar 6

Yönetimin İşlevleri – Planlama Zaman Aralığına Göre Örgütsel Kullanımına Örgütsel Hiyerarşideki Yerine Göre Uzun Dönemli Planlar (> 5 YIL) Sürekli Planlar (Politika, Prosedür, Kural) Stratejik Planlar (Tepe Yönetim) Orta Dönemli Planlar (1-5 YIL) Tek Kullanımlık Planlar (Program, Proje, Bütçe) Taktik Planlar (Orta Kademe Yönetim) Kısa Dönemli Planlar (<1 YIL) Operasyonel Planlar (Alt Kademe Yönetim) 7

Yönetimin İşlevleri - Planlama KARAR VERME Belirli bir amaca ulaştıracak alternatif yollar arasından birisini seçme Programlanmış Kararlar Tekrar eden durumlar Programlanmamış Kararlar Tekrarlamayan, iyi tanımlanamayan durumlarda kullanılır. 8

Yönetimin İşlevleri - Örgütleme 9

Yönetimin İşlevleri – Örgütleme Organizasyonun amaçlarına ulaşmak üzere faaliyetleri gruplama ve yapılandırma, kişilerin işlerini, görevlerini, belirleme, işleri, çalışmaları ve çalışanları koordine etme süreci ÖRGÜTLEME İLKELERİ Uzmanlaşma / İşbölümü Hiyerarşik yapı Amaç birliği Emir-komuta birliği Kontrol alanı Yetki ve sorumluluk denkliği Yetki devri İstisna Denge Verimlilik Basit ve anlaşılırlık Değişebilirlik Açıklama 10

Yönetimin İşlevleri – Örgütleme Uzmanlaşma / İşbölümü Örgütün amaçladığı işin en etkin ve verimli biçimde yapılabilmesi için örgüt işbölümü ve uzmanlaşmaya olanak verecek biçimde bölümlenmelidir. Hiyerarşik yapı Örgütte yetki ve sorumluluklar açık ve kesintisiz bir biçimde tepe yönetim kademelerinden en alt kademeye kadar akmalıdır. Amaç birliği Bir bütün olarak örgüt ve örgütteki her kademe açık seçik belirlenmiş bir amaca sahip olmalıdır. Emir-komuta birliği Örgütte hiçbir örgüt üyesi belirli bir iş hakkında birden fazla üstten emir almamalıdır. Kontrol alanı Bir üstün etkin ve verimli bir biçimde yönetebileceği astların sayısı sınırlıdır. 11

Yönetimin İşlevleri – Örgütleme Yetki ve sorumluluk denkliği Örgütün her kademesinde kişilere verilen sorumluluğa denk olarak yetki de verilir. Yetki devri Örgütte gerektiğinde karar verme yetkisi devredilmelidir. İstisna Örgütte rutin nitelikli kararlar alt kademe yöneticilerine devredilmeli ancak stratejik ve önemli nitelik taşıyan kararlar üst kademelerce alınmalıdır. Denge Örgütün birimlerinin büyüklüğü, standardizasyon ve esneklik ve merkezkaçlık ve merkezcillik arasında bir denge kurulmalıdır. Verimlilik Örgüt yapısı en düşük maliyetle amaca ulaştırmalıdır. 12

Yönetimin İşlevleri – Örgütleme Basitlik ve anlaşılırlık Organizasyon yapısı basit ve anlaşılır olmalıdır. Değişebilirlik Örgüt yapısı değişen çevre koşullarına uyum sağlayabilir olmalıdır. Açıklama Bir örgütte kişilerin görevleri yetki ve sorumlulukları ile örgütsel ilişkileri açık bir biçimde yazılı olarak açıklanmalıdır. 13

Yönetimin İşlevleri - Örgütleme 14

Yönetimin İşlevleri – Örgütleme Organizasyon Şeması Ne gösterir? İşlerin nasıl gruplandığını, Kimin kime karşı sorumlu olduğunu, Mevki ve unvanları, Personelin örgütteki yerini. Neyi göstermez? İşlerin tanımını, Ne tür bir yönetim tarzı uygulandığını, Her kademenin yetkisini, Fiili haberleşme düzenini. 15

Yönetimin İşlevleri - Örgütleme 16

Yönetimin İşlevleri – Örgütleme BÖLÜMLERE AYIRMA BİÇİMLERİ Geleneksel İşlevlere (Fonksiyonlara) göre bölümlere ayırma Bölgelere (Çıktılara) göre bölümlere ayırma Modern Matris yapılar Çağdaş Takım esaslı yapılar Şebeke yapılar 17

Yönetimin İşlevleri - Örgütleme 18

Yönetimin İşlevleri – Yürütme YÖNELTME (YÜRÜTME) Organizasyonun amaçlarını gerçekleştirmek üzere çalışanların yönlendirilmesi süreci Yöneltme Konuları İnsanı anlamak Liderlik Motivasyon İletişim 19

Yönetimin İşlevleri – Yürütme İnsan ile ilgili konular neden önemlidir? Çalışanları etkili ve verimli olarak işletmenin amaçları doğrultusunda yönetebilmek için… Çalışanların yeteneklerini sürekli geliştirerek sürdürülebilir rekabet üstünlüğü sağlayabilmek için… 20

Yönetimin İşlevleri – Yürütme Liderlik Örgütsel amaçları gerçekleştirmek üzere çalışanları yönlendirmek ve motive etmek üzere etki kullanımı Liderliğin çeşitli boyutları Lider Görev / Amaç İzleyiciler Durum 21

Yönetimin İşlevleri – Yürütme Liderlik Teorileri Özellikler Yaklaşımı Davranışsal Yaklaşım Otoriter – Demokratik Davranış Biçimleri İki boyutlu liderlik Durumsal Yaklaşım 22

Yönetimin İşlevleri – Yürütme Liderlik Teorilerinin Evrimi Büyük Adamlar Teorisi Özellikler Teorisi Zeka Güvenilirlik İnisiyatif sahibi Liderlikte Davranışsal Teori İşe yönelik İnsana yönelik Liderlikte Durumsallık Teorileri Lider Takipçiler Koşullar 23

Ödüllendirici / Cezalandırıcı Görev tanımlayıcı İşlemci Lider Ödüllendirici / Cezalandırıcı Görev tanımlayıcı Yapılandırıcı ve kuralcı Kişiye / İşe yönelik Dönüşümcü Lider Karizmatik Değer yargılarını değiştiren İlham veren Entelektüel birikim Bireysel ilgi Karizmatik Lider Karizma sahibi/Çekici Güvenilir Vizyon sahibi ve bunu açık olarak anlatabilen Olağan dışı olumlu davranış sahibi Değişim ajanı Çevresel duyarlılık sahibi

Yönetimin İşlevleri – Yürütme Motivasyon (Güdüleme) Organizasyonun amaçları doğrultusunda çalışanları güdülemek, çalışanların arzu, istek ve davranışlarını yönlendirmek İhtiyaçlar Davranış Ödül (İçsel/Dışsal) 25

Yönetimin İşlevleri – Yürütme Motivasyon İle İlgili Görüşler Kapsam teorileri kişinin içinde bulunan ve kişiyi belli bir davranışa iten iç faktörleri inceler ve anlamaya çalışır(Maslow, Herzberg, Alderfer) Süreç teorileri kişiyi belirli bir davranışa iten ve bu davranışı tekrarlamasına sebep olabilen, kişi dışındaki faktörleri inceler ve anlamaya çalışır. (Vroom, Adams) 26

Yönetimin İşlevleri – Yürütme Kapsam Teorileri Maslow İhtiyaçlar Hiyerarşisi Herzberg Çift faktör Teorisi (Hijyen-Motivasyon) Alderfer ERG (VAG) Teorisi Kendini Tamamlama Motive Edici Faktörler Gelişme Saygınlık Aidiyet Aidiyet Hijyen Faktörler Güvenlik Var Olma Fizyolojik 27

Yönetimin İşlevleri – Kontrol Sonuçların amaçlara ve planlara uygun olup olmadığının denetim süreci. Başka bir deyişle standartlara kıyasla işletmenin performansını ölçmek ve gerektiğinde düzeltici önlemler almak Geri yönelik kontrol teknikleri Geleneksel, çıktı bazında kontrol İleri yönelik kontrol teknikleri Girdi bazında kontrol Eşzamanlı kontrol teknikleri Çağdaş, üretim süreçleri esnasında kontrol 28

Yönetimin İşlevleri - Kontrol 29

Yönetimin İşlevleri - Kontrol Amaçların belirlenmesi Performans standartlarının belirlenmesi Performansların ölçülmesi Performans ve standartların karşılaştırılması Yeterli Yetersiz Devam Düzeltmeleri yap Geri Yönelik Kontrol 30

Yönetimin İşlevleri – Kontrol Yönetim Kontrol Sistemleri Yatırımın Getirisi (ROI), Pazar Payı Analizi, Müşteri İlişkileri, Büyüme, Kâr, vb. Operasyonel Kontrol Sistemleri Başa baş Noktası Analizi, PERT, CPM Finansal Kontrol Sistemleri Bütçeler, Finansal Analizler (Likidite, Kaldıraç, Kârlılık, Kapasite Kullanım Oranı, vb. 31