SAĞLIKLI YAŞLANMA: SOSYAL BİR OLGU Doç. Dr. Aylin NAZLI Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü

Bildirinin temel amacı:, “Sağlıklı Yaşlanma” ve içeriğindeki “sağlık” ile “yaşlanma” olgularının, yaşanan toplumsal değişimlerin etkisi ile tıbbi olduğu kadar sosyal içerikli olgular olduğunu göstermek

19. yy’da Tıpta gelişen Biyo-Medikal modelin bakış açısının, tıbbi kavramların tanımlanmasında etkili olması Beden, hastalık, sağlık ve yaşlılık gibi temel kavramların bu bakış içinde tanımlaması

Biyo-Medikal bakış açısına göre Beden: Biyo-mekanik&organik bir bütünlük Hastalık (Disease): Bir işaretler ve belirtiler seti aracılığıyla bedende ortaya çıkan patolojik durumun tıbbi betimlemesi

Sağlık/Sağlıklı olma: Hasta olmama, bedeninde bir bozukluk/işlevsizliğin bulunmaması Yaşlılık: Bedende, yaşlanmaya bağlı doku, organ ve sistem işlevlerinde kapasitenin azalması, bozukluğu, işlevsizliği

20.yy’ da, modern toplumlarda yaşanan sosyo-ekonomik, sosyo-kültürel, teknolojik&bilimsel değişimlerin ve sonuçlarının her alanda etkili olması Toplum-Tıp etkileşimi çerçevesinde tıbbi bakışın ve tıbbi olguların içeriğinin bu değişimlerden etkilenmesi

20.yy’daki bu değişimlerin sonuçlarından biri olarak tüketim kültürünün ortaya çıkışı Bu kültürde toplumun, bireyin ve bedeninin sosyo-kültürel/fiziksel niteliklerinin önem kazanması

Tüketim kültürü içinde bedeni korumanın ve iyi görünmenin, yaşam tarzının ve sağlıklı olmanın bir ölçütü haline gelmesi Tüketim kültürü -Beden - Sağlık ilişkisinin kurulması

Tüketim kültürü -Beden - Sağlık ilişkisinin içeriği: Toplumda sağlıklı olma adına, bedenin korunmasına & görünümüne yönelik,tüketimi de işaret eden (tıbbi içerikli) sosyal değerlerin etkinliği: Bedenine özen gösterme / iyi bakma Dengeli beslenme Sağlıklı yaşam alışkanlıklarına sahip olma Egzersiz yapma Stres ile başa çıkma Güzel / estetik/ İnce hatlara sahip olma …………

Toplum içinde ortaya çıkan değişimin, Tıbbi bakış içinde de kendini “hastalık/hasta olmama” kavramından “sağlık/sağlıklı olma” kavramına doğru bir geçiş şeklinde göstermesi Sağlık- Kültür bağlantısının tıbbi bakışa yansıması: Biyo-Medikal bakıştan, Biyo-Kültürel bakışa kayma ve WHO’nun Sağlık tanımı

Biyo-Kültürel modelde Beden: Kendi sosyo-kültürel çevresi içinde bir bütün olarak kabul edilen “duyumsayan/yaşayan-canlı varlık” Hastalık ( İllness): Hastalık durumunun organik&biyolojik&fiziksel sonuçlarının, hasta bireyce algılanan subjektif deneyimi

Sağlıklı Olma/Sağlıklı Yaşam = Hasta olmama ve sosyal, ekonomik ve kültürel boyutlarda iyilik hali içinde olma kadar düzenli beslenme, egzersiz yapma, stresle başa çıkma, bağımlılıklardan uzak durma, bedeni koruma ve iyi görünme, sağlıklı yaşam alışkanlıklarına sahip olma …..

Gelinen Yer: ‘Biyolojik verilere kültürel verilerin eşlik ettiği bir çerçeve içinden ‘sağlıklı olma’ nın tanımlanması durumu Sağlıklı yaşam ve insan bedenine verilen önemin artışının yaşlılık olgusunun da içeriğini etkilemesi

Sağlıklı olmanın kültürel anlamının “Sağlıklı Yaşlanma” ya etkisi : “Sağlıklı Yaşlanma”nın tıbbi olduğu kadar sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik bir içeriğe de sahip olması

“Sağlıklı Yaşlanma”nın sosyo-kültürel içeriği: Yaşlılığı hastalık, ölüm, “işe yaramaz”lık, mutsuzluk, yalnızlık vb. ile bağdaştıran tıbbi ve sosyal değerlerin etkisini yitirmesi Aktivizm, genç& fit görünme, sağlıklı olma & dengeli beslenme vb. gibi kültürel değerlerin yaşlılar için de geçerli olması “Hissettiğiniz yaştasınız”, “Yaş sizin aklınızdadır” vb. söylemlerin egemenliği

“Sağlıklı Yaşlanma”nın sosyo-ekonomik içeriği: Tüketim toplumlarında aktif olmanın, üretime katılma kadar tüketime katılma üzerinden de tanımlanmasının yaşlıları da işaret etmesi Çeşitli tüketim alanları olarak turizm, spor, boş zaman, hobi vb. gibi alanlarda, yaşlıların aktif olma potansiyelinin önem kazanması

“Sağlıklı Yaşlanma”nın tıbbi, sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik içeriğinin “Pozitif Yaşlılık” (Yeni/ Gençleşen Yaşlılık) “Başarılı yaşlılık/ yaşlanma” kavramlarını da işaret etmesi

“Başarılı Yaşlılık Yaşlanma”: Hastalık ve engellilikten korunma Fiziksel ve bilişsel işlevlerin korunması Bireysel / bedensel kontrolün devamlılığı Sigara, alkol kullanmama, dengeli beslenme, fiziksel egzersiz yapma Toplumsal alanlara dahil olma Bireysel hedeflere sahip olma Yaşam memnuniyeti Uzun ömür …………

“Pozitif yaşlılık” (Yeni / Gençleşen Yaşlılık): Eğitim seviyesi yüksek “Beyaz yakalı” meslek ve işlerde çalışmış Mal varlığı ve çoğaltma imkanlarına sahip Yaşlılık/Emeklilik ile yaşam standartlarında göreli bir düşüş yaşamayan Yeni bir yaşam tarzı ile yaşlılık dönemine giren Sağlıklı olmaya, spora, beslenmeye vb. dikkat eden Turistik/kültürel amaçlı seyahat etme Hobi/Kültür/sanat aktivitelerine katılım Tüketim alışkanlıklarını sürdüren

Toplumumuza eklemlenen tüketim kültürü ve değerleri ile toplumda yaşlılığa ilişkin bakışın ve yaşam biçimlerinin, geleneksel /modern şekillerde ortaya çıkması Bu ikili görünümün sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel farklılıklarla heterojen bir yaşlılık olgusunu ortaya çıkarması

Sonuç: Sağlıklı yaşlanma olgusunun, toplumsal faktörler etkisinde, tıbbi olduğu kadar sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik bir içeriğe de sahip olduğunun ortaya çıkışı Türk toplumundaki heterojen içerikli yaşlılık olgusunun varlığının, “sağlıklı yaşlanma” olgusunu da etkilemesi ve multi- disipliner çalışmalara olan ihtiyacın ortaya çıkışı

Dinlediğiniz için çok teşekkür ederim.