Venöz Yetmezlikte Sosyal İzolasyon Ve Depresyon Doc.Dr. İyad FANSA Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Kalp ve Damar Cerrahisi Ana Bilim Dalı VI. ULUSAL FLEBOLOJİ KONGRESİ 13-15 OCAK 2012 İSTANBUL

OCAK-2010

OCAK-2012

Yaşam Kalitesi Kalite nesnel ve öznel bir kavram Subjektif göstergeleri Objektif göstergeleri Fiziksel iyilik hali Sosyoekonomik durum Fiziksel aktivitelerini yapmada güçlük Fonksiyonel yetersizlik Çalışma durumu Hastalık semptomları Sağlık durumu Bireyin psikolojik durumunu Emosyonel iyilik hali Yaşam duyumu

Sağlık sadece hastalık ya da sakatlığın olmayışı değil, bireyin bedensel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik hali olarak tanımlamaktadır. DSÖ-1948

Wellbeing? Tam bir iyilik hali, bireyin potansiyellerini geliştirmek, üretken ve yaratıcı bir şekilde çalışmak, başkalarıyla güçlü ve olumlu ilişkiler kurmak, topluma katkı sağlama yeteneğinde olduğu dinamik bir durumdur. (Government Office for Science, 2008: 10).

Physical wellbeing: Banyo, giyinme, yemek ve hareket etme gibi etkinlikleri normal birşekilde yapabilme Mental wellbeing: Bu bilişsel melekeleri sağlam olması ve hastada korku, anksiyete, stres, depresyon veya diğer olumsuz duygular bulunmaması Social wellbeing:Aile, toplum, arkadaşlar ve iş arkadaşları ile ortak faaliyetler yapabilme ve meşgul olma yeteneği

Yaşam Kalitesi Çalışması Fiziksel fonksiyon; örneğin hareket kabiliyeti, özbakım Emosyonel fonksiyon; örneğin depresyon, anksiyete Sosyal fonksiyon; örneğin cinsel hayat, sosyal destek, sosyal ilişki Rol performans; örneğin iş hayatında ve günlük ev islerinde Ağrı Diğer semptomlar; örneğin yorgunluk, bulantı, hastalığa özgün farklı semptomlar

Yaşam Kalitesi Araştırması Tıpta kullanımını Fitzpatric ve arkadaşları şöyle sıralanmıştır; Bireysel hasta takibinde psiko -sosyal problemlerin kişisel düzeyde araştırılması ve takibi amacı ile, Sağlık hizmetlerinin veya tedavi sonuçlarının değerlendirilmesi çalışmalarında, Klinik çalışmalarda, Sağlık planlayıcılarının ve sağlık ekonomistlerinin fiyat-fayda analizlerinde Fitzpatrick R. “Quality of Life Measures in Health Care”, Applications and Issues in Assessement BMJ 305:1074

Niçin Kronik Venöz Hastalıkta Yaşam Kalitesi Araştırılmalı -Sosyal, fiziksel ve psikolojik görünür bir patolojidir. -Yalnız klinik değerlendirme yapılırsa hastanın günlük yaşam kalitesi gözden kaçar -Sık görülen hastalıktır -Pahalı bir hastalıktır.

Kronik Venöz Hastalıkta Kullanılan Yaşam Kalitesi Ölçekleri CIVIQ,VEINES QoL,AVVQ,VLU-QoL, CXVUQ Venöz hastalıklara spesifik Jenerikler (SF-36, SF 12, NHP, EQ) Günlük hayatı değişik boyutlarda araştırırlar Ağrı Psikoloji Fiziksel davranış Fiyat araştırması

Kronik Venöz Hastalık Periferik Venöz sistemde görünür hastalık ve/veya işlev bozukluğunu gösterir

Venöz Sistem Anatomisi Derin venöz sistem Yüzeyel venöz sistem Perforan venöz sistem Retiküler venöz sistem Kapiller venöz sistem

Alt ekstremiteden kanın yetersiz dönüşünün neden olduğu sendrom CEAP sınıflaması C: Klinik görünüm E: Etyolojik faktörler A: Anatomik dağılım P: Patofizyolojik durum KVY skorlaması A-Klinik skorlama B-Anatomik skorlama C-İş ve güç kaybı skorlaması

Kronik venöz hastalıklardaki progresyon Makrosirkülasyon Mikrosirkülasyon Venöz Kapak hasarı Venöz Duvarın Yeniden yapılanması Kapiller sızıntı Kapiller hasar Ödem (C3) Reflü Varikoz Venler (C2) Deri Değişiklikleri (C4) Venöz Ülser (C5 C6) HİPERTANSİYON

SEMPTOMLAR Ağırlık hissi Ağrı Şişlik Parestezi Gece krampları Yorgunluk Kaşıntı

BULGULAR Ödem Egzama ve dermatit Endurasyon – Lipodermatosklerozis Pigmentasyon Venöz Ülserasyon Kronik Eberhardt R T , Raffetto J D Circulation 2005;111:2398-2409

Kronik Venöz Yetmezlik Önemi Yaygın Yetişkin nüfusun 40–50% etkilemekte Abbade L.P.F. & Lastoria S. (2005) Venous ulcer: epidemiology,physiopathology, diagnosis and treatment. International Journal ofDermatology 44, 449–456 1–2% ileri formu bacak ülserleri Briggs M. & Closs S.J. (2003) The prevalence of leg ulceration: a review of the literature. EWMA Journal 3, 14–20. Abbade & Lastoria 2005

Kronik Venöz Yetmezlik Önemi Ciddi bakım maliyeti Batı ülkelerinde tüm sağlık giderlerinin%2-3 Posnett J. & Franks P.J. (2008) The burden of chronic wounds in the UK. Nursing Times 104, 44–45. ABD’de $1.000.000.000/yıl Sakatlık ve işgücü kaybı Yıllık işgücü kaybı yıllık 4.6 milyon çalışma günü Hume M. Presidential address: A venous renaissance? J Vasc Surg. 1992. 6: 947–951. Lawrence PF, Gazak CE. Epidemiology of chronic venous insuffi - ciency. In: Gloviczki P, Bergan JJ, eds. Atlas of endoscopic perforator vein surgery. London: Springer-Verlag. 1998. 31–44.

KVH’ın Yaşam Kalitesi Üzerine Etkisi

Kronik Venöz Yetmezlik Önemi Sosyal yaşamın bozulması ve buna bağlı psikolojik çöküntü Sosyal İzolasyon Ve Depresyon

Sosyal İzolasyon Ve Depresyon Kronik Bacak Ülserinin etkisi birçok yayında raporlar ile belgelenmiş; Düşük yaşam kalitesi, Ağrı,Kötü koku Azalmış hareketlilik, İşlevsel yeteneğin azalması Chase S., Whittemore R., Crosby N., Freney D., Howes P. & Phillips T. (2000) Living with chronic venous leg ulcers: a descriptive study of knowledge and functional health status. Journal of Community Health Nursing 17, 1–13 Persoon A., Heinen M.M., van der Vleuten C.J.M., de Rooij M.J., van de Kerkhof P.C.M. & van Achterberg T. (2004) Leg ulcers: a review of their impact on daily life. Journal of Clinical Nursing 13, 341–354.

Fiziksel, Mesleki, Sosyal, Psikolojik, Tedavinin etkisi.

Fiziksel Ağrı fiziksel aktivitelerin azalması(yürüyüş,spor..) Uykusuzluk(bitkinlik ve endişe) Kaşıntı(uykusuzluğu ve ağrıyı provake eder) Şişlik(harek kısıtlaması,ağrı), Akıntı ve koku(dehşet,korku,utanma,sosyal yaşam üzerine negatif etki(izolasyona),daha düşük yaşam memnuniyet, anksiyete,depresyon,imaj değişikliği) Hareketlilik kısıtlamaları(arkadaş ve aile üyelerine daha bağımlı olma)

MESLEK İş kapasitesinde sınırlamalar(özellikle genç hastalarda iş ve zaman kaybı maddi kayba neden olur)iş güvenliği endişesi korku ve strese yol açar Ev işi kısıtlamaları (Yemek ,ev temizliği) Kişisel hijyen kısıtlamaları (Banyo yapma çamaşır yıkama (yaranın ıslanması veya kirlenmes endişesi )

SOSYAL Sosyal izolasyon,istirahat ve yalnızlık Sosyal izolasyon yaygın bir sorun ve olayların kombinasyonu ile provake olur,sürekli tedaviyi düşünmek,iş kapasitesinin azalması bazı işleri yapamama(tatile çıkma ,seyahat etme,bahçe işleri,yürüyüş gibi) hastanın kendini daha yalnız histmesine ve anksiyetenin artmasın yol açar. Yaradan dolayı dışarı çıkmak istemediklerinden veya yapamadıklarından nazı geçebilecek en yakın arkadaşların ziyaret etme ve hatta sadece telefon görüşmesi yapmaları.Sürecin böyle devam etmesi halinde kendilerini ev mahkum hissetmelerine buda stres ve anksiyetenin daha da artmasın yol açmakta.

PSİKOLOJİK Negatif duygusal tepkiler Psikolojik sorunlar, sosyal iletişim azlığı, depresyon hissi,güç eksikliği,çaresizlik,temizlenmeme duyguların içerir.Bunun yanında ülserin varlığı suçluluk hissi,hayal kırıklığı,üzüntü. Sürekli hayal kırıklığı bazı hastalarda depresiyon ,bazı hastalarda anksiyete, sosyal izolasyon, öfke,kendine güven azalmasına yol açar. Ülser nedeni ile haftalarca istirahat etmek zorunda olup aile geçimini sağlayan kişilerde hayal kırıklığına yol açar Ağrının sürekli olması hastanın ülserlerini hatırlamasına buda modunu negatif etkileyerek gergin olmasın yol açar.

PSİKOLOJİK Ülser tarafından denetlenme Özellikle geceleri hastalığın farkında. Ülserin uzun süre devam etmesi hastalarda umutsuz bir durum olmasına ve yeni alternatif tedavi yaklaşımları aramasına engel olur Hastalığın kontrol edilemez olduğuna ve yardım edilemez duygusu hakim olur. Kontrol kaybı ve rol değişimi aile bireyleri arasında ifade edilir. Yara iyileşmesi ve gelecek vizyonu Kötümser Genetik ve yaşlanmanın kaçınılmaz sonucu olarak görür İmaj değişikliği Bandajı gizlemk için kadınlarda pantalan giyme Uygun ayakabı bulmada zorluk Feminen duygu kaybı.

TEDAVİNİN ETKİSİ Tedavinin neden olduğu rahatsızlık Pansuman ve bandajlar rahatsızlık verici Kompresyon bandajları günlük aktiviteleri kısıtladığı gibi başkalarının dikatini(ayak lara)çeker Kompresyon çorapları çok gevşek,çok sıkı veya çok sıcak ise rahatsızlık daha fazla Bakım ile ilgili memnuniyet ve sorunlar Hastaların büyük çoğunluğu aldığı hemşirelik hizmetinden memnun,bazıları memnun değil Hastalar uzman tarafından dinlenilmediği,hastalıkla ilgili yeterli bilgilendirme yapılmadığı ve onlarla empati kurulmadığından şikayetçi

TEDAVİNİN ETKİSİ Hasta katılım -Bilgi eksikliği ve bilgi arayan davranış Hastaların ve bakıcıların büyük çoğunluğu yapılan tedavi ve ülserin neden kaynaklandığına dair bilgilerinin olmadığı Çoğu hasta ülserin travmadan veya dolaşıma yetersizliğinden kaynaklandığın Ülser iyileşmesi üzerine ;Dinlenme pozisyon,yürümenin yararı ve beslenmenin iyileşme üzerine olan etkilerini bilmedikleri. Bazende hasta ve bakıcıların farklı uzman kişilerden ülser ilgili çelişik bilgiler edindikleri buda farklı tedavi uygulamalarına ve hasta uyumunda zorluklara yol açıyor.

TEDAVİ

SONUÇ Kronik venöz hastalık kozmetik bir sorunun çok ötesinde Erken tanı ve gerekli önlemlerin alınması ile hastalığın kronik forma ilerlemesi önlenebilir. Hastalık etiyoloji belirlendikten sonra,potoloji ortadan kaldırılmalı veya düzeltilmeli

SONUÇ Tedavide hastanın eğitimi sağlanmalı,tedaviye katılımı sağlanmalı,hastalığa odaklanmakla birlikte hastanın psiko-sosyal durum ile birlikte yaşadığı çevre bir bütün içinde ele alındığında tedavinin daha iyi sonuç vereceği kanısındayım.

TEŞEKKÜRLER