Engeli Öğrenci Platformu Engelli Öğrencilerin yüksek Öğretimden Beklentileri Bildirisi Mart 2011 Engeli Öğrenci Platformu

Biz Kimiz Türkiye’nin 4 bir yanında eğitimlerini sürdüren üniversite öğrencileri ve öğrenci adaylarıyız Bu bildiri Engelli Öğrenci platformu ve Görme Engelli Öğrenciler Platformu tarafından hazırlanmıştır. www.engelliogrenciplatformu.com www.gormeengelliogrenciler.com

Hazırlık süreci 18 Aralık 2010’da Bilkent Üniversitesinde yapılan Engelli Öğrenci Çalıştayı Şubat ayında yapılan online internet toplantıları TIU ve Görme engeli öğrenci e-posta gruplarında yapılan tartışma ve öneriler

5 Temel İlke Karar Mekanizmalarına dahil edilme Ayrımcılıkla mücadele ve eşitlik İzolasyonla mücadele ve entegrasyon Erişilebilirlik/ulaşılabilirlik ve engelsiz üniversite Bireysel farklılıklara saygı

Karar Mekanizmalarına Dahil Edilme Nothing About Us, Without Us “BİZ OLMADAN BİZİM İÇİN ASLA” Özürlü Öğrenci komisyonunda bir öğrenci temsilcisinin seçilmesi önemli bir adım. Ancak seçim kriterleri belirsiz. Temsilci öğrenciler tarafından seçilmeli. ÖSYM’nin sınavlarla ilgili son girişimi, bu ilkeye vurulan büyük bir darbe.

Öneriler Her üniversiteden YÖK’e bildirilecek resmi bir engelli öğrenci temsilcisi Engelli birimlerinde alanında uzman ve çalışma deneyimi olan akademisyenler, ve engelli kişiler Engelli birimlerinin çalışmalarına ek olarak öğrenciler tarafından hazırlanacak ve Yök’e gönderilecek gölge rapor

Ayrımcılıkla Mücadele Ve Eşitlik Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesine göre, Engelliğe dayalı ayrımcılık” siyasi, ekonomik, sosyal, kültürel, medeni veya başka herhangi bir alandaki tüm insan hak ve temel özgürlüklerinin diğerleri ile eşit bir şekilde kullanılması veya bunlardan yararlanılması imkânını ortadan kaldıran veya bunu engelleyen her türlü ayrımın, dışlamanın veya kısıtlamanın engelliye dayalı olarak yapılmasıdır. TCK 122. maddeye göre de ayrımcılık suçtur.

Yüksek Öğretimde Ayrımcılık Vakaları Halen birçok üniversitede engelli öğrenciyi bazı bölümlere almama eğilimi mevcuttur. Uygulanan bu bezdirici politikalar öğrencilerin bölüm değiştirmek istemesine neden olmuştur. Engelli bir öğrencinin engelinden dolayı hiçbir programda eğitim görmesi hiçbir biçimde engellenemez.

Öneriler Bölüm Erişilebilirlik Envanteri: Hangi bölüm nasıl erişilebilir yapılabilir kılavuz çalışması. Ek Bütçe: altyapı düzenlemeleri için üniversitelere daha kolay kullanabilecekleri ek bütçe. Bölümlerde erişilebilirlik uzmanları Bölüm değişiminde eşitlik. Engelinden dolayı bölüm değiştirme isteği olduğunda üniversitelere resmi soruşturma

İzolasyonla Mücadele ve Entegrasyon Yapılan çalışmalarda kişileri sosyal ve eğitsel yaşamdan ayırıcı değil birleştirici uygulamalara gidilmelidir. Salt belirli noktaların engelsiz hale getirilmesi, engellilerle ilgili çalışmalar yapıldığı ilizyonunu yaratmaktadır. Asıl olan tüm hizmetlerin ve alt yapının engellilerin de erişimine uygun hale getirilmesidir.

Öneriler Engelsiz Laboratuvarlar: ayrı bilgisayar laboratuvarları değil, her labda bir ya da iki destek teknolojili bilgisayar Erişilebilir malzemeler: Fiziki, Kimya ve benzeri derslerdeki tüm malzemeler erişilebilir yapılabilir: http://ilab.psu.edu/ Fizik Kimya ve benzeri dersler için not tutucu ve ekstra asistanlar Entegre ve Eşit akademik Şartlar: Herkese yazılı sınav verilen bir yerde engelli öğrenciye sözlü sınav verilmesi kabul edilemez Herkes için erişilebilir, entegre ve erişilebilir yurtlar

Bireysel Farklılıklara Saygı Bireyleri etiketlemekten kaçınarak ihtiyaca yönelik çalışmaların yapılması önemlidir. Genel ihtiyaçlar kadar, bireysel farklılıklar ve ihtiyaçları da göz önünde bulundurulmalıdır.

Bireysel Bütçe Yüksek öğretime giren ve engelliğini belgeleyen her öğrenciye yıllık bir bütçe sağlanmalıdır. Not tutucu, ek asistan ve araç gereç ihtiyacı buradan karşılanabilir.

Bireysel Uyarlama Mektubu Her ders için öğretim üyesine öğrencinin dersin işlenişi sınavlar veya ihtiyaçö duyacağı diğer konularla ilgili bireysel uyarlama mektubu yazılmalıdır. Bu mektup gizli tutulmalıdır

Bireysel Araç Gereksinimleri Bilgisayar ve ekran okuyucu İsteyenler için, Braille tablet, Braille kalem veya Braille daktilo Braille ekran Az görenler için, büyüteç, masa lambası İşitme engelliler için, işitme cihazları, ses yükselticiler ve FM sistemleri Yine işitme ve görme engelliler ile ellerini kullanamayan engelliler için sesi yazıya çeviren programlar Fiziksel engelliler ve diğer engellilerin beyan edebileceği eğitim için gerekli diğer araçlar

Kurumsal Araç Gereksinimleri Braille yazıcı veya yazıcılar, kütüphanelerde tarama yapabilecek fotokopi makinesi, görme engelliler için şekil ve grafikleri kabartabilen donanımlar, müzik bölümleri ve konservatuvarlar için notaları Braille alfabesine dönüştüren yazılımlar, amfilerde mikrofon, FM sistemleri ve ses yükselticiler, fiziksel engelliler için ulaşımlarını sağlayacak engelli erişimine uygun lift benzeri araç ve donanımlar, ve bina içinde kullanılabilecek araçlar

Bireysel Not Tutucu Özellikle işitme engellilerin ve bazı derslerde görme engellilerin dersi daha kolay takip edebilmeleri için bir not tutucunun bulunması gerekebilir. Yurt dışında başarıyla uygulanan bu sistemin ülkemizde de hayata geçirilmesi için çalışmalar yapılmalıdır. Not tutucular o dersi alan öğrenciler arasından seçilmeli ve kendisine bu çalışması karşılığında bir ücret ödenmelidir. Not tutuculuk sisteminin de gizli tutulması, sadece not tutan kişi ve engelli kişinin durumu bilmesi önemlidir.

Bireysel Asistanlar Engellilerin ders dışında, çeşitli ders materyallerinin okunması, notların takibi gibi sebeplerle bireysel asistanlara ihtiyacı olabilmektedir.

Erişilebilirlik/Ulaşılabilirlik ve Engelsiz Üniversite

Erişilebilirlik Nedir erişilebilirlik ve ulaşılabilirlik engellilik halinin en aza indirgenmesi ya da tamamen yok edilmesi için geçerli olan iki temel ve geniş kapsamlı kavramlardır. Kişiyi engelli yapan faktör erişilebilir olmayan sosyal ve fiziksel şartlardır.

Üniversiteye Giriş Tercih döneminde doğru bilgilendirme Üniversiteyi kazananlara gönderilecek erişilebilir ve bilgilendirici broşür Oryantasyon çalışmaları Üniversiteyi yeni kazananlarla diğer aktivist engelliler ve uzmanların katılacağı bir kamp

Akademik Erişilebilirlik Akademik personel bireysel uyarlama mektubuyla bilgilendirilmeli ve yönlendirilmelidir. Derste kayıt cihazı kullanma gibi konular akademisyen insafına bırakılmamalıdır. Uygun şartları göstermekte direnç gösterenlere yaptırım, sağlayanlara teşvik edici ödüller getirilmelidir.

Dersin İşlenişi Dersin işlenişiyle ilgili dikkat edilmesi gereken noktalara örnek vermek gerekirse; görme engelli bir öğrencinin bulunduğu sınıfta görselleri betimleme, “şurada” “burada” gibi zamirler kullanmadan doğrudan anlatma, tahtaya yazılanları sesli tekrar etme gibi sayılabilir. Öğretim görevlisi engelli öğrenciye, öğrencinin nasıl daha iyi dersi takip edebileceği konusunda danışabilir.

Not tutucu İşitme engelliler ve dersi takipte ihtiyaç duyabilecek diğer öğrenciler için kullanılmalıdır.

Sınavlar Eşit değerlendirme. Ne pozitif, ne negatif ayrım. Ek süre, farklı formatlarda sınavlar, işitme engelliler için işaret dili tercümanı gibi uyarlamalar Sınav okuyucularının eğitimi, Sınav mekanlarının erişilebilirliği, Mümkünse birlikte sınav

Muafiyet Muafiyet kabul edilemez. Amaç: akranlarla denk donanımda ve yeterlilikte mezuniyet. Eşit öğrenme deneyiminin mümkün olmadığı durumlar için (Konuşma güçlüğü olan birine telaffuz dersi vermek( alternatif formatlar Öğrenme güçlüğü süreğen hastalık gibi nedenlerle dönem içinde normalden daha az ders alması gereken öğrencilere mezuniyet ve harçlarda kolaylık.

Kaynakların Erişilebilirliği Tüm ders kitapları ve kaynaklar yayın evinden erişilebilir formatlarda da çıkmalıdır. Kaynaklar için alternatif formatlar ve bütçe Akademik kaynaklar için ücretsiz tarama hizmeti Grafik ve şekillerin kabartılabileceği farklı çözümler

Akademik Erişilebilirlik Komisyonu Her fakülteden bir engelli birimi temsilcisinin seçilmesi ve oluşan bu komisyonun her yarı yılda en az 2 defa toplanarak genel politikaları belirlemesi

Kütüphanelerde Erişilebilirlik Engelsizlerin erişebildiği tüm kitaplara engellilerde erişebilmelidir. Kütüphanelerde en çok karşılaşılan sorunlar arasında, kütüphane kataloglarının görme engellilerin kullandığı ekran okuyucu programlarla uyumlu halde olmaması, alınmak istenen kitabı bulmakta yaşanan sıkıntılar, fiziksel erişilebilirlik eksiklikleri nedeniyle, kütüphane içinde dolaşım sıkıntıları, birçok üniversite kütüphanesinde kitapların elektronik formatlarda edinilememesi ve tarayıcı imkânlarının sunulmamış olması vb. noktalar göze çarpmaktadır

Çözüm önerileri Kitapları ücretsiz tarama hizmeti Bir kütüphane görevlisinin gerektiğinde engelli öğrencinin kitap alımı ve bulmasına yardım etmesi Fiziksel erişim sorunlarının aşılması Hiçbir hak okuma hakkının önünde değildir

Erişilebilir Laboratuvarlar Laboratuvarlardaki ulaşım, masa düzenlemeleri ,asansör, rampa gibi fiziki sorunların çözümü Laboratuvar malzemelerinin erişilebilir hale getirilmesi Ayrı değil herkesle aynı mekanları paylaşan laboratuvarlar Görme engellilere bilgisayar okur yazarlık eğitimi verilmesi ve bilgisayarları ve bilgisayar laboratuvarlarını etkili biçimde kullanmalarının sağlanması

Fiziksel Erişilebilirlik Kampüs için ve bina içi dolaşımda fiziksel engelliler için temel sorunların aşılanması. Erişilebilir asansör ve rampalar. Kabartma kampüs haritaları, kabartma zeminler, braille levha ve oda numaraları Erişilebilir olmayan bir derslikte fiziksel engelli biri varsa, dersin erişilebilir bir dersliğe alınması

Sosyal Hayat erişilebilirliği Özellikle üniversiteyi yeni kazanan ve küçük şehirlerden gelmiş öğrencilerce ciddi sorun. Doğru oryantasyon çalışmaları. Amaç kendine yetebilen ve okula uyum sağlayabilen bir öğrenci profili yaratmak. Yurt yemekhane ve diğer personele engellilere davranış eğitimi. Engelsiz sosyal ve spor alanları Duyurulardan doğru zamanda erişilebilir biçimde haberdar olmak

Son Söz Engelli hakları temelde bir insan hakkı meselesidir Eğitim hakkı insan haklarının temellerinden birini oluşturmaktadır. Bu bağlamda engelli öğrencilere uygun eğitim ortamının sağlanmaması bir insan hakları ihlalidir.