HEMŞİRELERİN HASTA HAKLARI KONUSUNDA BİLGİ DÜZEYİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE BİR ÖRNEK UYGULAMA Mahperi KAVAK
DÜNYADA HASTA HAKLARI Hasta Hakları Bildirgeleri Amerika Hastaneler Birliği Hasta Hakları Bildirisi: 1972 yılında yayımlanmıştır. Lizbon Bildirgesi:1981 yılında Dünya Tabipler Birliği tarafından yayınlamıştır. Amsterdam Bildirgesi:Hasta hakları konusunda en önemli gelişme “Avrupa Hasta Haklarının Geliştirilmesi Bildirgesi Olarak” Amsterdam’da 28- 30 Mart 1994 yılında yayımlanmıştır. Bali Bildirgesi ( Lizbon Iı ):Dünya Tabipler Birliği tarafından Eylül 1995 Hasta Hakları Avrupa Statüsü
TÜRKİYE’DE HASTA HAKLARI Türkiye'de hasta-hekim ilişkilerini düzenleyen ilk yazılı metin, Türk Tabipleri Birliği tarafından 1960'da hazırlanan “Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi”dir. Türkiye'de Sağlık Bakanlığı'nca hazırlanan “Hasta Hakları Yönetmeliği” 1 Ağustos1998 tarih ve 23420 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmelik Avrupa Hasta Hakları Bildirgesi'nin hemen hemen aynısıdır
ARAŞTIRMANIN AMACI Bu araştırma; Hemşirelerin hasta hakları konusunda bilgi düzeylerinin değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Alt Amaçlar: Hemşirelerin hasta hakları konusu ile ilgili görüşleri; Mesleki yılına göre hasta hakları konusunda düşünceleri değişiyor mu? Eğitim durumuna göre düşünceleri farklılaşmakta mıdır? Hasta hakları ile ilgili düşüncelerin dağılımı nasıldır? Hasta hakları ile ilgili ne kadar doğru bilgiye sahipler?
ARAŞTIRMANIN EVRENİ ve ÖRNEKLEMİ Araştırmanın evreni: İstanbul ilinde bir Eğitim ve Araştırma hastanesinde çalışan hemşireler oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi: Evren içerisinden tesadüfî örnekleme yöntemi ile seçilen 127 hemşireden oluşmaktadır.
VERİLERİN TOPLANMASI Verilerin toplanmasında; Araştırmacı tarafından literatür doğrultusunda oluşturulan anket formu kullanıldı. Anketlerin dağıtılması ve uygulanması bizzat araştırmacı tarafından gerçekleştirildi. Anket formu; hemşirelerin; Sosyodemografik ve mesleki özelliklerine , Hasta hakları ile ilgili eğitim alma ve bilgi sahibi olma, Sağlık hizmetlerinden faydalanma , Bilgi alma,korunma,hasta rızası,tıbbi araştırmalarda rıza, olmak üzere toplam 19 sorudan oluşturuldu.
VERİLERİN ANALİZİ Çalışmada elde edilen verilerin değerlendirilmesinde; Faktör analizi Korelasyon Analizi Anova –scheffe analizi T Testi Analizi uygulanmıştır.
BULGULAR ve TARTIŞMA Çalışma sonucunda elde edilen bulgular 4 başlık altında incelenip tartışılmaktadır; Hemşirelerinin sosyo- demografik ve mesleki özellikleri, Hemşirelerinin hasta hakları ile ilgili eğitim programına katılma durumu Hemşirelerinin hasta hakları ile ilgili bilgi durumu Hemşirelerin sağlık hizmetlerinden faydalanma ,bilgi alma,korunma,hasta rızası ve tıbbi araştırmalarda rıza konusunda bilgi durumu.
SOSYO- DEMOGRAFİK VE MESLEKİ ÖZELLİKLER
SOSYO- DEMOGRAFİK VE MESLEKİ ÖZELLİKLER Araştırmaya katılan hemşirelerin %89’u kadın, %11’i erkektir. Araştırmaya katılan hemşirelerin öğrenim durumu dağılımı Öğrenim Durumu n % Sağlık Meslek Lisesi 38 29,9 Ön lisans 51 40,2 Lisans 32 25,2 Yüksek lisans/Doktora 6 4,7 Toplam 127 100,0
Araştırmaya katılan hemşirelerin hasta haklarına yönelik herhangi bir eğitim programına katılımına göre dağılımı Eğitim programına katılım durumu n % Evet 59 47,2 Hayır 66 52,8 Toplam 125 100,0 Cevapsız 2
Araştırmaya katılan hemşirelerin hasta hakları konusunda yeterli bilgiye sahip olma durumuna göre dağılımı Hasta hakları konusunda yeterli bilgiye sahip olma durumu n % Evet 81 64,3 Hayır 45 35,7 Toplam 126 100,0 Cevapsız 1
Araştırmaya katılan hemşirelerin öğrenim durumuna göre alt boyut puan ortalamalarının Anova ve Scheffe testi sonuçları
Hasta Rızası 9,045 3,015 4,240 0,007 Alt Boyutlar Kareler Toplamı Sd Ortalama Kareler F p Faydalanma Hakkı Gruplar arası 2,129 3 0,710 1,614 0,190 Grup içi 54,066 123 0,440 Toplam 56,194 126 Bilgi Alma Hakkı 5,312 1,771 3,178 0,057 68,527 0,557 73,839 Korunma Hakkı 1,034 0,345 0,931 0,428 45,570 0,370 46,604 Hasta Rızası 9,045 3,015 4,240 0,007 87,467 0,711 96,512 Tıbbi Araştırmalarda Rıza 1,425 0,475 1,226 0,303 47,653 0,387 49,078
Araştırmaya katılan hemşirelerin öğrenim durumuna göre alt boyut ortalamalarının anova testi sonuçlaı incelendiğinde ; faydalanma hakkı, bilgi alma hakkı, korunma hakkı ve tıbbı araştırmalarda rıza alt boyutlarında hemşirelerin puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık tespit edilmemiştir(p>0,05).Hasta rızası alt boyutunda ise hemş.öğrenim durumuna göre puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık tespit edilmiştir(p<0,05).
HASTA RIZASI Alt Boyut Öğrenim Durumu Ortalamalar Farkı p Sağlık Meslek Lisesi Ön lisans 0,5142 0,049 Lisans 0,1086 0,962 Yüksek lisans/doktora -0,4123 0,744 Sağlık meslek lisesi -0,5142 -0,4056 0,214 -0,9265 0,096 -0,1086 0,4056 -0,5208 0,589 0,4123 0,9265 0,5208
Araştırmaya katılan hemşirelerin yaş gruplarına göre alt boyut puan ortalamalarının Anova ve Scheffe testi sonuçları
Alt Boyutlar Kareler Toplamı Sd Ortalama Kareler F P Faydalanma Hakkı Gruplar arası 3,320 2 1,660 3,893 0,023 Grup içi 52,874 124 0,426 Toplam 56,194 126 Bilgi Alma Hakkı 3,419 1,709 3,010 0,053 70,420 0,568 73,839 Korunma Hakkı 0,742 0,371 1,003 0,370 45,862 46,604 Hasta Rızası 1,921 0,961 1,259 0,287 94,591 0,763 96,512 Tıbbi Araştırmalarda Rıza 0,202 0,101 0,256 0,775 48,876 0,394 49,078
Faydalanma Hakkı 29- 30-39 0,3785 0,023 -0,3785 Alt Boyut Yaş grupları Ortalamalar Farkı P Faydalanma Hakkı 29- 30-39 0,3785 0,023 40+ 0,2387 0,348 -0,3785 -0,1398 0,644 -0,2387 0,1398
Araştırmaya katılan hemşirelerin cinsiyete göre alt boyut puan ortalamalarının T testi sonuçları
Hasta Rızası 3,9027 0,84213 -2,000 0,048 Alt Boyutlar Cinsiyet n Ortalama Std. Sapma t P Faydalanma Hakkı Kadın 113 4,5015 0,63951 0,006 0,995 Erkek 14 4,5000 0,89395 Bilgi Alma Hakkı 4,1106 0,71880 1,138 0,257 4,3571 1,08182 Korunma Hakkı 4,5693 0,59709 0,771 0,442 4,7024 0,70462 Hasta Rızası 3,9027 0,84213 -2,000 0,048 4,3929 1,04105 Tıbbi Araştırmalar da Rıza 4,4720 0,63889 -1,102 0,273 4,6667 0,47140
SONUÇ ve ÖNERİLER Bu Araştırmada; Sağlık Meslek Lisesi Mezunu hemşirelerin hasta rızası konusunda bilgi düzeylerinin daha yüksek olduğu, Hemşirelerin eğitim durumları yükseldikçe hasta hakları konusunda farkındalık düzeylerinin arttığı,
Hasta rızası alt boyutunda; erkek hemşirelerin kadın hemşirelere oranla bilgi düzeylerinin daha iyi olduğu, Faydalanma hakkı alt boyutunda; 29 yaş ve altı hemşirelerin, 30–39 yaş grubundaki hemşirelere oranla sağlık hizmetlerinden faydalanma hakkı konusunda bilgi düzeylerinin daha iyi olduğu görüldü.
SONUÇ ve ÖNERİLER Hasta hakları konusunda bilgi sahibi olmak hasta ve sağlık çalışanı arasında var olan önyargıları yok ederek, daha sağlıklı, huzurlu olarak hizmet alma ve hizmet verme işleminin gerçekleşmesini sağlar. Bu nedenle kurumda çalışan personele hasta hakları konusunda eğitimlerin düzenli olarak uygulanması, oryantasyon eğitimlerinde bu konuya yer verilmesi gerektiği düşünülmektedir.
TEŞEKKÜR EDERİM