KARS ÇOBAN KÖPEKLERİ Doç.Dr.Turgut KIRMIZIBAYRAK Kars Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Zootekni Anabilim Dalı Kars Kasım-2009 © Bilgi ve fotoğraflar, kaynak göstermek koşuluyla, alıntı yapılabilir.

Dünyada Köpek Yetiştiriciliğinde Söz Sahibi Kulüpler FCI (Federation Cynologique Internationale/Uluslararası Köpek Kulüpleri Federasyonu) AKC (American Kennel Club/Amerikan Köpek Kulübü) KC (Kennel Club/İngiliz Köpek Kulübü) UKC (United Kennel Club/Amerikan Birleşik Köpek Kulübü) Bu kulüpler, köpek ırklarının tanıtımı ve saflıklarının korunması amacıyla standartlarını belirler.

Türk Köpek Irkları Çoban (Sürü Koruma) Köpekleri Av Köpekleri Bekçi Köpekleri ile Karışık genotipli köpekler

Türk Çoban Köpekleri Akbaş Çoban Köpeği Kangal Çoban Köpeği Kars Çoban Köpeği Yörük Köpekleri

Bekçi Köpekleri Av Köpekleri Türk Tazısı Tarsus Çatalburun Köpeği Zağarlar

Kars Çoban Köpeği Kars köpeği, Türkiye coğrafyasının Kafkaslara komşu olan Kuzey Doğu Anadolu bölgesi içinde yaygınlık göstermektedir. Yayıldığı başlıca illerimiz Kars, Ardahan, Iğdır, Erzurum, Ağrı ve Artvin’dir. İlk defa David Nelson varlıklarını rapor etmiştir.

Tipik bir erkek Kars Çoban Köpeği (Ayı başlı görünüm) Fotoğraf: Turgut Kırmızıbayrak

Kars Çoban Köpeği Fotoğraf: Turgut Kırmızıbayrak

Tipik bir erkek Kars Çoban Köpeği Fotoğraf: Turgut Kırmızıbayrak

Kars Çoban Köpeği Yavruları (Gri tüy rengi, yüzde siyah maske) Fotoğraf: Turgut Kırmızıbayrak

Dişi Kars Çoban Köpeği Fotoğraf: Turgut Kırmızıbayrak

Tipik bir erkek Kars Çoban Köpeği Fotoğraf: Turgut Kırmızıbayrak

Kars Çoban Köpeği (Koyu tüy renginde yüzdeki belirgin maske) Fotoğraf: Turgut Kırmızıbayrak

KAFKAS ÇOBAN KÖPEĞİ CAUCASIAN OVCHARKA /  Kavkaskaia Ovtcharka/ GAMPR / CAUCASIAN MOUNTAIN DOG / CAUCASIAN SHEEPDOG / NAGAZİ / KAVKAZSKAYA OVCHARKA /CAUCASIAN SHEPHERD  Kafkasya bölgesinde yer alan Gürcistan Ermenistan Rusya’da KAFKAS DAĞ/ÇOBAN KÖPEĞİ adı verilen köpekler yetiştirilmektedir. Kafkasya coğrafyasında yer alan ülkelerde farklı alt tipleri bulunmaktadır. Gerek beden/tüy rengi, gerekse de tüy uzunluğu bakımından variyeteler görülmektedir. Ayrıca, Azerbaycan ve İran’da da farklı isimlerle benzer köpekler yetiştirilmektedir.

KAFKAS ÇOBAN KÖPEĞİ CAUCASIAN OVCHARKA /  Kavkaskaia Ovtcharka/ GAMPR / CAUCASIAN MOUNTAIN DOG / CAUCASIAN SHEEPDOG / NAGAZİ / KAVKAZSKAYA OVCHARKA /CAUCASIAN SHEPHERD

Kars Çoban Köpeklerinin Yetiştirilme Yönü Kars Köpeği, başlıca koruma amaçlı olarak yetiştirilmektedir. Bu koruma amacı; sürü koruma ve hane koruma şeklindedir.

Kars Çoban Köpeğinin Özellikleri Vucüt: Beden güçlü kas ve sağlam kemik yapısına sahiptir. Baş: Büyük ve mastif görünümlü ve genellikle yüzde siyah bir maske (Ayı başı görünümü) bulunmaktadır. Kulaklar:Kulaklar üçgen şeklinde ve vucüda sağlam bağlantılıdır. Gözler: Orta büyüklükte, kahve ya da koyu kahve rengindedir. Tüy: Tüy kısa, orta ya da uzun olabilmektedir. Beden tüy rengi genellikle gri renkte olup, bu renk ekstremiteler ile kuyruğa doğru gidildikçe açılmakta ve bacaklar, karın altı ve kuyrukta beyaza dönmektedir.

Kars ve Köpek Kars ilinin ve yöresinin köpek yetiştiriciliği bakımından bazı avantajları bulunmaktadır: Coğrafya Kars, Kafkaslara komşu bir konumda ve ortak coğrafik yapı ve iklim koşullarına sahiptir. Hayvan Yetiştiriciliği Tüm tarihsel geçmişi boyunca Kars, hayvancılığın yaygın olarak yapılmasına olanak sağlayan geniş mera alanlarına sahiptir. Halkın yaygın olarak hayvan yetiştirme kültürüne sahip olması.

Tescilli Coğrafi İşaretler ASKERİ VETERİNER OKULU VE EĞİTİM MERKEZİ KOMUTANLIĞI tarafından 2002 yılında Türk Patent Enstitüsü’ne yapılan başvuru sonucu Kars Köpekleri ‘‘KARS TÜRK ÇOBAN KÖPEĞİ’’ adıyla tescillenmiştir.

‘‘KARS TÜRK ÇOBAN KÖPEĞİ’’ adıyla yapılan tescil belgesi Kaynak:http://www.turkpatent.gov.tr/portal/default2.jsp?sayfa=431

Kars Köpeklerinin Mevcut Durumu Kars ve yöresindeki köpekler, ülkemizdeki diğer çoğu köpeklerin yetiştiriciliğinde olduğu gibi kayıtlı değildir. Saf yetiştiriciliğe ve gereklerine yeterince önem verilmemektedir. Sokak/melez köpekler(i) Kars Köpeği Genotipi için önemli genetik tehdit unsurudur. Sahipsiz köpek sayısı oldukça fazladır. Yetersiz bakım, besleme ve sağlık koşulları ırk özelliklerinin tam olarak ortaya konmasını engellemektedir.

Kars Çoban Köpeğinin Tanıtılması ve Irk Olarak Tanımlanması 1/3 1. Özelliklerinin ayrıntılı olarak belirlenmesi amacıyla, üzerinde bilimsel çalışmaların yapılması desteklenmelidir. 2. Kars Çoban Köpeği Derneği/Kulübü kurulmalıdır. 3. Yöredeki tüm köpekler kimliklendirilerek kayıt altına alınmalı ve pedigri bilgileri tutulmalıdır. 4. 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu etkin bir şekilde uygulanmalı ve bu kapsamda Kars’ta Hayvan Bakımevlerinin yapımı şarttır. 5. Kars’ta bir Kars Çoban Köpeği Üretim Merkezi kurulmalıdır.

Kars Çoban Köpeğinin Tanıtılması ve Irk Olarak Tanımlanması 2/3 6. Melez görünümlü sahipsiz köpekler kesinlikle kısırlaştırılmalıdır. 7. Gelişmiş ülkelerde olduğu gibi, tüm köpekler Kulak Çip’leriyle işaretlenmeli, kimliklendirilmeli ve koruyucu sağlık uygulamalarıyla toplum sağlığını tehditten uzaklaştırılmalıdır. 8. Heykelleriyle şehir merkezinde ziyaretçilere tanıtılmalı, ayrıca yöresel kimi hediyelik ürünlerin (halı veya kilim, ahşap ya da metal işlemecilik ürünleri, köpek figürlü kaşar peyniri ile anahtarlık, heykelcik, bez figür ve oyuncak vb) yapımında figürleri kullanılmalıdır.

Kars Çoban Köpeğinin Tanıtılması ve Irk Olarak Tanımlanması 3/3 9. Hakkında elde edilecek bilgilerle, internet üzerinden doğru tanıtımı yapılmalıdır. 10. Hakkında hazırlanacak yayınlara destek ve teşvik olanağı sağlanmalıdır.