JAPONYA ÜNİVERSİTE EĞİTİM SİSTEMİ Prof. Dr. M. Hakkı Alma Araş. Gör JAPONYA ÜNİVERSİTE EĞİTİM SİSTEMİ Prof. Dr. M. Hakkı Alma Araş. Gör. Tufan Salan Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi 05.03.2014

İÇERİK GİRİŞ JAPON EĞİTİM SİSTEMİ JAPON OKUL ÖNCESİ ve İLKÖĞRETİM SİSTEMİ JAPON ORTA ÖĞRETİM SİSTEMİ JAPON LİSE SİSTEMİ JAPON YÜKSEK ÖĞRETİM SİSTEMİ JAPONYA’DA ÜNİVERSİTE SANAYİ İŞBİRLİĞİ VE TEKNOPARKLAR 

Giriş Japonya eğitim sistemi yaratıcılığı, zihinsel güçleri ve muhakeme yeteneğini araştırmaktan ziyade, görevini güvenilir şekilde yerine getirecek, toplumsallaştırılmış, teknik başarısı olan disiplinli işçi yetiştirmeye yöneliktir. Japon eğitiminin felsefi temelleri mucizevi oluşumun sebebi olan Nihon No Kokoro (Kalbim Japonlarla) kavram ve inancına dayanır. Eğitim sisteminin esas amacı insan haklarına, sevgi gerçeğine ve barışa saygı duyan, barışçı ve demokratik bir milletin kendine güvenen insanlarını yetiştirmektir. Japon eğitim sisteminin en belirgin özelliği; eğitimle ilgili bütün unsurlar arasında işbirliği sağlanması, yerel yönetimlerin eğitime dahil edilmesi, yerel yönetimlerin eğitime dahil edilmesi ve özel sektörün desteğinin alınması çok büyük önem taşıyor.

Giriş Japon eğitim felsefesine göre Japon halkı yaşam boyu eğitilmelidir. Bu eğitim, hem resmi hem de özel kuruluşlar tarafından verilmelidir. Halk evleri, gençlik merkezleri, çocuklar için tabiat merkezleri, müzeler, kütüphaneler, beden eğitimi ve eğlence merkezleri yaygın eğitim faaliyetlerini düzenleyen önemli kuruluşlardır. Bunların içerisinde halk evleri farklı bir yere sahiptir. Belediyelerin birçoğunda bulunan halk evleri, bireylerin kültür düzeylerini yükseltecek çeşitli eğitim faaliyetleri düzenlemektedir. Yüksek derecedeki devlet memurlarının çocukları 9 yıllık bir eğitimden geçirilmesi, sıradan halk çocukları için ise Konfüçyüs’ün klasiklerinden olan “Hayırlı Evlat Kitabı”nın her evde bulunması ve sürekli okunması öngörülmüştür.

Japon Eğitim Sistemi Bugünkü Japon Eğitim Sistemi’nin temel yapısı ve prensipleri 1947’de kabul edilen Temel Eğitim Kanunu ve Okul Eğitim Kanunu ile belirlenmiştir. Japonya’nın eğitim sisteminin idaresinde yerinden yönetim esas alınmakta ve Eğitim, Kültür, Spor, Bilim ve Teknoloji(MEXT) Bakanlığı ise bu yönetimlerin koordinasyonunu sağlamaktadır. Bugün Japonya’da 6-3-3-4 eğitim sistemi uygulanmaktadır. Eğitim, 6 yıllık ilkokul (Shô gakkô), 3 yıllık ortaokul (Chû gakkô), 3 yıllık lise (Kôtô gakkô=Oberschule) ve 4 yıllık üniversitelerde(Daigaku =College) verilmektedir. Bunların dışında özel öğretim okulları , (senshu- gakko), teknik kolejler (kotosenmon-gakko), yüksekokullar (tankidaigaku), ve ana okulları (Yochien) da bulunmaktadır. Zorunlu eğitim ilk 9 yıllık süredir.

Japon Eğitim Sistemi

Japon Eğitim Sistemi Ülkede üç türlü okul vardır: Ulusal okullar: Hükümetin desteğinde olan okullar Kamu okulları: İl ve Belediye yöneticilerince yürütülen okullar Özel okullar: Özel kuruluşların okulları. Eğitim öğretim yılı 1 Nisan'da başlar. Sonraki yılın 31 Mart'ında biter. Ders yılı; Nisan -Temmuz sonu  Yaz tatili (22 Temmuz- 31 Ağustos) Eylül - Aralık sonu Güz tatili (25 Aralık- 7 Ocak arası) Ocak - Mart sonu Bahar tatili (22 Mart- 1 Nisan arası) Cumartesi yarım gün ders yapılır. Haftada 5.5 gün ders vardır. Okullarının %28’i özel okuldur.

Okul Öncesi Eğitim Okulöncesi eğitim; anaokulları Yochien (3–6 yaş) ve kreşlerden Hoikusho( 0–5 yaş) oluşmaktadır. Anaokulları zorunlu değildir, ücretlidir, ancak çocukları %92'si anaokuluna gitmektedir. Anaokullarında dil, sosyalleşme gibi konuları öğrenilir. 3 yaş grubunun %40'ı, 4-6 yaş grubunun %92'si anaokuluna gitmektedir. Okul öncesi eğitim sisteme sonradan eklenmek yerine sistemin temeline yerleştirilmiştir.

İlkokul Japonya’da 6 yaşını dolduran her çocuk, 6 yıl süren ilkokula gitmek zorundadır. Bütün okullarda eğitim amaçlı Japon Televizyon Kurumu (Nippon Hosa Kyokai) tarafından mükemmel bir şekilde hazırlanmış radyo ve televizyon sistemi mevcuttur. Her sınıf bir tek öğretmen tarafından yürütülür ve o öğretmenin sorumluluğundadır. İlkokulların %98’inde devletin finans ettiği öğle yemeği verilmektedir. Okulların %90’ında jimnastik salonu, %75’inde yüzme havuzu bulunmaktadır.

Ortaokul Öğrencilerin hangi ortaokula gidecekleri Yerel Eğitim Komisyonu tarafından coğrafi esaslara göre belirlenmektedir. Ortaokullarda haftalık ders saati 30’dur. Ders süreçleri 50 dakikadır. Ortaokul binaları ilkokul ve liselerden ayrıdır. Ancak organizasyon ve fiziksel ortamlar benzerdir. Japonya’da ilkokuldan sonra üç yıl süren zorunlu bir ortaokul eğitimi vardır. İlkokulda olmayan kılık-kıyafet zorunluluğu ortaokulda bulunmaktadır. Ortaokullar ilkokullara göre daha düzenli ve disiplinlidir.

Japonya ve Türkiye’de Zorunlu Eğitimde Okutulan Derslerin Karşılaştırılması

Liseye Geçiş Japonya’da ortaokuldan liseye geçiş , Bölge Eğitim Kurulları tarafından Mart ayında yapılan bir sınavla gerçekleştirilir. Belli idari yapıya sahip bütün devlet liseleri aynı testi uygular. Ancak, bölgesel yapıya ve yerel yönetime göre verilen testler değişir. Sınav soruları üç konudan oluşmaktadır. Bunlar Japonca , İngilizce ve matematiktir. Ancak bazı yönetimler , fen bilimleri ve sosyal bilimlerle ilgili konuları da sınav sorularına eklemişlerdir. Okullar öğrencileri giriş sınavlarındaki derecelerine ve ortaokullardaki derecelerine ve ortaokullardaki başarılarına göre seçerler.

Liseler Lise’de eğitimin zorunlu ve ücretsiz olmamasına rağmen ortaokul mezunlarının %95’i liseye devam etmektedir. Özel liselerin toplam lisedeki oranı %24’tür. Normal eğitim veren genel liseler, teknik okullar ve meslek liseleri Japonya’da eğitim veren ortaöğretim kurumlarıdır. Öğrencilerin durumuna göre devam edebileceği üç tür lise bulunmaktadır: Üç yıllık eğitim veren tam gün liseleri Çalışan gençlere yönelik en az 4 yıllık yarım gün liseleri Okuldan uzak bulunanlara mektupla eğitim veren 4 yıllık liseler. Genel liseler; yüksek öğretime devam edecek gençlerin gereksinimlerini sağlayacak programlar sunmakta, mesleki liseler ise; öğrencilerin gelecekte meslek olarak seçecekleri özel mesleki alan eğitimi sağlamaktadır.

Kurslar Japonya’da, öğrencilerin derslerine takviye amaçlı, öğrencileri sınavlara hazırlayan ve veliler tarafından finanse edilen «jukular» mevcuttur. Jukular, akşam saatlerinde ve hafta sonlarında faaliyet göstermektedirler. Jukular akademik olmayan jukular ve akademik olan jukular olmak üzere ikiye ayrılmaktadırlar. Akademik olmayan jukularda hattatlık, piyano, kaligrafi gibi konularda beceri geliştirmek amacıyla çeşitli faaliyetler yapılmaktadır. Akademik jukularda ise ilkokul, ortaokul ve liseye devam eden öğrencilerin okul programlarına ayak uydurarak takviyeli ilave eğitim yapmak; arkadaşlarından geri kalan öğrencilere tamamlayıcı eğitim vermek, lise ve üniversit sınavlarına hazırlamak amacıyla eğitim verilmektedir. Jukular Türkiye’deki özel dershanelere benzetilebilir.

Yüksek Öğretim Japon yüksek öğretim sistemi 4 temel kurumdan oluşur: Üniversiteler Lisans Derecesi (4 yıl) Yüksek Lisans Derecesi(2 yıl) Doktora Derecesi (5 yıl) Profesyonellik Derecesi (2 yıl) Yüksek Okullar Ön Lisans Derecesi (2 veya 3 yıl) Teknik Okullar (Colleges of Technology) Ön Lisans Derecesi (5 yıl) Uzmanlık Eğitimi Okulları (Specialized Training Colleges) Uzmanlık Derecesi (2 veya 3 yıl) Yüksek Uzmanlık Derecesi (4 yıl) Ülkede üç çeşit üniversite vardır: Ulusal Üniversiteler Kamu Üniversiteleri Özel Üniversiteler

Yüksek Öğretim Kurumları

Üniversiteler Üniversiteye giriş Türkiye’dekine benzer şekilde üniversite giriş sınavında alınan başarı puanına göre belirlenmektedir. Sınav sonucunda öğrencilerin büyük bir kısmı özel üniversitelere gitmesine rağmen tarihsel olarak özellikle Tokyo ve Kyoto üniversitelerinin başarıları ve Japon liderlerin birçoğunun bu okullardan mezun olmuş olması gibi nedenlerden dolayı devlet üniversiteleri daha prestijlidir. Üniversite giriş sınavı iki aşamalı olarak yapılmaktadır. Birinci basamak sınavı ulusal düzeyde baraj niteliğindedir.

Üniversiteler İkinci sınav ise öğrencilerin girmek istedikleri üniversite idaresi tarafından yapılmaktadır. Talebin yüksek olduğu bazı üniversiteler birinci basamak sınavı sonuçlarına göre değerlendirme yapmaktadırlar.  Tıp, dişçilik, veterinerlik, eczacılık gibi bölümlerin öğretim süresi 6 yıl olup diğerleri 4 yıllıktır. Üniversite harçları oldukça yüksektir. Vakıflar, yerel yönetimler, hükümet burs ve kredi şeklinde finansal destek sağlamaktadır. Özel yükseköğretim kuruluşları daha az maliyetli eğitim alanlarında yoğunlaşmışlardır. Örneğin, özel üniversiteler pahalı laboratuar bilimleri yerine daha az maliyetli sosyal ve beşeri bilimler ile ilgili fakültelere önem vermektedirler

Üniversiteler Ulusal üniversiteler, bütün yerel bölgelerde kurulmuştur ve Japonların yüksek eğitim seviyesinin ve akademik araştırmaların iyi bir dengede gelişmesini ve ilerlemesini hedefleyen organizasyona sahiptir. Bunlar bölgesel araştırma merkezleri olarak önemli rol oynarlar. Kamu üniversiteleri yerel kamu kuruluşları veya kamu üniversitesi şirketleri tarafından kurulup yönetilmektedir. Yüksek öğretimde önemli bir rol oynarlar ve yerel toplulukta entelektüel ve kültür merkezleri olarak yerel insanlara yüksek eğitim fırsatları sağlarlar.

Üniversiteler Özel üniversiteler bütün üniversitelerin yaklaşık %80’i oluşturur ve bütün üniversite öğrencilerinde yaklaşık %80’i barındırır. Her özel üniversite kendi eşsiz eğitim ve araştırma aktivitesini belirler ve bunu kuruluşunun manevi mirasına göre yapar. Hem nitelik hem de nicelik olarak önemli roller üstlenirler. Böylece Japon yüksek eğitiminin gelişimine büyük ölçüde katkı sağlarlar. Günümüzde gençler için istihdam piyasasının sıkı olması, bazı öğrencilerin üniversite ile aynı anda veya mezun olduktan sonra özel eğitim kolejlerine giderek işlere girmelerinde yardımcı olacak pratik eğitim ve sertifika almak için özel eğitim kolejlerine gitmelerine neden olmaktadır.

Üniversiteler Yükseköğretim politikası temel olarak kamu fonlarının devlet üniversitelerine yönlendirilerek eğitim sektöründe kalitenin sağlanması, diğer yandan ise özel üniversitelere lise sonrası eğitim verme şansının artırılması yönüneki talep ile uğraşmasına müsaade edilmesi şeklinde görülmüştür. Hükümet desteği ve yönlendirmesinin olmadığı ortamda özel sektör pazar talebine oldukça duyarlıdır. Özel sektör eğitim şansının çoğunu üniversitelerde, yüksek okullarda, özel eğitim okullarında ve diğer okullarda göstermiştir.

Lisans Eğitimi Giriş sınavlarına hazırlanırken öğrenciler kulüp çalışmaları ve diğer aktivitelerden vazgeçmek zorunda kalmaktadırlar. Bunun sonucu olarak öğrenciler üniversitedeki ilk iki yılı bir rahatlama devresi olarak kullanmaktadırlar. Üniversiteye kabul edilen öğrencinin mezuniyet için oldukça yüksek şansı vardır. Zor kısım mezuniyet değil, üniversiteyi kazanmaktır. Edward Fiske: “Amerikan öğrencileri okulu bitirmek için , Japon öğrenciler ise okula girmek için sınava girerler.”

Lisans Eğitimi Japon yükseköğretiminde bazı bölümler , genel eğitimi çok ciddi olarak yürütmektedirler. Özellikle mühendislik , bilim , tarım ve tıp fakültelerinde genel eğitim ile ihtisas eğitimi arasında önemli ölçüde entegrasyon ve koordinasyon söz konusudur. Bu alanların bazılarında eğitimle ilgili dersleri yoğunlaştırmak yerine , dört yıllık devreye yaymışlardır. Bu nedenle öğrenciler lisans devresi boyunca daha ciddi bir şekilde çalışmaktadırlar. Bu tip bölümlerde öğrenci/öğretmen oranı daha düşüktür.

Lisans Üstü Eğitim Lisans üstü eğitim II. Dünya Savaşı’ndan sonra yüksek öğretimin bir parçası olmuştur. Üniversitelerin %60’ına yakını lisans üstü programlara sahip olmasına rağmen , üniversite mezunlarının sadece %7’si master programlarına başvurmaktadır ve lisans üstü eğitime kayıt bütün üniversite öğrenci nüfusunun %4’ü kadardır. Lisans üstü eğitimde lisans eğitimin tersine öğrencilerin çoğunluğu %63’ü özel üniversiteler yerine ulusal üniversiteleri tercih etmektedir. Lisans üstü eğitim genellikle erkekler tarafından tercih edilmektedir. Bayanlar özellikle master aşamasında beşeri, sosyal ve eğitim bilimlerini tercih etmektedirler. Erkekler ise mühendislik bilimlerinde eğitim görmektedir.

Lisans Üstü Eğitim Doktora aşamasında bayanların en çok bulunduğu alanlar tıp ve beşeri bilimlerdir Esas olarak Japon öğrencilerinin   lisansüstü öğrenim yapmaya karşı geleneksel isteksizliği lisansüstü mezunları için iş şansının sınırlı olmasından ve sanayinin geleneksel işe alma modelinden kaynaklanmaktadır. Akademik sektörün dışında gerek devlet üniversitelerinin gerekse büyük şirketlerin araştırma laboratuvarlarında çok az sayıda iş imkanı mevcuttur. Bu imkanlar mühendislik ve temel bilimler gibi alanlarda yüksek lisans mezunları içindir. Özel şirketler, kendi araştırmacısını yeni lisans mezunlardan kendi yetiştirmeyi  tercih etmektedir. Doktora mezunları için ise talep daha azdır.

Lisans Üstü Eğitim Bütün Japon üniversiteleri bütçelerinin bir kısmını daimi olarak  fakülte araştırmalarına ayırırlar. Devlet üniversitelerinde büyük çapta temel araştırmaları desteklemek amacıyla gerekli finansmanın tamamına yakını devlet tarafından sağlanmaktadır. Araştırmalar sadece üniversiteler tarafından değil aynı zamanda ilgili araştırma enstitüleri tarafından da yürütülmektedir. Diğer taraftan yüksek enerji fiziği, kutup araştırmaları, uzay ve genetik gibi değişik alanlarda faaliyet gösteren üniversite içi devlet araştırma enstitüleri mevcuttur. Bu enstitüler , üniversiteler gibi hukuki yapıya sahip olup , misafir araştırmacılara açıktır. 

Yüksek Okullar Lise mezunlarına 2 ya da 3 yıllık eğitim vermektedirler. Amaçları; öğrencilerin teknik alanda bilgi ve beceriyi edinmelerini sağlamak, mezunlarını teknik dallarda meslek sahibi yapmaktır. Yüksek Okullar (短期大学 tanki daigaku) II. Dünya Savaşı işgal döneminden miras kurumlardır. Günümüzde savaş öncesinden kalan çoğu kurum kolej statüsüne geçiş yapmıştır. Bu okullardaki öğrencilerin %90’dan çoğu kızdır ve yüksek eğitim kızlar için büyük ölçüde evliliğe hazırlık olarak algılanmaktadır. Ayrıca bu eğitim kızlar için evlilik öncesi kısa süreli bir kariyer olmaktadır. Bu okullarda müfredat olarak genellikle ev ekonomisi, hemşirelik, öğretmenlik, beşeri ve sosyal bilimler okutulmaktadır.

Teknik Okullar ve Uzmanlık Eğitimi Okulları Teknik okullar 1962 yılında hızla büyüyen endüstri sektörüne iyi eğitilmiş insan gücü ihtiyacını karşılamak için kurulmuştur. Bu okullara öğrenciler ortaokullardan alınmaktadır ve öğrenciler 5 yıl süren bir yarı profesyonel eğitim ile özellikle mühendislik ve ticari deniz çalışmaları alanında yetiştirirler. Mühendislik programlarında, öğrenciler çeşitli alt alanlardan seçim yapabilmektedir. Bu alanlar kimya mühendisliği, elektrik-elektronik mühendisliği, çevre mühendisliği, bilgi sistemleri ve kontrol teknolojilerini içermektedir.

Teknik Okullar ve Uzmanlık Eğitimi Okulları Uzmanlık eğitimi okulları profesyonel veya pratik yeteneklerin geliştirilmesini veya kültürün aşılanmasını amaçlayan özel kurslar veren kurumlardır. Bu okullar ortaokul ve lise mezunlarına yöneliktir. Bu okullara çoğunluk olarak erkekler gitmektedir ve bilgisayar bilimleri ve mesleki eğitim gibi özel yeteneklerin kazandırılması için eğitim sağlamaktadır. Bazı öğrenciler bu okullara üniversiteye geçiş yapmak için başvurmaktadır, bir kısmı ise teknik lisans veya profesyonel sertifika almak için gitmektedir. Uzmanlık eğitimi okullarının prestiji üniversitelerden düşük olmasına rağmen, mezunlar özellikle teknik alanlarda sektör tarafından kolayca işe alınmaktadır.

Yüksek Öğretim Kurumları ve Öğrenci Sayısı Günümüzde Japonya’da 1200’ün üstünde yüksek öğretim kurumu ve kolej mevcuttur ve yaklaşık 3.22 milyon öğrenci bu kurumlarda eğitim görmektedir. Kategori* Toplam Üniversite Yüksek Okul Teknik Okul Uzmanlık Okulu Öğrenci Sayısı Sayısı 1224 780 387 57 2720 3.200.199 Ulusal 137 86 51 9 628.148 Kamu 122 95 24 3 185 150.589 Özel 965 599 363 2526 2.421.462 *1 Mayıs 2011 İtibariyle

Burslar Japonya'da, başta hükümet bursu olmak üzere özel kuruluşların da sağlamakta olduğu çeşitli burslar ile veya kendi imkânlarınızla eğitim görmeniz mümkündür. Japonya Hükümeti (Eğitim, Kültür, Spor, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı: MEXT) tarafından yürütülmekte olan burslu yabancı öğrenci sistemi çerçevesinde Türk öğrencilere Japonya’da eğitim için; Araştırma Lisans Teknik Meslek Yüksekokulu Meslek Yüksekokulu Japonca ve Japon Kültürü Araştırmaları olmak üzere 5 kategoride burslar verilmektedir.

Japonya’da Üniversitelerin Şirketleşmesi <Ulusal Üniversitelerin Şirketleşmesi> Japonya’da 2004 yılında bütün ulusal üniversiteler daha önce bakanlığa bağlıyken kurumsallaşarak şirket şeklinde yeniden organize olmuşlardır. Bu şirketleşme üniversitelerin bağımsızlık ve özerkliğini artırmayı, eğitim ve araştırma aktivitelerini yeniden canlandırmayı hedeflemiştir ve bu üniversiteleri daha eşsiz ve çekici kılmıştır. Bu tür yeniden yapılanma her üniversitenin ulusal çerçeveden özlük işleri bütçe konuları vb. bakımından bağımsız olarak kendi sorumluluğu altında başkanın önderliğinde kendi takdirine bağlı olarak kendini yönetme imkanı tanımıştır.

Japonya’da Üniversitelerin Şirketleşmesi <Kamu Üniversitelerinin Şirketleşmesi> Benzer biçimde kamu üniversiteleri de 2004 yılında şirketleşmiştir. Böylece yerel kamu kuruluşları ulusal üniversitelerdeki benzer sistemle kendi taktirleri kapsamında kamu üniversite şirketlerini organize etmeye ve yönetmeye başlamışlardır. <Ulusal Üniversite Şirketlerinin Yönetim Biçimi> Ulusal Üniversite Şirketleri başkan merkezli bir yönetim sistemi ile işletilmektedir. Bunun için başkan ve vekillerden oluşan bir yönetim kurulu ve yönetim, eğitim, ve diğer gerekli aktiviteler için müzakere birimleri oluşturulmuştur. Yönetim Konseyi’nin üyelerinin yarısından çoğu üniversite dışından davet edilmektedir. Böylece dışarıdan gelen uzman kişilerinde üniversite yönetiminde bulunarak önerilerde bulunması sağlanmaktadır.

Japonya’da Üniversitelerin Şirketleşmesi Her ulusal üniversite kuruluşu, her altı yıllık dönem için Eğitim, Kültür, Spor, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı (MEXT) tarafından düzenlenen şekilde orta vadeli hedeflere dayalı bir orta vadeli plan hazırlar ve bağımsız olarak böyle bir plan çerçevesinde eğitim ve araştırma faaliyetlerini destekler. Japonya’da eğitim kurumlarına ulusal bütçeden, yerel yönetim bütçelerinden, özel kuruluş bütçelerinden paylar ayrılmış, zorunlu olmayan eğitimde ailelerin katkısı sağlanmıştır. Devlet eğitim harcamalarının büyük çoğunluğunu zorunlu eğitime kaydırmış, zorunlu olmayan eğitimin tamamı paralı hale getirilmiştir.

Üniversitelerin Yönetim Biçimi 2004 yılındaki reformla birlikte ulusal üniversiteler yönetim açısından kendi yönetim kurulu ve bütçeler, planlama, personel istihdamı ve maaş dereceleri üzerinde yetkiye sahip başkanı ile özerk hale gelmiştir. Her üniversitede Yönetim Konseyi, Eğitim ve Araştırma Konseyi ve Yönetim Kurulu olmak üzere üç ana organ bulunur. Başkan bu müzakere organlarının temsilcilerinden oluşan ‘Başkan Seçim Konseyi’ tarafından seçilir. Eğitim, Kültür, Spor, Bilim ve Teknoloji(MEXT) Bakanı kurumsal hale gelmiş üniversitenin bu konseyinden gelen teklife göre üniversite başkanını resmi olarak atamaktadır. Yönetim Konseyinin üyelerinin çoğu üniversite dışından davet edilmektedir. Böylece dışarıdan gelen uzman kişilerinde üniversite yönetiminde bulunarak önerilerde bulunması sağlanmaktadır.

Üniversitelerin Yönetim Biçimi

Üniversite Sanayi İşbirliği Japonya’ da Eğitim, Kültür, Spor, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı (MEXT),   Ekonomik Ticaret ve Sanayi Bakanlığı (METI ) ile işbirliği içinde yükseköğretim sistemi için, üniversite-sanayi işbirliği sorumluluğunu üstlenmektedir. Hükümet üniversite-sanayi işbirliğini desteklemektedir. Bilim ve Teknolojide (B&T) yenilikçi politikaların gelişmesi ile son yirmi yılda Ar&Ge çalışmalarında işbirliği önemli ölçüde artmıştır.

Üniversite Sanayi İşbirliği <Tarihsel Gelişi> Bilim ve Teknoloji Politikası (1995) Temel Kanunu Birinci Beş yıllık B&T Planı (1996 ~ 2000) Yenilik Araştırma Grubu (MITI) Raporu-1998 Üniversitelerden gelen Teknoloji Transferi Teşvik Kanunu (TLO:Teknoloji Lisans Yasası) Endüstri canlanmasına özel önlemler için kanun -1999 Japon Bayh-Dole Kanunu Onaylanmış TLO için patent ücretlerini azaltma Endüstriyel Teknolojiyi Güçlendirmek İçin Kanun-2000 Üç yıl içinde 1000 yeni üniversite kurulması (Hiranuma Planı)-2001 Ulusal Üniversite Reformu Kanununu Uygulama-2004

Üniversite Sanayi İşbirliği Yasal düzenlemelerin somut sonuçları: Ortak Ar-Ge projelerinin ciddi artış, Üniversiteden sanayiye teknoloji transferi, Yeni üniversitelerin kurulması Fikri Mülkiyet Hakları : 2004 yılından önce Ulusal Üniversitelerin hiçbir yasal statüsü yoktu. Üniversiteler bir patent sahibi olamazdı. Fikri Mülkiyet Hakkı buluş sahibine aitti. 2004 yılından sora üniversiteler bu hakları elde etti. Ar&Ge işbirliği öğretim üyeleri ve öğrencilere pratik konular ve sektörün ihtiyaçlarını öğrenmek için bir fırsat sunarak eğitim kalitesinin artırılmasına katkıda bulunmaktadır. Ancak sadece fen ve mühendislik alanları ile sınırlı Üniversitelerin idaresi altında üniversite-sanayi işbirliğinin önemli özellikleri: Lisanslama Ortak Araştırma Merkezleri (Joint Research Centers) Patent Yönetimi Sözleşmeli Araştırma Girişim Başlangıcı-Ticarileşme

Tokyo Üniversitesi Sanayi-Üniversite İşbirliği Destek Üçgeni

Teknoloji Lisans Ofisinin İşletim Düzeni

Teknoloji Transfer Merkezleri(TTM) Japonyada 1998’de bir uygulama ile program kapsamında uygun bulunan üniversite TTM’lerine kamu kaynaklarından 300.000 USD ile sınırlı olmak üzere faaliyet giderlerinin 2/3’ü tutarında 5 yılı geçmemek üzere destek sağlanmaya başlanmıştır. 5 yıl sonunda TTM’lerin kendi gelirleri ile faaliyetlerini sürdürmeleri beklenmiştir. 5 yıllık süre sonrasında bu duruma ulaşamayan merkezlere yeni bir destek programı yürürlüğe sokulmuştur. 2004 yılında çıkarılan bir yasa ile tüm ulusal üniversitelere bağımsızlık sağlanarak TTM’lerine ortak olma imkanı sağlanmıştır. Bazı Japon üniversitelerinde TTM’lere destek olmak üzere kar amacı güden şirketler kurulmuş, bu şirketler aracılığı ile üniversite Ar-Ge sonuçlarını ticarileştirecek start-up firmalarının kurulumu ve öğretim üyelerinin bu şirketlerden hisse almaları özendirilmiştir.

Teknoloji Transfer Merkezleri(TTM) Japonya’da bir üniversite veya araştırma kurumunun lisans veya teknoloji transfer kuruluşunu belirtmek için genellikle “Teknoloji Lisanslama Ofisi (TLO)”ifadesi kullanılmaktadır. Bu kavram aslında sadece teknoloji lisanslama faaliyetlerini değil, iş kuluçkaları, üniversite sanayi ortak araştırma projelerini ve bilgi yayımı gibi faaliyetleri de içermektedir. Bu ofislerin temel amacı, kamu araştırma sonuçlarının ticarileştirilmesidir.

Teknoparklar Ülke genelinde kentleri ileri teknolojik araştırmaya entegre etme programı yeni Japon endüstriyel stratejisinin temelini oluşturmuştur. Kalifornia-ABD’deki “Silikon Vadisi (Silicon Valley)” ve Japonya’nın “Tsukuba Bilim Şehri (Science City)” gelişmeleri temel alınarak 1980’de Japonya’nın tümüne yöresel ve bölgesel kalkınmayı geliştirmek amacıyla ortaya atılan araştırma şehirlerini yayma programı ilan edilmiştir. 1990’lı yıllarda yaşama geçirilmiştir. Ülkede aşama aşama kuluçka merkezlerinden (incubation centers) [Türkiye’de KOSGEP] başlanarak sonraki aşamalarda bilim parkları ve teknoparklar geliştirilmiş, giderek ülke kentlerinin büyük çoğunluğunun teknokent olarak geliştirilmesi yönünde ekonomik ve politik stratejiler uygulanmış ve nihayet ülke bir teknostate/teknodevlet niteliğini kazanmıştır.

Teknoparklar Bugün varılan noktada belli başlı deneyimler incelendiğinde, mevcut kentsel fonksiyonları tümüyle kullanan yada başka bir deyişle mevcut kentsel yapıya entegre bir teknokent oluşturabilmenin temel şartını aşağıdaki gibi belirlemek olanaklıdır: “Yaratıcı araştırma ve yenilikçi teknolojik gelişme için yaratıcı insan kaynaklarının değerlendirilmesi ve/veya bölgeye çekilebilmesi.”

Teknoparklar Mevcut şehir fonksiyonlarına tamamen entegre olmuş bir teknokent gelişimine en çarpıcı örnek Osaka’dır. Bu oluşumdaki temel faktör ise, çekici bir kentsel çevre sağlayarak yaratıcı kişileri cezbedişinde ve bölge içindeki muhtelif mekanlara trafik ve iletişim ağlarıyla bağlanmayı sağlayan gelişmelerde olmuştur.

Teknoparklar Bu bağlamda ilgili bakanlık bölgenin yeniden yapılanmasında itici gücü oluşturan ve geleceğin uluslararası bilgi toplumu için bölgesel ekonomiyi geliştirecek olan şu iki temel projeyi desteklemiştir: Kansai uluslararası havaalanının inşası Araştırıcıların ileri teknoloji geliştirme ve yaratıcı çalışmalarını kurumlar, kamu ve akademik enstitülerle ortak yürütebilecekleri Kansai Bilim Şehri’nin kurulması.

Teknoparklar Tsukuba Bilim ve Teknoloji Parkı Bugün, Tsukuba Bilim Kentinde 35 ulusal araştırma enstitüsü, 2 üniversite, 3 kolej ve 8 yüksek okul mevcuttur. Ulusal araştırma enstitülerinde 8,500 araştırmacı olmakla yaklaşık 13,000 personel çalışmaktadır. Buna ek olarak Japonya’nın çeşitli üniversite ve araştırma kurumlarından binlerce bilim adamı Tsukuba’da kısa, orta ve uzun süreli araştırma yapmaktadır. Bugün, Japon ulusal araştırma enstitülerinin toplam bütçesinin ve personelinin yaklaşık %40’ı Tsukuba’da konsantre olmuştur.

Teknoparklar Özel araştırma enstitüleri 70’li yıllardan itibaren Tsukuba’da özel sektöre ait araştırma enstitüleri kurulmağa başlamıştır. Bugün, toplam sayısı 40’dan fazla olan özel araştırma enstitülerinde 4,500 araştırmacı çalışmaktadır.

TEŞEKKÜRLER ありがとう (Arigatō)