LÖKOSİTLER LÖKOSİTLERİN MİKTARI VE SINIFLANDIRILMASI LÖKOSİTLERİN YAPIMI, GRANÜLOPOEZ NÖTROFİLLERİN YAPISAL ÖZELLİKLERİ: SİTOPLAZMİK GRANÜLLERİ NÖTROFİL VE MAKROFAJLARIN SAVUNUCU ÖZELLİKLERİ MONOSİT-MAKROFAJ SİSTEMİ (RES) LÖSEMİLER

Lökosit tanımı Kan hücrelerinden olan lökositler, vücudun savunma sisteminin hareketli elemanlarıdır . Çeşitli yollarla vücuda giren mikroorganizmaları, ölü doku artıklarını, yabancı partikülleri ya fagositoz işlemi ile fagosite ederek ya da ürettikleri antikorlarla ve duyarlı lenfositlerle harap ederek ortadan kaldırmaya çalışırlar.

Lökosit kandaki miktarı Normal koşullarda lökosit sayısı 4000- 10.000/mm3 dür. Ortalama 6000- 7000 olarak kabul edilir. Klinikte, dolaşım kanındaki sayıları 4000’den az olursa lökopeni, 10.000’den fazla bulunursa lökositoz diye adlandırılır.

Lökositlerin sınıflandırılması-1 Lökositler sitoplazmalarında granül olup, olmamasına göre; granülositler ve agranülositler diye iki gruba ayrılır. Granülositler kemik iliğinde miyeloid seriden gelişirler ve nukleusları parçalı ya da loblu olduğu için bunlara polimorfonükleer lökositler denir. Sitoplazmalarındaki granüllerin boya alma özelliğine göre; Nötrofil (nötral boya alır, pembe leylak renktedir), Eozinofil (asit boya alır, kırmızı görünümdedir), Bazofil (bazik boya alır, koyu mavi renktedir) olarak üç tipe ayrılır.

Lökositlerin sınıflandırılması-2 Agranülositler, Lenfosit ve monosit diye ikiye ayrılır. Nükleus tek olduğu için bunlara mononükleer lökosit de denir. Sitoplazmalarında azur boyası ile belirlenen çok ince granüller görülebilirse de granülositlerdeki gibi belirgin değillerdir. Lenfositler lenfoid dokularda, monositler RES’ de gelişirler.

Lökosit yapımını artıran faktörler Akut enfeksiyonlar Yabancı proteinler Doku tahribi Kan kaybetmeler Bakteri toksinleri ve kimyasal toksinler Hipofiz bezi ve adrenal korteks hormonları Lösemiler

Lökosit yapımını artıran fizyolojik faktörler Şiddetli egzersiz Yemeklerden sonra Gebelik Yenidoğan

Lökopeni yapan faktörler Açlık Sülfamid türü ilaçlar Tifo Paratifo Kanser

Lökosit formülü Çomak çekirdekli % 1-2 Parçalı nötrofil % 60-70 Eozinofil % 1-4 Bazofil % 0.5 Lenfosit %20-30 Monosit % 2-8

Lökosit formülü Hastalıkların tanısında lökosit formülü önemli ipuçları verir. Örneğin; Lösemilerde tek hücre tabloya egemen olur. Bakteriyal enfeksiyonlarda granülositler, Allerjik hastalıklarda eozinofiller, Viral enfeksiyonlarda lenfositler, Tüberküloz gibi kronik hastalıklarda monositler artar.

Lökosit formülü Klinikte ; Nötrofillerin artmasına nötrofili Eozinofillerin artmasına eozinofili Bazofillerin artmasına bazofili Monositlerin artmasına monositoz Lenfositlerin artmasına lenfositoz, Azalmaları ise nötropeni, eozinopeni, bazopeni, lenfopeni, monopeni diye adlandırılır.

LEUKOPOİESİS

GRANÜLOPOEZİN EVRELERİ myeloblast promyelosit myelosit metamyelosit Çomak ekirdekli Parçalı nötrofiller GRANÜLOPOEZİN EVRELERİ

Nötrofil gelişiminde etkili büyüme faktörleri G-CSF (granülosit-koloni stimüle edici faktör): Nötrofil öncüllerini ve olgun nötrofilleri uyarır. GM- CSF (granülosit-monosit-CSF) Nötrofil, eozinofil ve monosit öncüllerini ve olgun granülleri uyarır. IL-3, IL-6, IL-1 Öncül hücrelere , IL-4 bazofillere, IL-5 eozinofillere etkili olur. Kök hücre faktörü (stem cell faktor): Erken öncülleri uyararak nötrofil gelişimini sağlar

IL-7 IL-5 IL-5 IL-12 IL-15 IL-2, IL-4, IL-7 IL-11 IL-3, GM-CSF G-CSF HEMATOPOETİK KÖK HÜCRE NK Lenfoid öncülü Miyeloid öncülü IL-12 IL-15 IL-7 IL-2, IL-4, IL-7 PLURİPOTENT KÖK HÜCRE IL-3, GM-CSF, IL-1, IL-6 IL-11 IL-5 B lenfosit T lenfosit ERİTROPOİETİN Megakaryosit IL-3, GM-CSF IL-5 IL-5 G-CSF M-CSF Bazofil Eozinofil Monosit Trombosit Nötrofil Eritrosit

Nötrofil ve makrofajların savunucu özellikleri Doku aralıklarına diapedez ile girer Kemotaktik alanlara ameboid hareketle giderler İnflamasyonlu doku bölgelerine kemotak si ile çekilirler Fagositoz işlemi ile mikroorganizmaları ve yabancı maddeleri sindirirler

Nötrofiller ve diğer granülositler, kapillerler ve postkapiller venüllerin endotel hücreleri arasındaki bağlantı bölgelerinden geçerek bağ dokusuna ulaşırlar. Bu olaya diapedez adı verilir.

Kemotaksiye neden olan faktörler Bazı bakteriyel toksinler İltihaplı dokunun kendisinden açığa çıkan dejeneratif ürünler İltihaplı dokuda aktive olan “kompleman kompleksinin” çeşitli reaksiyon ürünleri İltihaplı bölgede plazma pıhtılaşmasının neden olduğu çeşitli reaksiyon ürünleri ve diğer maddelerdir.

Fagositoz-1 Fagositoz saldırgan ajanın hücresel sindirimi demektir. üç seçici işleme dayanır. 1- Vücudun doğal yapılarının çoğu fagositoza dirençli pürüzsüz yüzeylere sahiptir. 2- Ayrıca, fagositleri iten koruyucu protein kılıfla kaplıdır. 3- Vücut bazı yabancı oluşumları farkeden özel bir sisteme (immün sistem) sahiptir.

Fagositoz-2 İmmün sistem, bakteri ve diğer enfeksiyon ajanlarına karşı antikorlar geliştirir. Antikorlar bakteri membranlarına tutunur ve bakteri fagositoz için elverişli hale getirilir. Bunun için,antikor immün sistemin bir parçası olan kompleman şelalesinin C3 ürünü ile birleşir. C3 molekülü fagosit membranındaki reseptörlere tutunur, böylece fagositoz başlar. Tüm bu sürece opsonizasyon denir.

Fagositoz

Fagositoz Monosit Yutulmaya başlanan Yabancı hücre

Monocyte-derived macrophages are the body’s scavengers Monocyte-derived macrophages are the body’s scavengers. They engulf microbes and debris in the body’s fluids and tissues, as illustrated in this colorized scanning electron micrograph. The macrophage is in red, and the bacteria are in green.

Nötrofil granüllerinin içeriği-1 Madde Fonksiyon Auzorofil granüller Asit hidrolazlar Alınan maddenin parçalanması Nötral hidrolazlar İltihaplı dokunun harabiyeti Lizozim Bakteriyel hücre duvarının dejenerasyonu Defensinler Oksijen bağımsız madde öldürme Myeloperoksidaz Oksijen bağımlı madde öldürme

Nötrofil granüllerinin içeriği-2 Madde Fonksiyon Spesifik granüller Lizozim Bakteriyel hücre duvarının dejenerasyonu Kobalamin bağlayan protein Bakteriyel kobalamin analoglarına bağlanma Apolaktoferrin Serbest demire bağlanma, Granülopoez kontrolü kollejenaz Konnektif dokunun sindirimi

Makrofajlarca salınan faktörler Lizozim Plazminojen aktivatör Kompleman kompenentleri Lökotrienler Nötrofil proteazlar Kollejenaz Elastaz İL-1 Peroksizomlardan salınan maddeler Süperoksid(O2-) ,Peroksit(H2O2) ,Hidroksil iyonu (OH-) Ayrıca myeloperoksidaz, H2O2 ile klorür arasındaki reaksiyonu katalize ederek aşırı derecede bakterisidal olan hipoklorit oluşumunu sağlar.

MONOSİT-MAKROFAJ SİSTEMİ Dokuya geçen monositler, makrofaj haline gelir. Makrofajların bir kısmı dokular arasında serbest dolaşırken bir kısmı dokuya tutunur, çağrılıncaya kadar orada kalırlar. Böylece, vücutta geniş bir yayılımı olan monosit-makrofaj sistemi oluşur. Monositler, hareketli makrofajlar, sabit doku makrofajları, kemik iliği, dalak ve lenf düğümlerindeki özelleşmiş endotel hücrelerinin hepsine birden retiküloendotelyal sistem (RES) denir.

Özelleşmiş monosit-makrofaj sistemi Deri ve derialtı dokulardaki doku makrofajları (histiyositler) Lenf düğümlerindeki makrofajlar Akciğerlerdeki alveoler makrofajlar Karaciğer sinüslerindeki makrofajlar (Kupffer hücreleri) Dalak ve kemik iliği makrofajları

Lenfositler Lenfoid dokuların en önemli hücresi lenfositlerdir. Bağışıklıkla ilgili özelliklerine göre 2 gruba ayrılırlar. 1- Bağışıklık yeteneklerini timusta kazanan ve hücresel immünite ilgili T lenfositler, 2- Bağışıklık yeteneklerini bursa fabricius ya da Kİ’de kazanan ve hümoral immünite ile ilgili B lenfositler. Dolaşımda % 60-70 oranında T lenfosit, % 20-30 oranında B lenfosit bulunmaktadır.

İnflamasyon, Nötrofil ve Makrofajların Fonksiyonu Bakteri, travma, kimyasal maddeler, sıcaklık ve başka bir nedenle yaralanan dokudan, dokuda çarpıcı ikincil değişikliklere neden olan çeşitli maddeler salınır. Bu maddelerin etkisiyle dokuda oluşan değişikliklerin tümüne inflamasyon denir.

İnflamasyonun özellikleri-1 1-Lokal kan damarlarında vazodilatasyona bağlı kan akımı artışı, 2-Kapiller permeabilitenin artması ile büyük miktarda sıvının interstisyel aralığa sızması, 3-İnterstisyel aralıktaki sıvının, kapillerlerden sızan fazla miktardaki fibrinojen ve diğer proteinler nedeniyle pıhtılaşması, 4-Çok sayıda granülosit ve monositin dokuya göçü 5-Doku hücrelerinin şişmesidir.

İnflamasyonun özellikleri-2 Bu reaksiyonlara neden olan doku ürünlerinden bazıları; Histamin, bradikinin, serotonin, kan pıhtılaşma sisteminin reaksiyon ürünleri ve duyarlı T hücreleri tarafından salınan lenfokin diye adlandırılan çeşitli hormonal maddelerdir.

İnflamasyonun duvar örme etkisi: İnflamasyonlu bölgedeki doku aralıkları ve lenfatikler fibrinojen pıhtısı ile bloke olur ve sıvı aralıklarda güçlükle akar. Buna duvar örme olayı denir.Böylece bakteri veya toksik ürünlerin yayılımını geciktirir. İnflamasyonun şiddeti doku yaralanmasının derecesi ile orantılıdır. Stafilokokların neden olduğu iltihaplarda duvar örme hızlı olduğundan vücuda yayılımı engellenir. Streptokoklar ise, duvar örme olayı yavaş geliştiği için çoğalıp, hareket ederek vücuda yayılır.

İnflamasyona makrofaj ve nötrofil cevabı 1- Enfeksiyona karşı ilk savunma hattı doku makrofajı 2- İnflamasyon bölgesine nötrofil yayılımı 3- Kandaki nötrofillerde akut artış nötrofili 4- İltihaplı dokuya ikinci makrofaj yayılımı 5- Kemik iliğinde granülosit ve monosit yapımının artması

Makrofaj ve nötrofil cevabının feedback kontrolü İnflamasyon makrofaj-nötrofil cevabında etkili olan başlıca faktörler; 1-Tümör-nekroz faktörü 2-İnterlökin- 1 3-Granülosit- monosit koloni stimüle edici faktör 4-Granülosit koloni stimüle edici faktör 5-Monosit koloni stimüle edici faktördür.

Püy (irin) oluşumu Çok sayıda bakteri ve nekrotik dokuyu yutan nötrofil ve makrofajlar sonuçta ölür. Günler sonra, inflamasyonlu dokuda, içinde nekrotik doku parçaları, ölü nötrofiller, makrofajlar ve doku sıvısı bulunduran bir kavite oluşur. Bu karışım püy olarak adlandırılır. Enfeksiyon bastırıldıktan sonra püydeki ölü hücreler ve nekrotik doku günler içinde giderek otolize uğrar. Son ürünler çevredeki dokular tarafından absorbe edilir.

Eozinofiller Eozinofiller zayıf fagositlerdir. Paraziter enfeksiyonlu kişilerde çok miktarda üretilirler ve parazitli dokulara göçerler. Pişmemiş domuz etinde bulunan trişinella parazitinin kaslara yayılması ile oluşan trişinozis hastalığı eozinofiliye neden olur. Eozinofiller özellikle allerjik reaksiyonların olduğu dokularda örn; astımlı kişilerde akciğerlerin peribronşiyal dokularında ve allerjik cilt reaksiyonlarda deride toplanma eğilimindedirler.

Eozinofiller

Bazofiller Bazofiller, vücuttaki kapillerlerin çoğunun dışında yerleşik büyük mast hücrelerine benzer. Her ikisi de yağlı bir yemekten sonra heparin salarlar. Ayrıca, histamin ve az miktarda bradikinin ve serotonin de salarlar. Mast hücreleri ve bazofiller allerjik reaksiyonların bazı tiplerinde çok önemli rol oynarlar.Allerjik reaksiyona sebep olan antikor tipi IgE mast hücreleri ve bazofillere özel tutunma eğilimindedir

Bazofil ve eritrositler

LÖKOPENİ Lökopeni veya agranülositozda kemik iliği lökositlerin yapımını durdurarak vücudu bakterilere ve dokuları istila eden diğer ajanlara karşı korunmasız bırakır. Nükleer patlama nedeniyle vücudun gamma ışınları ile irradiyasyonu ya da bazı kimyasal maddeler veya ilaçlarla karşılaşma, kemik iliği aplazisine neden olur.

LÖSEMİLER Lösemiler, miyeloid yada lenfoid bir hücrenin kanseröz mutasyonu nedeniyle gelişir ve hücrenin bulunduğu yere göre miyeloid lösemi ya da lenfoid lösemi diye adlandırılır. Kan dolaşımındaki anormal lökositlerin sayısı çok artar. Myeloid lösemide, kanseröz süreç arasıra, kısmi farklılaşmış hücreler üretir bunlar monositik lösemi olarak adlandırılırlar. Ancak daha sıklıkla lösemi hücreleri şekilsiz, değişikliğe uğramamış ve normal lokositlerin hiçbirine benzemeyen türdendir.

Löseminin vücuttaki etkileri Löseminin ilk etkisi, lösemik hücrelerin metastatik gelişimidir. Kİ’ deki lösemik hücreler hızla çoğalabilir ve çevredeki kemiğe yayılarak, ağrıya ve kemik kırıklarına neden olurlar . Lösemik hücreler; dalak, lenf düğümleri, KC ve özellikle damar bölgelerine yayılarak buradaki metabolik elementleri kullanır ve sonuçta doku harabiyetine neden olur. Löseminin genel etkileri; enfeksiyonların gelişmesi ağır anemi ve trombositopeniye bağlı kanama eğilimidir. Vücuttaki en önemli etkisi; büyüyen kanserli hücrelerin metabolik maddeleri aşırı kullanarak açlığa ve ölüme neden olmasıdır.