Küresel Kriz Sonrası Kamu Ekonomisinde Yeni Eğilimler ve Beklentiler 5. İZMİR İKTİSAT KONGRESİ İzmir, 31 Ekim 2013 HH Erhan USTA Müsteşar Yardımcısı

1990’lı Yıllarda Türk Kamu Maliyesi

2000 Sonrası Kamu Maliyesinde Bazı Yapısal Reformlar Sosyal güvenlik reformu (1999, 2006) Kamu İhale Kanunu / Kamu İhale Kurumu Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Fonların tasfiyesi Döner sermaye sayılarının azaltılması, sistemin düzenlenmesi Özel gelir-özel ödenek uygulamalarına son verilmesi Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu Çok yıllı bütçeleme sistemine geçilmesi, stratejik planlama ve performans esaslı bütçeleme uygulamalarına hız verilmesi KİT sisteminde rasyonel bir fiyatlama rejimi / ticari olmayan bir çok indirime son verilmesi Tarımsal destekleme rejiminde reform Düzenleyici ve denetleyici kurulların kurulması (Bankacılık, tütün, alkol, şeker, enerji, telekomünikasyon sektörlerinde)

Kamu Kesimi Faiz Dışı Fazlası Not: Program tanımlı kamu kesimi genel dengesini yansıtmaktadır. Kamu Kesimi Faiz Dışı Fazlası/GSYH, Yüzde Ortalama (Yüzde 0,8)

Bir Defalık Gelirler (GSYH’ya Oran)

Borç Stoku Dinamiği (GSYH’ya Oran, Yüzde) Söz konusu dönemde genel devlet faiz dışı fazlası (özelleştirme gelirleri hariç) yıllık bazda ortalama olarak genel brüt borç stokunda yüzde 5 puanlık; büyüme ise yüzde 3,5 puanlık bir azalış sağlamış, genel devlet borç stoku oranı yüzde 74’ten yüzde 36’ya gerilemiştir. Not: Genel devlet borç stoku sağ eksende yer almaktadır.

Gelir Yönlü Mali Uyum (GSYH’ya Oran, Yüzde) Toplam Gelirler: % 29,6 Toplam Gelirler: % 39,7 Genel Devlet Gelirleri / GSYH, %

Devresel Gelir Etkisi Not: Devresel gelir etkisi sağ eksende yer almaktadır.

Faiz Giderlerinin Azalması ve Mali Alan Yaratılması Genel Devlet Harcamaları / GSYH, % Kaynak: Kalkınma Bakanlığı Toplam Harcamalar: %37,0

Yaratılan Mali Alanın Kullanımı MYB Toplam Harcamalarının Kompozisyonu, Yüzde

Yaratılan Mali Alanın Kullanımı MYB Faiz Dışı Harcamalarının Kompozisyonu, Yüzde

Teşekkürler Kamu Maliyemiz İçin Kriz Öncesi ve Sonrası Ortam Küresel Kriz ÖncesiKüresel Kriz Sonrası / Önümüzdeki Dönem Dış Etkiler Küresel Büyüme OrtamıOlumluDaha az olumlu Küresel Likidite ve Sermaye GirişleriOlumluOlumsuz Doğrudan Yabancı YatırımOlumluBelirsiz İç Etkiler BüyümeOlumluOlumlu (Kriz Öncesine Göre Sınırlı) Borç StokuOlumsuzOlumlu (İhtiyatlı Bir Mali Politika İzlenmesi Durumunda) Reel FaizOlumluOlumsuz Faiz Dışı FazlaOlumluOlumlu (Kriz Öncesine Göre Sınırlı) ÖzelleştirmeOlumluKarşılığında Harcama Yaratılması Durumunda Olumsuz KurOlumluBelirsiz

Cari Denge ve Kamu Açığı (İkiz Açık Sorunsalı)

Sonuç ve Öneriler (1) İktisat politikalarına daha fazla yardımcı olacak bir maliye politikası yaklaşımı – Makroekonomik istikrarın korunması/mali alan oluşturulması – Yurt içi tasarrufların artırılması/yatırım ihtiyacı – Kaynakların üretken alanlara yönlendirilmesi – Büyümenin sürdürülebilirliği (AR-GE, yenilikçilik ve teknolojiye daha fazla kaynak) – Ekonomide verimlilik artışı (Eğitim, işgücünün niteliği ve kurumsallaşma…) – İstihdam artışı Harcama programlarının rasyonalizasyonu – Mali kural: Harcama düzeyi ya da artış tavanı – Cari gider ve transferlerin kontrol altında tutulması (Kamu tüketimi) – Kamu altyapı yatırımlarına daha fazla kaynak ayrılması ve yeniden önceliklendirme – Etki analizine tabi tutularak önceliklendirme Özel gelir – özel ödenek uygulamalarının sınırlandırılması, ademi tahsis ilkesine uyum Ödenek üstü harcamaya imkan veren düzenlemelerin gözden geçirilerek Meclisin bütçe hakkının güçlendirilmesi

Sonuç ve Öneriler (2) Kamu gelirlerinin kalitesinin artırılması – Vergi yükü daha fazla artırılabilir mi? – Dolaylı/ dolaysız vergi dengesi – Dolaylı vergiler tüketimi kısmakta başarılı mı? – Gelirlerin yüksek oranda konjonktüre duyarlılığı bir sorun mu? – Vergi istisna ve muafiyetlerinin gözden geçirilmesi – İndirimli KDV oranı uygulamasının sınırlandırılması Özel sektör kaynaklarının üretim ve büyümeyi artırıcı alanlara yönlendirilmesi – Kentsel rantlar/ üretimden gayrimenkule kayış – Üretim faktörlerinin etkin dağılımında bir araç olarak vergi politikası Bir defalık gelirlerin bir fonda toplanması/bunlara karşılık sürekli harcama yaratılmaması Yaptığımız reformların uygulama ayağının güçlendirilmesi – Çok yıllı bütçeleme sisteminin bağlayıcılığının güçlendirilmesi – Kaynak tahsisinde Kurumsal stratejik planlama / Performans esaslı bütçeleme – İç kontrol / İç denetim sisteminin güçlendirilmesi – Yeni harcama programlarının ve düzenlemelerin uzun dönem etki analizine tabi tutulması – Kamu hesaplarında raporlama/şeffaflık/hesap verebilirlik Etkili bir Sayıştay denetimi

Teşekkürler