TÜRKİYE’NİN REKABET GÜCÜNÜ SÜRDÜRMESİ Hasan Ersel Beşinci İzmir İktisat Kongresi-İzmir 31 Ekim 2013

TEMEL SORU Türkiye’nin rekabet gücünü hangi düzeyde sürdürmekten söz ediyoruz? Bizden daha gelişmiş ülkelerle mi rekabete hazırlanıyoruz yoksa daha bizden az gelişmişlerle mi? Bu bir toplumsal seçme sorunudur. Amaç belirlenince, ona ulaşmak için en uygun mekanizmanın araştırılması gerekir.

TOPLUMSAL AMAÇ VE İKTİSAT POLİTİKASI MEKANİZ MA ORTAM MEKANİZMA AMAÇ TOPLUMSAL TERCİH HABER EYLEM

ORTAM Türkiye’nin kaynakları (insangücü, doğal kaynaklar, altyapı ve üretken sermaye stoku) İnsanların tercihleri ve onları biçimlendiren iktisadi, toplumsal, siyasal ve tarihsel etmenler Küresel Ortam

MEKANİZMA Amaca ulaşabilmek için başvurulabilecek stratejiler, bunların uygulama yöntemleri Örnekler: Rekabetçi piyasa mekanizması, tekelci piyasa mekanizması, merkezi planlama, korumacılık, kur politikası, yatırım politikası vs. Her mekanizmanın, başta haber kullanımı olmak üzere, çalışabilmesi için kaynağa gereksinimi vardır. Mekanizma seçiminde amaca varmayı sağlama ve etkin olma temel ölçütlerdir.

AMAÇ Amaç toplumun ulaşmak istediği durumdur Demokratik toplumlarda toplumun amacının toplumu oluşturan bireylerin tercihlerine dayanması gerekir. Bu konuda toplumda oy birliği olması beklenemez. Dolayısıyla bireysel tercihlerin nasıl bütüncülleştirilerek toplumsal seçimin belirleneceği önemli bir sorundur. Arrow’un ünlü “olanaksızlık teoremi” bunun hiç de kolay olmadığını ortaya koymuştur.

YAPISAL REFORM Uzun dönemde alınan kararlar ile ortamın bazı bileşenlerini değiştirmek olanaklıdır. (Örneğin toplumun eğitim düzeyi, çevre kirliliği vs.) Dolayısıyla iktisat politikasının uygulanması sonucunda hem mal ve hizmetler ve hem de yenilenen ortam yaratılmış olur. Bu durumda iktisat politikası modeli, ortama ilişkin haberlere dayanılarak yapılan uygulamalar sonucunda yeni bir durumun oluşturulmasıdır. Sorun bu yeni durumun toplumun tercihlerine uygun olmasının, en düşük toplumsal maliyetle sağlanmasıdır.

REKABETÇİLİK DÜZEYİ Belli bir amaca varmak için ortamın değişmesi gerekebilir. Bu yapısal değişikliktir. Bu durumda ara hedef olarak ortam değişikliği öne çıkar. (Sanayileşmeden sınai ürün ihracatı yapılamaz). Demokratik toplumlarda hedefler arasında öncelik sıralamasını toplum yapar. İktisat politikasının bir diğer amacı da kaynakların daha etkin kullanılmasını sağlamaktır.

WEF RAPORUNDAKİ KALKINMIŞLIK AŞAMALARI Üretim Faktörleri Odaklı Ülkeler Faktörden Verimlilik Odağına Geçiş Ülkeleri Verimlilik Odaklı Ülkeler Verimlilikten İnovasyona Geçiş Ülkeleri İnovasyon Odaklı Ülkeler Kaynakler: Uluengin, F., Ş.Ö. Ekici ve S. Karaata: Türkiye’nin Rekabet Düzeyi, İstanbul: REF & SEDEFED Yayını, Schwab, K. [Der.] (2013): The Global Competitiveness Report , Geneva: The World Economic Forum.

REKABETÇİ DURUMU SÜRDÜRMEK NE ANLAMA GELİYOR? Türkiye kimlerle rekabet etmeyi hedefliyor? Toplumun tercihi nedir? “Sürdürmekten” ne anlamalıyız? (Ulaşılan rekabetçilik düzeyini korumak mı yoksa daha üst düzeye çıkmak mı?) Küresel ekonomideki, değiştiremeyeceğimiz, eğilimler hakkında ne bekliyoruz? (tarihini tekrarlar, köklü değişiklikler olur vs.) Ekonominin yapısında hangi değişiklikleri yapmak gerekiyor? Yapabilecek miyiz?

ÜRETİM FAKTÖRÜ ODAKLILIK İhracat Malı İç Kullanım Malı TEKNOLOJİK SINIR ÜRETİM FAKTÖRÜ SINIRI

VERİM ODAKLILIK İhracat Malı İç Kullanım Malı ETKİNLİK KAYBI A

INOVASYON ODAKLILIK İhracat Malı İç Kullanım Malı INOVASYON SONRASI ÜRETİM OLANAKLARI

BAŞLICA ETMELER İTİBARİYLE PUANLAR Güney KoreİspanyaİsrailPortekizYunanIstan 5 Ülke Ortalaması VIG OrtalamasıTürkiye TEMEL GEREKLİLİKLER Kurumsal Yapı 3,844,074,564,323,494,064,104,08 Altyapı 5,855,974,925,554,795,424,404,45 Makroekonomik İstikrar 6,323,974,653,752,824,305,104,62 Sağlık ve İlk Öğretim 6,376,216,076,286,16,215,905,86 VERİMLİLİK ARTIRICILAR Yüksek Öğretim ve İş Başında Eğitim 5,415,1955,154,815,114,704,29 Ürün Piyasalarının Etkinliği 4,684,324,284,263,934,294,304,52 Emek Piyasalarının Etkinliği 4,213,934,393,793,774,024,403,74 Finansal Piyasaların Gelişmişliği 3,893,724,813,52,863,764,204,40 Teknolojik Altyapı 5,575,265,565,244,625,254,404,05 Pazar Büyüklüğü 5,615,454,354,344,374,823,905,30 İNOVASYON VE ÇEŞİTLİLİK FAKTÖRLERİ İş Dünyasının Gelişmişlik Düzeyi 4,864,524,884,183,844,464,104,36 İnovasyon 5,783,755,583,933,084,423,303,47 ORTALAMA 5,204,704,924,524,044,684,404,43 TÜRKİYE'NİN UZAKLIĞI (Öklid Normu) 1, 120,90,710,860,520,820,41 VIG:Verimlilikten İnovasyona Geçiş Grubu

TABLOYA İLİŞKİN BAZI GÖZLEMLER Türkiye’nin her boyutta eksiği vardır. Dolayısıyla çözüm, birkaç boyutta aranmamalıdır. Türkiye içinde bulunduğu “Verimlilikten İnovasyona Geçiş Grubu” ortalamasına oldukça yakın bir ülke konumundadır Türkiye 5 rakip ülkeden oluşan “İnovasyon Ülkeleri”nin alt grubu ortalamasından epeyce uzaktadır. Bu uzaklık Kore ile en fazladır. Bu ülkeyi İspanya ve Portekiz izlemektedir. Yunanistan 5-li Grup içinde en yakın olduğumuz ülke görümündedir

DENGESİZ BÜYÜME Üretimde olumlu dışsallıklardan yararlanma olanakları artırılmalıdır. Bunun bir boyutu alt yapı vs. de olanlı fazla kapasite yaratılmasıdır. Hirschman türü dengesiz büyüme (Albert O. Hirschman, Hans Singer, Paul Streeten ve Marcus Fleming). Özellikle teknoloji uyarlama ve aktarımında… Bu politika “rant yaratma” davranışından farklıdır.

RANT YARATMA POLİTİKASI İktisat politikası yoluyla rant yaratılması politikasına son verilmesi/azaltılması gerekir. Bu politika Türkiye’de hem ihracatın özendirimi hem de iç iktisadi sorunların çözümü (istihdam) için uygulanmıştır. Bu yolla bazı kazanımlar sağlanmadığı söylenemez Ancak rant elde etmek için üretim yapanlar, rantsız üretime devam edemezler. Bu da rant yaratmayı ve rant kollamayı sürekli hale getirir. (Anne O. Krueger) Sonuçta ekonominin kaynakları etkin kullanılamaz.

İÇ ÜRETİME YÖNELİK RANT YARATILMASI İhracat malları Ülke içi kullanılan mallar Dünya Fiyatları İç Üretime Yönelik Rant Yaratan “Fiyatlar”

İHRACATA YÖNELİK RANT YARATILMASI İhracat malları Ülke içi kullanılan mallar Dünya Fiyatları İhracat Yönelik Rant Yaratan “Fiyatlar”