Planlamaya Etki Eden Yasal Ve Siyasal Etmenler 1. İmarla ilgili yasal çerçeve 2.Yaşam kolaylaştırıcı konfor standartları, normları

1. İmarla ilgili yasal çerçeve Ülkemizde imar planlamasını ve imar faaliyetlerini yönlendiren (kısıtlayan/izin veren) yasal çerçevenin çok parçalılığı bilinmektedir. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı başta olmak üzere Turizm, Çevre, Kültür, Sanayi ve Orman Bakanlıkları da kent planlamasına resen karışabilmektedirler. Bu bakanlıkların sektörel yaklaşımları bazen birbiri ile ve İmar Yasası ile çelişebilmektedir. Örneğin, İstanbul Boğazı’nda Turizm Bakanlığı’nın ilan ettiği ‘turizm merkezleri’ne verilen yapılanma hakları hem Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yasası hem de Boğaziçi İmar Planı ve plan notları ile uyumsuzluklar içermektedir.

2. Yaşam kolaylaştırıcı konfor standartları, normları Aile bireylerinin günlük etkinliklerini ve git-gel hareketlerini inceleyen araştırmaların ışığında, çeşitli işlevsel alanların kullanım sıklığı ve kullanıcı türüne (çocuk, yaşlı, vb.) bağlı olarak, eğitim, yeşil, ticaret, vb. işlevlerin ve durak gibi toplu taşım düzenlemelerinin konuta olan uzaklıklarına ve en küçük alan büyüklüklerine her ülkede hatta kentte sınırlamalar getirilmektedir.

Yaşam kolaylaştırıcı konfor standartları İşlevler Alt işlevler Ziyaret frekansı Max. uzaklık (m.) Günde bir kaç kez gidilen Günde bir kez gidilen Düzenli gidilen Ara sıra gidilen Rekreasyon 3-5 yaş oyun alanı  Ev önü 6-11 yaş oyun alanı 150-400 12-15 yaş oyun alanı 500-700 çocuk bahçesi 350-500 konuta yakın park 350-700 semt parkı 700-800 kent parkı-spor tesisleri 1000 Hizmet ilköğretim 500-800 diğer eğitim kurumları -1000 Tic. günlük alış-veriş 500 haftalık alış-veriş +1000 iş yeri Yaya ve taşıt toplam 30dak. Ulaş. otobüs durağı istasyon Kaynak: Baykan, Konuk (12) dan yararlanılarak düzenlenmiştir.  Özellikle belirgin, zorunlu  Bazen belirgin, istenen

5. Planlamaya Etki Eden Teknolojik Etmenler 1. Bilgi teknolojisi 2. Kentlerin teknik yaşam destek sistemleri

1. Bilgi teknolojisi Bilgi teknolojisinin gelişmesi planlamada bilgiye erişme, saklama, analiz etme, güncelleştirme gibi konularda büyük kolaylıklar getirmiştir. Bilgisayar ortamı, uzaktan algılama yöntemleri (CBS) ile birlikte planlama disiplininin kullanımına uygun hassaslıkta arazi kullanımı, doğal yapı, vb. haritaların üretilmesine olanak sağlamaktadır.

Ayrıca, bilgisayarın veri yönetimine getirdiği kolaylıklarla tek yapı/parsel ölçeğinde bilgi saklamak mümkün olmakta, kente ilişkin özellikle fiziksel (arazi kullanımı, yapılaşmanın niteliği, yoğunluklar, kentin gelişmesi, altyapı, güvenlik, çevresel veriler, vb.), sosyo-ekonomik (nüfus, nüfus özellikleri, istihdam, vb.) güncel olarak tutulabilmekte, parselden kente ve bölgeye kadar çeşitli ölçekteki çalışmalarda kullanılabilmektedir

Yine, bilgisayarın planlama ve kentsel tasarım boyutlarında simülasyon çalışmalarını kolaylaştırması ve planlamanın/ tasarımın maliyet boyutunu da kapsaması plancı ve karar vericinin sorgulama ufuklarını genişletmiştir. Plan girdileri değiştiği takdirde sonucun (çıktının) neler olabileceği kısa sürede test edilebilecek, plan eskizleri üretilebilecektir. Özellikle orta ve küçük ölçekli kentsel tasarım çalışmalarında tasarım ürününün ‘çevre etkisini’ değerlendirmek amacıyla bilgisayar simülasyon (benzetim) modellerinin kullanımı yaygınlaşmaktadır. Önemli bir katılım aracı olarak da değerlendirilmektedir. Modeller ürettikleri üç boyutlu fiziksel çevre görüntüleriyle, halkın bilgilendirilmesini ve halkın tasarım ürünü üzerinde görüş bildirmesini kolaylaştırmaktadır. Ayrıca; günümüz toplumunda istihdam biçimleri değişmekte, ‘tele-iş’ türleri giderek yaygınlaşması gelecekte kentsel arazi kullanım kararlarında ve planlama normlarında/standartlarında önemli değişikliklere neden olabilecektir.

2. Kentlerin teknik yaşam destek sistemleri Altyapıdan daha geniş anlam taşıyan teknik yaşam destek sistemleri; elektrik, su, gaz, atık su, haberleşme, vb. altyapısının bir bütün olarak dijital teknolojinin denetimine girmesini ifade eder. Günümüzde, küreselleşmenin getirdiği birbirine bağlı kentler ve kentsel sistemlerin canlılıklarını sürdürebilmeleri, büyük ölçüde, nitelikli yaşam destek sistem ağına sahip olmalarına, daha doğru bir ifade ile, küresel ağa “eklemlenmelerine” bağlıdır.

Ayrıca, daha önce bağımsız teknolojiler olan haberleşme, bilgisayar ve yayıncılık teknolojilerinin, bütünleştirilmiş bir “telematik teknolojisi”ne dönüştürülmesi kent altyapı sistemlerinde fiziksel ve yönetsel olarak önemli değişimlere yol açacaktır (Graham, Marvin, 1997). Kentler teknik yaşam destek sisteminin tüm elemanlarına uluslararası liberal ekonomik ortamda, destek, katkı ve pazar sağlayabilecekler, elektrik üretimini ve su teminini uluslararası pazara girilerek taleple dengelenebilecek, talep değişmelerine seri biçimde uyulabilecek, dolayısıyla hizmetin etkinliği artarken maliyeti de düşecektir. Doğaldır ki böyle bir hizmet sistemi, hizmetin yönetiminde de değişiklikler yol açacaktır.

Özet olarak, ülkemizde amacı “insan, toplum, çevre münasebetlerinde birey, aile ve toplum hayatını yakından etkileyen fiziksel çevreyi sağlıklı bir yapıya kavuşturmak, gelişme eğilimlerini yönlendirmek, toprağın koruma-kullanma dengesini en rasyonel biçimde belirlemek….” olarak tanımlanan ‘imar planlaması’nın hazırlık sürecinde yukarıda değinilen etmenlerin hemen tümünün yerleşilecek kent alanı ve çevresi için araştırılması, bilimsel yöntem ve tekniklerden yararlanılarak değerlendirilmesi ve rapora dönüştürülmesi ve plan kararlarını yönlendirmesi beklenir.