ULUSLAR ARASI SÜREÇTE ORMANCILIK Emine ATAŞ Dış İlişkiler Şube Müdürü Uluslararası Süreçte Ormancılık ve Orman Genel Müdürlüğünün Hizmetiçi Eğitim Programı 21-23 Aralık 2010- Antalya

ULUSLARARASI ORMANCILIK SÜRECİ Rio Öncesi Küresel Düzey Stockholm Konferansı 1972 Brutland Raporu 1987 Bölgesel Düzey Avrupa'da Ormanların Korunması Birinci Bakanlar Konferansı (Strazburg 1990) Rio Sonrası Rio Çıktıları IFF/IPF Önerileri UNFF Süreci UNFF’e Destek Veren kuruluşlar (CPF) Uluslararası Orman Yılı 2011 Forest Europe (MCPFE) Yakın Doğu Süreci ENA-FLEG Süreci AB’de Ormancılık Mevcut Durum Hedef Sonuç 2

RİO ÖNCESİ 3

Stockholm Konferansı 1972 Çevre konusu ilk olarak Haziran 1972’de düzenlenen Stockholm Konferansında Dünya gündemine getirilmiştir. Dünya liderlerinin çevre ile uyumlu ekonomik kalkınma konusunu tartıştıkları ilk forum olan Stockholm Konferansı sonucunda, çevresel konulardaki uluslararası çalışmalarda önemli rol oynayan BM Çevre Programı (UNEP) kurulmuştur. 4

Dönemin BM Çevre ve Kalkınma Komisyonu Başkanı Bruntland Raporu 1987 BM Çevre ve Kalkınma Komisyonunun 1987’de hazırladığı Ortak Geleceğimiz adlı raporunda, “ormanlar üzerindeki baskılar, orman-tarım ilişkileri ve ormanları bekleyen tehlikelerden söz edilmiştir. Rapor, Sürdürülebilir Kalkınma’ anlayışını; gelecek kuşakların kendi ihtiyaçlarını karşılayabilme imkanlarını tehlikeye sokmadan, bugünkü kuşakların ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlayacak kalkınma biçimi olarak tanımlamıştır. Gro Harlem Bruntland Norveç Başbakanı Dönemin BM Çevre ve Kalkınma Komisyonu Başkanı 5

Avrupa'da Ormanların Korunması Birinci Bakanlar Avrupa'da Ormanların Korunması Birinci Bakanlar Konferansı (Strazburg 1990) Avrupa’da ormanlardan sorumlu bakanlar, Fransa ve Finlandiya’nın girişimi ile ilk defa 1990 yılında Strasburg Konferansında bir araya gelmişler ve Avrupa ormanlarının korunması için ortak kararlar almaya başlamışlardır. S1 : Orman Ekosistemlerinin İzlenmesi İçin Daimi Deneme Sahaları Şebekesi Kurulması S2 : Orman Gen Kaynaklarının Korunması S3 : Orman Yangınları Avrupa Veri Bankası Şebekesinin Kurulması, S4 :Dağlık Alanlardaki Orman Yönetiminin Yeni Çevresel Şartlara Uyarlanması, S5 :Ağaç Fizyolojisi Araştırmaları EUROSILVA Şebekesinin Yaygınlaştırılması, S6 : Orman Ekosistem Araştırmaları Avrupa Şebekesi Kurulması. 5

RİO 5

Uluslararası Ormancılık Süreci Rio Konferansı 1992 yılına gelindiğinde çevresel endişelerin sürmekte olduğu ve daha geniş kapsamlı bir çalışma gereği ortaya çıkmıştır. En önemli tespit “Çevreye rağmen kalkınmanın sağlanamayacağı, kalkınmanın ihmal edilmesi ile çevrenin korunamayacağı” dır. Bu nedenle çevre ve kalkınma konuları birlikte, dengeli ve sürdürülebilir bir şekilde ele alınmalıdır. Ormancılık açısından yapılan en önemli tespit ise “Ormanların tarımsal ve endüstriyel yayılmacılığın sonunda yok olduğu ve bu yayılmacılığın temelinde kalkınma sorununun bulunduğu” hususudur. 5

RİO ÇIKTILARI Rio Deklarasyonu Ormancılık Prensipleri Gündem 21 Eylem Planı Çölleşme İle Mücadele Sözleşmesi Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi http://disiliskiler.ogm.gov.tr/ 5

Rio Deklerasyonu Rio Deklarasyonu, çevre ve kalkınma konusunda ülkelerin hak ve yükümlülüklerini kapsayan, hukuki olarak bağlayıcı olmamakla birlikte, hükümetlere politik bir yükümlülük getiren bir ilkeler dizisidir. Deklarasyon Türkiye’nin de içinde bulunduğu ülkelerin devlet ve hükümet başkanları tarafından onaylanmıştır. http://www.un.org/documents/ga/conf151/aconf15126-1annex1.htm 5

Ormancılık Prensipleri Ormancılık Prensipleri, dünyanın bütün coğrafi bölgelerindeki ve iklim kuşaklarındaki ormanların tamamının yönetimine, korunmasına ve geliştirilmesine ilişkin esasları kapsamaktadır.   15 ana madde altında 42 prensipten oluşan bu belge özetle aşağıdaki hususları içermektedir: Ormanlar, şimdiki ve gelecek kuşakların sosyal, ekonomik, ekolojik, kültürel ve manevi ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde yönetilmelidir. Ormanları korumanın getirdiği yükün paylaşımı bütün ülkelere aittir. Ulusal politikalar ve stratejiler, ormanların ve orman arazilerinin sürdürülebilir şekilde gelişmesine imkan verecek bir çerçeve sağlamalıdır. Gelişmekte olan ülkelere orman içi ve orman dışı ağaçlandırma, ormansızlaşmayla mücadele, orman ve toprakların bozulması konularını kapsayacak şekilde orman kaynaklarını geliştirme, koruma ve sürdürülebilir yönetimini sağlamak üzere yeni ve ilave finansman kaynakları sağlanmalıdır. http://web.ogm.gov.tr/birimler/merkez/egitim/disiliskiler/Dokumanlar/ormancisüreci/ormancilikprensipleri.pdf 5

Gündem 21 Eylem Planı Gündem 21, çevre ve ekonomiyi etkileyen tüm alanlarda hükümetlerin, kalkınma örgütlerinin, BM kuruluşlarının ve bağımsız sektörlerin 21.Yüzyıla girerken yapması gereken faaliyetleri tanımlayan bir eylem planıdır. Dört ana bölümden oluşur; Sosyal ve Ekonomik Boyutlar, Kalkınma İçin Kaynakların Korunması ve Yönetimi, Etkin Grupların Rolünün Güçlendirilmesi , Uygulama Mekanizmaları.   Ormansızlaşma ile Mücadele başlığı altında; ormanların fonksiyonlarının muhafaza edilmesi; ormanların korunması ve sürekli ve dengeli yönetimi; ormanlardan elde edilen ürün ve hizmetlerin sürekli ve dengeli bir şekilde kullanımı ve değerlendirilmesi; ormanların planlanması, değerlendirilmesi ve izlenmesi için kapasite oluşturulması konuları ile ilgili hedefler ve bu hedeflere ulaşmak için yapılacak faaliyetler ve uygulama mekanizmaları tanımlanmaktadır. http://www.unep.org/documents.multilingual/default.asp?documentid=52 5

RİO SONRASI 5

Hükümetler Arası Ormancılık Paneli (IPF)/ Hükümetler Arası Ormancılık Forumu (IFF) BM Sürdürülebilir Kalkınma Komisyonunun (CSD) raporuna dayalı olarak Hükümetler Arası Ormancılık Paneli (IPF) oluşturulmuş, 1995 yılında ilk toplantısını New-York’ta yapan IPF toplam 4 toplantı yapmış, sonuç raporunu ve eylem önerilerini 1997’de Sürdürülebilir Kalkınma Komisyonuna sunmuştur. Sonuç raporunda Hükümetlerin mutabakata varamadığı konuların çözülmesi için de Hükümetler Arası Ormancılık Forumu (IFF) kurulmuştur. IFF’te bazı konulara çözüm getirdiyse de ülkelerin Raporlama, Tanımlar ve Finansman konularında görüş birliğine varamamış ve Birleşmiş Milletler Ormancılık Forumu (UNFF) oluşturulmasına karar verilmiştir. IPF sonuç raporu ve 150 civarındaki eylem önerisi uluslar arası ormancılık sürecinin çalışmalarını yönlendiren en önemli belgeler arasındadır Bu eylem önerilerinin en başında her ülkenin kendi “Ulusal Ormancılık Programı”nı hazırlama hususu gelmektedir. Ayrıca ülkelerin “Ormansızlaşma ve Orman Tahribinin Nedenlerini” ortaya koyması istenmektedir. Diğer önemli bir husus ta Sürdürülebilir Orman Yönetimi için hem bölgesel hem de ulusal bazda Kriter ve Göstergelerin belirlenmesi hususudur. 5

Birleşmiş Milletler Ormancılık forumu- UNFF 2000 yılında kurulan Birleşmiş Milletler Ormancılık Forumu (UNFF) ile IPF ve IFF süreçlerinde geliştirilen eylem önerilerine politik destek sağlanmaya çalışılmıştır. 2006 yılında 6. oturmunda dört küresel hedef belirlenmiştir. 2007 yılı sonunda düzenlenen UNFF’in Yedinci Oturumunda UNFF’e katılan tüm ülke temsilcileri “Yasal Bağlayıcı Olmayan bir Anlaşma’yı” (NLBI) benimsemişlerdir. 28 Nisan 2007’de kabul edilen ve BM genel Kurulunda 17 Aralık 2007’de onaylanan bu anlaşmanın amacı; Tüm orman tipleri için etkili sürdürülebilir yönetimi uygulamak için politik taahhütleri ve eylemleri güçlendirmek, Binyıl kalkınma hedefleri ile birlikte özellikle çevresel kalkınma ve yoksulluğun azaltılması konusunda kabul görmüş kalkınma hedeflerine ulaşmada ormanların katkısını artırmak, Ulusal eylem ve uluslararası işbirliği için çerçeve sağlamaktır. IPF sonuç raporu ve 150 civarındaki eylem önerisi uluslar arası ormancılık sürecinin çalışmalarını yönlendiren en önemli belgeler arasındadır Bu eylem önerilerinin en başında her ülkenin kendi “Ulusal Ormancılık Programı”nı hazırlama hususu gelmektedir. Ayrıca ülkelerin “Ormansızlaşma ve Orman Tahribinin Nedenlerini” ortaya koyması istenmektedir. Diğer önemli bir husus ta Sürdürülebilir Orman Yönetimi için hem bölgesel hem de ulusal bazda Kriter ve Göstergelerin belirlenmesi hususudur. 5

UNFF’e Destek Veren Kuruluşlar Küresel ormancılık sürecini (UNFF Süreci) desteklemek üzere FAO’nun liderliğinde 14 kurum, kuruluş ve sekretaryadan oluşan Ormancılık İşbirliği Ortaklığı (CPF) kurulmuştur.   CIFOR Uluslararası Ormancılık Araştırma Merkezi FAO Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Teşkilatı ITTO Uluslararası Tropik Kereste Kuruluşu IUCN Uluslararası Doğa Koruma Birliği IUFRO Uluslararası Ormancılık Araştırmaları Kuruluşları Birliği CBD Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi Sekretaryası GEF Küresel Çevre Fonu – Kolaylığı UNCCD BM Çölleşmeyle Mücadele Sözleşmesi Sekretaryası UNFF BM Ormancılık Forumu UNFCCC BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi UNDP BM Kalkınma Programı UNEP BM Çevre Programı World Agroforestry Centre DünyaTarım Ormancılığı Merkezi WB Dünya Bankası 5

Pan-Avrupa Avrupa Ülkeleri Montreal Kuzey Amerika Ülkeleri BÖLGESEL DÜZEY Bir yandan da Rio zirvesi ve Rio zirvesinden sonra oluşan ormancılık forumu ve panelinde alınan kararların bölgesel düzeyde uygulanması için değişik bölgesel süreçler başlatılmıştır. Bu süreçler:   Pan-Avrupa Avrupa Ülkeleri Montreal Kuzey Amerika Ülkeleri Tarapato Amazon İşbirliği Laperatique Orta Amerika Ülkeleri FAO-UNEP Kurak Afrika Ülkeleri FAO-UNEP Yakın Doğu Ülkeleri ITTO Uluslararası Orman Ürünleri Ticareti Organizasyonu ATO Africa Orman Ürünleri Ticareti Organizasyonu Dry Zone Asia Kurak Kuşak Asya Ülkemiz bu süreçlerden Pan-Avrupa ve Yakın-Doğu süreçleri içerisinde faaliyetlerini sürdürmektedir. 5

BÖLGESEL DÜZEY- FOREST EUROPE Avrupa Ormanlarının Korunması Bakanlar Konferansı –MCPFE- FOREST EUROPE Süreç, 1990 yılında, Rio Konferansından bağımsız bir süreç olarak başlamış, 1992 yılından sonra ise Rio Konferansı’nın Avrupa kıtası bölgesi için oluşturduğu sürece dönüşmüştür.   Süreç’te 1990 yılında Strazburg’da ilk konferans gerçekleştirilmiş ve altı ilke kararı alınmıştır. Ardından sırasıyla; 1993, 1998, 2003 ve 2007 ‘de düzenlenen Konferanslarda ülkemizin de imzaladığı 19 Karar alınmıştır. 5

Yakın Doğu Süreci 1992 yılında Rio’da başlatılan diğer bir bölgesel ormancılık süreci Yakın-Doğu Sürecidir. Bu süreç Birleşmiş Milletler Gıda e Tarım Örgütü (FAO) ile Birleşmiş Milletler Çevre Programı’nın (UNEP) ortak katkıları sonucu oluşturulmuş ve yönlendirilmiştir. Yakın-Doğu Süreci çalışmaları ile FAO’nun Yakın-Doğu Ormancılık Komisyonu çalışmaları birlikte yürütülmektedir.   Bölge ülkelerinde yangınla mücadele ve böcekle mücadele önem taşımaktadır. Yakındoğu ülkeleri biyolojik çeşitliliğe de büyük önem vermektedirler. Ancak bölge ülkeleri bu biyolojik çeşitlilik için ciddi bir orman varlığına sahip değillerdir. Daha çok odun dışı orman ürünleri üzerinde durmaktadırlar. 5

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Teşkilatı - FAO Uluslar arası düzeyde ormancılık alanında en üst düzeydeki kurum FAO’dur. FAO aynı zamanda Ormancılık işbirliği ortaklığının (CPF) da liderliğini yapmaktadır. FAO’nun Küresel faaliyetleri; FAO’nun ormancılık Komitesi toplantısı COFO: COFO toplantılarında FAO’nun komisyonları ile birlikte üzerinde çalışması gereken öncelikli konular belirlenir. Bölgesel Komisyonlarda ve COFO’da çıkan kararalar dört yılda bir düzenlenen FAO Konsey toplantısında görüşülür. Dünya Ormancılık Kongresi: Kamu, özel ve üniversitelerden oluşan tüm sektör temsilcilerinin ormancılık sektörünü bütün yönleriyle tartıştığı bir platformdur. 11. 2007 yılında ülkemizde düzenlenen Dünya ormancılık Kongresi nin 14. 2015 yılında düzenlenecektir. Güney Afrika ve Hindistan ev sahipliğine aday olmuştur. 5

Avrupa Ormancılık Komisyonu Yakın Doğu Ormancılık Komisyonu FAO’nun bölgesel düzeyde altı komisyonu bulunmaktadır. Avrupa Ormancılık Komisyonu Yakın Doğu Ormancılık Komisyonu Afrika Ormancılık Komisyonu Asya-Pasifik Ormancılık Komisyonu Latin Amerika ve Karayipler Ormancılık Komisyonu Ülkemiz ilk iki komisyona katılım sağlamaktadır. Komisyonları 5

NELER YAPTIK Bakanlık makamından alınan olur ile ormancılıkla ilgili tüm işlerde ormancılıkla İlgili Genel Koordinasyonun Genel Müdürlüğümüz tarafından yürütülmesi görevi üstlenildi, Genel Müdürlüğümüzün dış ilişkilerini ilgilendiren yazışma ve faaliyetlerin Eğitim Dairesi koordinasyonunda gerçekleşmesi sağlandı, Dış İlişkilere ait bir web sayfası oluşturularak;AB, Protokol ve koordinasyon, İkili – bölgesel İlişkiler, Yurtdışı görevlendirmeler, Uluslararası raporlamalar ve ilgili tüm bilgi, doküman ve veriler burada toplandı, “Yurt Dışı Görev Raporu Formatı” oluşturularak tüm yurt dışı göreve ait raporlar web sayfasında yayınlandı , Özellikle uluslar arası süreç ve dış kaynaklı projelerde ortak çalışabilmek için üniversitelerden ve araştırma müdürlüklerinden konunun uzmanları tespit edilerek bir uzman havuzu oluşturuldu. 5

Fiilen Başlayan Dış Kaynaklı Projeler Suriye İle İşbirliği Projesi- Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Teşkilatı Model Orman Süreci-Kanada ve İspanya MENA Projesi-Akdeniz Bölgesi Ormanlarının İklime Duyarlı Yönetimi- Türkiye, Suriye, Lübnan, Fas, Tunus, Cezayir İklim Değişikliğinin Seyhan Havzasında Orman Ekosistemlerine olan etkisini ortaya koyan bir proje ,ODTÜ, UNDP . Odun Artıklarından Pelet Üretimi Projesi-Hollanda 7. Ulusal Orman Envanteri Projesi-Hollanda 5

Hazırlıkları Devam Eden Dış Kaynaklı Projeler AB 7. çerçeveye MEMORIE projesi, GEF 5’e Sera gazı emisyonunu azaltan ve karbon stoklarını artıran ve önemli biyolojik çeşitliliği koruyan Akdeniz orman yönetimi GTZ Projesi- Almanlar ile odun artıklarından elektrik üretimi konusu araştırılacak Bakü Tiflis Ceyhan boru hatı projesinin geçtiği alanlarda Biyolojik Çeşitliliğinin Araştırılması Projesi Çam Balı Üretim Alanlarının İncelenmesi- Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütünü sunulacak. 5

Ev Sahipliği Yapılan Önemli Dış Toplantılar 11-13 Mart 2008; İstanbul’da Cost Forest Çalıştayı, http://www.costforest2008.org/docs/meetingdocs.pdf 12-14 Mayıs 2009 Orman ve Su Çalıştayı, http://www2.ogm.gov.tr/Forestsandwater/indextr.htm 20-22 Eylül 2010 TOS Toplantısı, nınhttp://web.ogm.gov.tr/diger/teamofspecialistsmeeting/Sayfalar/fao.aspx MENA Projesi açılış çalıştayı- Suriye, Lübnan, Fas, Tunus, Cezayir Orman Genel Müdürleri başta olmak üzere ilgili uzmanlarla birlikte, http://web.ogm.gov.tr/birimler/bolgemudurlukleri/istanbul/Haberler/DispForm.aspx?ID=316 IUFRO- Uluslar arası Orman Araştırmacıları Birliği ile iklim değişikliği konulu konferans, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Teşkilatı (FAO) Ormancılık Komitesine Katılım; İlk defa panelist olarak yer aldık, tüm etkinliklerde rol aldık. http://www.iisd.ca/fao/cof20/5oct.html 5

Uluslararası Görevler Mayıs 2010; FAO Avrupa Ormancılık Komisyonu Başkan Yardımcılığı-Başkan Adaylığı Aralık 2009; Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu Ormancılık Komitesi Yürütme Kurulu Üyeliği-Başkan Adaylığı FAO Orman ve Su Komisyonu Yürütme Kurulu Üyeliği-Başkan Adaylığı SilvaMED (Avrupa-Akdeniz-Afrika Ormancılık Sorunları Komitesi) Yürütme Kurulu Üyeliği-Başkan Adaylığı 5

Dünyada toplam karasal alanın %31 ini ormanlar oluşturmaktadır. ORMANLAR NEDEN ÖNEMLİ Dünyada toplam karasal alanın %31 ini ormanlar oluşturmaktadır. Ormanlar, karasal biyoçeşitliliğin %80’ine ev sahipliği yapmaktadır. Karasal karbon havuzlarının yaklaşık yarısını oluşturmaktadır. 1.6 milyar insan yaşamları için ormana bağımlıdır. 300 milyon insanın evi ormanlarda ya da orman yakınındadır. Orman ürünlerinin 2004 yılındaki ticari değeri 327 milyar $ olmuştur. Dünya kara alanının %31’i ormandır. Buna rağmen her yıl 13 milyon ha orman alanı yok olmaktadır. Küresel sera gazı emisyonlarının yaklaşık %17’sini oluşturan ormansızlaşmayı durdurmak için REDD + UNFCCC ‘de görüşülmektedir. 5

Ormancılık faaliyetleri Kyoto protokolünün 3. 3 ve 3. 4 Ormancılık faaliyetleri Kyoto protokolünün 3.3 ve 3.4. maddeleri ile iklim müzakerelerinin çok önemli bir konusu haline gelmiştir. Protokol hükümlerine göre azaltım taahhüdü alan salım azaltımının yanı sıra ormanlarını iyileştirir ve artırırsa bu vesile ile kazandığı kazandığı karbonu azaltım miktarından düşebilmektedir. Yani bir ülke yaptığı ağaçlandırma ve rehabilitasyon faaliyetleri ile kazandığı karbonu taahhütte bulunmuş olduğu miktardan düşecek böylece daha büyük ekonomik yatırım gerektiren emisyon azaltıcı önlemler yerine daha ucuza gelen ormancılık faaliyetlerini gerçekleştirmiş olacaktır. 5

Sonuç olarak ormanlar uluslar arası arenada hiç olmadığı kadar popüler ve bu popülerlik artan çevre sorunları ile birlikte ormanların önemi de giderek aratacak. 171 yıllık köklü tarihe, güçlü teşkilat ve personel yapısına rağmen uluslar arası arenada yönlendiren ve karar alma mekanizmaları içinde yer alan aktörler içinde maalesef değil. Hedefimiz Orman Genel Müdürlüğünü uluslararası ormancılık sürecinde ve karar alma mekanizmalarında etkin ve aktör bir konuma taşımak amacıyla bir strateji belirlemek. 5

TEŞEKKÜRLER emineatas@ogm.gov.tr 5