Yrd.Doç.Dr. Mehmet KARATAŞ Tıp Tarihi ve Etik AD ROMA TIBBI Yrd.Doç.Dr. Mehmet KARATAŞ Tıp Tarihi ve Etik AD

Roma Uygarlığı Villanova Dönemi (MÖ 1000–200) Roma Cumhuriyeti (MÖ 200–27 ) İmparator Augustus’un ardından Roma İmparatorluğu (MÖ 27 ve sonrası). Roma uygarlığı sırasında Hristiyanlık ortadoğuda ortaya çıkmış ve MS 4. yy’ın sonlarında İmparator Konstantin döneminde resmi din haline gelmiştir.

Etrüskler ve Tıp İtalyan yarımadasında Romalılardan önce Etrüskler tarafından kullanılan bronzdan yapılmış karaciğer modelleri ile Mezopotamya’da hepatoskopi amacıyla kullanılan kilden yapılmış karaciğer modelleri arasında çarpıcı benzerlikler bulunmaktadır. Arkeolojik kazılarda bulunan dental protezler, Etrüsklerin yapay diş protezleri yapmakta başarılı olduğunu göstermektedir.

Roma Tıbbı Yunan tıbbı İskenderiye’de doruğa ulaşmış ve ardından Roma uygarlığını da etkilemiştir. Roma tıbbının Etrüsk ve Yunan uygarlıklarından geliştiği düşünülmektedir. Romalılar tıbba karşı ilgisiz olup ilgi alanları; politika, felsefe, askerlik, mimaridir. Roma’da hekimlik daha çok Yunanlı hekimler tarafından icra edilen bir meslektir. Üst sınıfa mensup Romalılar’ın ailelerine bakan kendi özel hekimleri (köle konumunda) bulunmaktaydı.

Bazı Romalı Hekimler Cato Cato (MÖ 234 – 149) Roma’daki entellektüel yaşam üzerinde etkili olmuş bir kişidir ve hekimlere karşıdır. Sağlık için lahana ve şarap tüketilmesini öğütlemiştir. Bitinyalı Asklepiades Asklepiades (MÖ 120–70) Hıltlar kuramına (humoral teori veya 4 unsur kuramı) bağlı kalmıştır. Tedavi için masaj, diyet ve egzersiz uygulamıştır. Fikirleri kendisinden sonraki öğrencileri tarafından geliştirilmiş ve yüzyıllarca etkili olacak Metodizm akımının öncülüğünü yapmışlardır.

Bazı Romalı Hekimler Soranus (MS 1. yy) Efesli hekim Soranus, Roma döneminin en büyük hekimlerinden biridir. Yaralanmalar ve hastalıklar konusunda, özellikle obstetrik ve jinekoloji üzerinde yoğunlaşmıştır. Mensturasyon, gebeliğin oluşumu, doğum ve doğum esnasında görülebilen anormal bebek gelişleri ile ilgili incelemeleri vardır.

Bazı Romalı Hekimler Efesli Rufus Önemli anatomik gözlemler yapmış, optik siniri tanımlamış ve sinirlerin beyinden köken aldığını söylemiştir. Kalp atışının nabzın nedeni olduğunu fark etmiştir. Dioscorides Pedianus Dioscorides, Roma ordusunda hekimlik yapmış ve bu nedenle pek çok yeri gezme ve buralardaki bitkileri inceleme fırsatı bulmuş bir hekimdir. Bitkilerin tıbbi amaçlı olarak kullanımını inceleyip kaydederek, bunları De Materia Medica isimli eserinde bir araya getirmiştir.

Bazı Romalı Hekimler Pliny ! Tarih, fizik, biyoloji , büyü, gıdalar, coğrafya, bitkiler ve tıp gibi pek çok konuda eser vermiştir. Historia Naturalis isimli eseri vardır. Vezüv volkanını çok merak ettiği ve patlamayı görebilmek amacıyla dağa tırmanırken öldüğü söylenmektedir. Celsus Cornelius Celsus, zamanının bilgi birikimini özetlemeye çalışmış bir Romalıdır. Yunan tıbbına ilişkin bilgilerini temel alarak MS 30 yıllarında De Medicina isimli ansiklopedik bir eser meydana getirmiştir.

Bazı Romalı Hekimler Galen Galen (MS 129-200), Anadolu’da Pergamum (Bergama)’da doğmuştur. Babası varlıklı bir kişidir. İzmir, Korent ve İskenderiye’ye seyahat etmiş, daha sonra ünlü imparataor Marcus Aurelius’un saray hekimi olmuştur. Hipokrat’ın ve hıltlar kuramının takipçisi olmuştur. Galen, arterlerin hava değil, kan içerdiğini fark etmiştir. Ancak kan dolaşımı hakkında bir fikri yoktur ve kanın vücutta tüketilip ardından tekrar üretildiğini zannetmektedir.

Galen

Galen Galen zamanında insanların diseksiyon yoluyla incelenmesi yasaktı. Maymunlar ve domuzlar üzerinde çalışmalar yapan Galen, bu bilgileri insan anatomisi için genellemiş ve pek çok yanlışa yol açmıştır. Galen’in anatomideki bu yanlışları rönesansa kadar düzeltilememiş ve anatomi bilimini son derece olumsuz yönde etkilemiştir.

Roma Tıbbı Halk Sağlığı ve Hijyen Romalıların su tedarikini ve akışını sağlayan sistemleri mükemmeldi. Halka açık hamamlar ve çeşmeler günlük yaşamın bir parçasıydı. Kullanılmış suyun aktığı sistemler ve kanalizasyonlar mevcuttu. Zenginlerin kendi özel su kaynakları bulunuyordu.

Roma Tıbbı Cloxa Maxima adı verilen yapı bu sistemin bir parçasıydı ve binalar ile caddelerin altından suyun akışına olanak sağlıyordu. Umumi tuvaletler de bulunmaktaydı; bunların örneklerinden biri Efes’te bulunmaktadır. Valetudinaria Roma ordusunda tıp subayları (sıhhiyeciler) yer almaktaydı. İlk gezgin hastane Romalılar tarafından icat edilmiştir. Valetudinaria olarak bilinmektedir. Bu kurumlar askerlere ve sivillere de hizmet vermiştir.

Konuyla İlgili SORU/CEVAP Antik Roma tıbbının tıbbi uygulamalardaki kuramsal yaklaşımı neydi? Cevap 1: Dört unsur (hıltlar teorisi) Soru 2: Aşağıdakilerden hangisi Antik Roma medeniyetinin ünlü hekimlerinden biridir? Cevap 2: Galen

Kaynaklar A. Selim ATAY, İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi, çeviri Tolga GÜVEN, Marmara Üniversitesi Tıp Tarihi ve Etik AD ders notları Ali Haydar BAYAT, Tıp Tarihi Emine ATABEK, Şefik GÖRKEY, Başlangıcından Rönesansa Kadar Tıp Tarihi Çağlar Boyu Tıp, Roche Yayınları http://en.wikipedia.org/wiki/Main_Page