YAŞ MEYVE-SEBZE ORTAK PİYASA DÜZENİ KAPSAMINDA ÜRETİCİ ÖRGÜTLERİ Arzu YÜRÜKÇÜ TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI Dış İlişkiler ve Avrupa Topluluğu Koordinasyon Dairesi Başkanlığı

GENEL ÇERÇEVE Meyve ve sebze ortak piyasa düzeni kapsamındaki üretici örgütleri, 2200/96 sayılı temel tüzüğün II. Başlığı altında 11-18. maddeler arasında düzenlenmektedir. Buna göre, üretici örgütleri, üretim, hasat, depolama, paketleme ve ürünlerini pazarlama konularında birlikte hareket eden üreticilerden oluşan, gönüllülük esasına dayalı olarak kurulmuş ve ilgili Üye Devlet tarafından tanınmış olan tüzel kişilerdir. 20.11.2003

AMAÇLARI Üretimin talebe göre ayarlanması ve planlanmasını sağlamak Üyeleri tarafından üretilen ürünlerin pazarda yer almasını sağlamak Üretim maliyetlerini azaltmak ve üretici fiyatlarında istikrarı sağlamak Özellikle su, toprak ve peyzaj kalitesini koruyacak ve biyoçeşitliliği muhafaza edecek üretim uygulamalarının, üretim tekniklerinin ve çevreyle dost atık yönetimi uygulamalarının yaygınlaştırılmasını sağlamak 20.11.2003

KATEGORİLER Uzmanlaşmış üretici örgütleri Uzmanlaşmış üretici örgütleri, eski rejim kapsamında tanınmış olan üretici örgütleridir. Bu örgütler, sadece belirli ürünler bakımından tanıma almışlardır ve üyeleri tarafından üretilen ürünler içinde sadece tanıma aldıkları ürünleri pazarlayabilirler. Uzmanlaşmış bir üretici örgütü, tanınmanın verildiği ürünler listesindeki bir ürünü çıkarabilir, ancak listeye yeni bir ürün ekleyemez. Bunu yapmanın tek yolu, uzmanlaşmış üretici örgütünün, genel üretici örgütü olarak tanınmak için başvurmasıdır. Tanınma statüsü değiştirildiği takdirde eski statüye dönmek mümkün değildir. 20.11.2003

KATEGORİLER - II Genel Üretici Örgütleri ilk kez tanıma talep eden ya da uzmanlaşmış üretici örgütü olarak belirli haklara sahip olabilmek için aşağıdaki yedi temel kategoriden birinde genel üretici örgütü olarak tanınması gereken örgütlerdir. Meyve ve sebze Meyve Sebze İşlemeye yönelik ürünler Narenciye Sert kabuklular Mantar 20.11.2003

ÜYELERİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Üretim bildirimi, üretimin kendisi, pazarlama ve çevrenin korunmasına ilişkin olarak üretici örgütünün kabul ettiği kuralları uygulamak Sayılan üretici örgütlerinden yalnızca birine üye olmak Üretiminin tamamını üretici örgütü kanalıyla pazarlamak üretici örgütü tarafından istatistiki amaçlarla, özellikle üretim alanları, hasat edilen miktar, verim ve doğrudan satışlar konusunda talep edilen bilgileri sağlamak. 20.11.2003

İSTİSNALAR Üreticiler; üye oldukları üretici örgütünün izin vermesi ve üretici örgütünün getirdiği koşullara uygun olması durumunda, genel meyve ve sebze üretici örgütlerinden birine üye olmaları halinde üretimlerinin % 25’inden fazlası ve uzmanlaşmış bir üretici örgütüne üye olmaları halinde üretimlerinin % 20’sinden fazlası olmamak kaydıyla, kendi işletmelerinden, tüketim amaçlı olarak tüketiciye doğrudan satış yapabilirler; kendi üretici örgütleri tarafında pazarlanabilen miktara göre marjinal kalan miktarlardaki ürünlerini kendi üretici örgütleri tarafından uygun görülen başka bir üretici örgütü kanalıyla ya da kendileri pazarlayabilirler; özelliği gereği, normalde üretici örgütünün ticari faaliyetleri kapsamına girmeyen ürünlerini kendi üretici örgütleri tarafından uygun görülen diğer bir üretici örgütü vasıtasıyla pazarlayabilirler. 20.11.2003

ÜRETİCİ ÖRGÜTLERİNİN TANINMASI Bir üretici örgütünün, ortak piyasa düzeni içinde yer alması ve Topluluk ile Üye Devletlerin sağladığı imkanlardan yararlanması için, ilgili Üye Devletten tanıma alması gereklidir. Üretici örgütlerinin tanınmasına ilişkin detaylı kurallar 412/97 sayılı Komisyon Tüzüğü’nde belirlenmiş ve sözkonusu tüzüğün I ve II Sayılı Eklerinde, narenciye ürünleri üretici örgütleri ve bunlar dışındaki üretici örgütleri için tanınma kriterleri belirlenmiştir. 20.11.2003

TANINMA KRİTERLERİ minimum üye sayısına ve minimum pazarlanabilir üretim hacmine sahip olmak, faaliyetlerini süre ve etkinlik açısından düzgün olarak yerine getirebileceklerini açıkça ispatlamak çevreyle dost üretim uygulamalarının kullanımında, üyelerinin etkin bir şekilde teknik yardım almasını sağlamak üye üreticilere, ürünlerini depolama, paketleme ve pazarlamaları için teknik araçlar sağlamak ve üyelerin faaliyetlerinin ticari açıdan ve bütçe bakımından düzgün bir biçimde yerine getirilmesini temin etmek 20.11.2003

ÜRETİM HACMİ-DİĞER ALTERNATİF Üye Devletler, belirlenen minimum üretim miktarları yerine, örgüte üye üreticilerin bulunduğu ekonomik bölgenin ortalama toplam üretimini esas alarak, bir üretici örgütünün pazarlanabilir üretim miktarını yüzdesel olarak da belirleyebilirler. Bu oran % 15’ten düşük olamaz. Bu gibi durumlarda, minimum üretici sayısı, meyve ve sebze, meyve, sebze ve işleme amacına yönelik ürünler kategorilerinde kurulmuş olan üretici örgütleri için 20, sert kabuklu meyveler ve mantar kategorilerinde kurulmuş olan üretici örgütleri ile uzmanlaşmış üretici örgütleri için 5 olacaktır. 20.11.2003

TANINMA PROSEDÜRÜ Üretici örgütleri tarafından tanıma için yapılan başvurularda, hangi ürün kategorisi için tanıma istendiği belirtilmelidir. Üye Devletler; gerekli tüm belgelerle birlikte başvuru yapılmasını izleyen 3 ay içinde; bir üretici örgütüne tanıma verip vermeyeceklerine karar vermek, düzenli aralıklarla üretici örgütlerinin tanımanın koşullarına uyup uymadığını kontrol etmek, koşullara uymamaları durumunda ceza uygulamak ve gerekli olduğu takdirde, tanımayı geri almakla yükümlüdür. Komisyon, yürüttüğü denetimler ışığında, gerekli olduğu takdirde, Üye Devletleri verdikleri tanımayı geri almaya davet etme yetkisine sahiptir. 20.11.2003

ÖN TANIMA Tanıma koşullarını henüz yerine getiremeyen yeni üretici örgütleri ile 1035/72 sayılı eski tüzük kapsamında kurulmuş olan örgütler için, 2200/96 sayılı tüzüğün yürürlüğe giriş tarihinden itibaren 5 yıldan uzun olmayan ve tanıma koşullarını yerine getirecekleri bir geçiş dönemine izin verilebilmektedir. 20.11.2003

ÖN TANIMA-KRİTERLER planın süresi, Üretici örgütlerinin, ön tanımadan yararlanmaya hak kazanmak için, ilgili Üye Devlete aşamalı bir tanınma planı (tanınmaya yönelik bir eylem planı) sunması ve taslak tanınma planının en azından aşağıdaki konuları kapsayan bölümler içermesi gerekmektedir: planın süresi, üyeler, üretim, pazarlama ve altyapı ile ilgili tüm detaylarla birlikte, özellikle üye üreticilerin sayısı bakımından başlangıçtaki durumun tarifi, planın hedefleri, planın her bir yılı için üretim planlaması, satış stratejisi, pazarlama zincirinin geliştirilmesi ve ürün kalitesinin artırılmasına yönelik önlemler ve planın hedeflerine ulaşmada kullanılacak araçlar ve kar-zarar analizi, 2200/96 ve 412/97 sayılı tüzüklerin gereklerini yerine getirmek için, en geç tanınma planının tamamlanmasına kadar alınacak önlemler. 20.11.2003

ÖN TANIMA PROSEDÜRÜ Eylem planının sunulmasını takiben, yetkili ulusal makamların, planda yer alan bilgilerin doğruluğunu, planın mali tutarlılığını ve yatırım planındaki tahminlerin gerçekçiliğini inceledikten sonra üç ay içinde karar vermesi gerekmektedir. Üretici örgütüne ve Komisyon’a bildirilmesi gereken bu karar, kabul, değişiklik isteme ya da red şeklinde olabilir. Eylem planının kabul edilmesi ile birlikte, tanıma almak isteyen üretici örgütleri için 5 yıllık bir geçiş dönemi başlamakta ve bunun bir “ön tanıma” teşkil ettiği kabul edilmektedir. Bununla birlikte, 5 yıllık geçiş döneminin tamamlanması bir koşul olmayıp, üretici örgütü, tanıma ile ilgili gereklilikleri yerine getirdiği herhangi bir zamanda tanıma almak için başvuruda bulunabilir. 20.11.2003

ÖN TANIMA-İMKANLAR Ön tanıma tarihini izleyen 4 yıl boyunca, Üye Devletler, üretici örgütlerine; Oluşumlarını teşvik etmek ve idari faaliyetlerini kolaylaştırmak için, Tanıma elde etmek için gereken yatırımların bir kısmını karşılamak için Tanınma planının oluşturulması amacıyla doğrudan ya da kredi kurumları vasıtasıyla özel krediler biçiminde yardım verebilir. Bu yardım, Topluluk tarafından Üye Devlete geri ödenir. 20.11.2003

İŞLETME FONU Üretici örgütüne ait ayrı bir hesapta tutulan bir fondur. Üye aidatları ve Topluluk yardımlarından oluşur. Üye aidatları, üretici örgütü kanalıyla pazarlanan üretimin miktarı ve değeri baz alınarak hesaplanır. Topluluk yardımları ise, işletme programları, eylem planları ve üretici örgütleri tarafından yapılan geri çekmeler için verilmektedir. 20.11.2003

İŞLETME FONU Kullanım Yerleri onaylanmış işletme programlarındaki harcama kalemleri üretici örgütü geri çekmeleri üretici örgütü tarafından sunulan ve geçiş döneminden yararlanmak üzere hazırlanan bir eylem planının tamamen ya da kısmen finansmanı 20.11.2003

İŞLETME FONU Geri Çekmelerin Finansmanı İşletme fonunun pazardan geri çekmelerin finansmanı kullanılmasına, ancak bir işletme programının yetkili ulusal makamlarca onaylanması halinde izin verilir. Ancak, iki durumda bu uygulamaya gidilebilir: Yürürlükteki standartlara uygun olan ve temel tüzükte Topluluk geri çekme telafisinden yararlanabilecek ürünler listesinde yer almayan ürünlerin pazardan geri çekme telafileri, Halihazırda telafiden yararlanan ürünler için, Topluluk geri çekme telafisine ek bir ödeme yapılması. 20.11.2003

İŞLETME FONU Topluluk Yardımı Bir işletme fonu oluşturan üretici örgütlerine verilen mali yardım, pazardan geri çekmelerin ve işletme programının finansmanı kapsamındaki reel harcamaların % 50’si ile sınırlıdır. Bununla birlikte, eğer bir işletme programı, uluslararası programlar çerçevesinde değişik Üye Devletlerde faaliyet gösteren çeşitli üretici örgütleri tarafından ya da sektöriçi programlara dahil olan bir ya da daha fazla üretici örgütü tarafından sunulmuşsa, bu oran % 60’a çıkmaktadır. Her halükarda, mali yardım miktarı, her bir üretici örgütünün pazarlanan üretiminin değerinin % 4,1’i ile sınırlıdır. Üye Devletler, üretici örgütlerinin sayısının az olduğu Topluluk bölgelerinde, usulüne göre yapılmış talepler üzerine, üretici örgütlerine, üreticilerin yaptığı mali katkının yarısına eşit miktarda bir ulusal mali yardım yapmaya yetkili kılınabilirler. Bu yardım, işletme fonuna ek olarak verilmektedir. 20.11.2003

İŞLETME PROGRAMI Üretici örgütleri tarafından sunulan ve programın başında ortaya konulan belirli amaçları gerçekleştirmek için alınan bir dizi önlemi uygulayarak, üretici örgütünün ve üye üreticilerin performansını artırmayı amaçlayan 3 ila 5 yıllık bir çalışma planıdır. 20.11.2003

İŞLETME PROGRAMI Amaçlar ürün kalitesinin artırılması ürünlerin ticari değerinin yükseltilmesi tüketiciyi hedefleyen ürünlerin teşvik edilmesi organik ürün hatlarının oluşturulması entegre üretimin ya da çevreye saygılı diğer üretim metotlarının teşvik edilmesi geri çekmelerin azaltılması 20.11.2003

İŞLETME PROGRAMI Finansmanı işletme fonu tarafından finanse edilir belirli tavanlara tabi olmak kaydıyla bu programlara Topluluk yardımı da sağlanmaktadır. Topluluktan alınan bu yardım, Üye Devletin yetkili makamları (genellikle Tarım Bakanlığı) tarafından ya doğrudan üretici örgütüne vermekte ya da sonradan üretici örgütlerine dağıtılmak üzere taşra teşkilatlarına aktarılmaktadır 20.11.2003

İŞLETME PROGRAMI Onaylanması programların işlerliğe konulabilmesi için yetkili ulusal makamlara sunulması ve onlar tarafından kabul edilmesi gereklidir. yetkili makamlar, programların sunuldukları yılın 15 Aralık tarihinde ya da daha önceki bir tarihte karar vermek durumundadır. yetkili ulusal makamlar; sunulan program kapsamındaki faaliyetlerin ve giderlerin uygunluğunu, önerilen programların ekonomik tutarlılığını, finansman planının tutarlılığını ve tahminlerin güvenilirliğini inceleyerek bir karara varır. üretici örgütlerine bildirilmesi gereken bu karar, kabul, değişiklik isteme ya da red şeklinde olabilir. 20.11.2003

ÜRETİCİ ÖRGÜTLERİ Topluluk’taki Durum-ÜÖ Sayısı Üye Devletler arasında, üretici örgütlerinin sayıları ve büyüklükleri farklılık göstermektedir: 5 Üye Devlette (Belçika, Danimarka, Avusturya, Finlandiya, İsveç) 10’dan az üretici örgütü mevcutken, 4 Üye Devlette (Yunanistan, İspanya, Fransa, İtalya) 100’den fazla üretici örgütü bulunmaktadır. 20.11.2003

ÜRETİCİ ÖRGÜTLERİ Pazarlanan Üretim Miktarı tüm meyve ve sebze üretiminin yaklaşık % 40’ı (yaklaşık değeri 12,5 milyar €), 1400 civarında üretici örgütü kanalıyla pazarlanmaktadır. Üye Devletler arasındaki dağılıma bakıldığında, Örneğin Belçika ve Hollanda’da tüm meyve ve sebze üretiminin yaklaşık % 70’i üretici örgütleri kanalıyla pazarlanmaktadır. Oysa, en önemli üç üretici olan İtalya, İspanya ve Fransa’da bu oran çok daha düşüktür (sırasıyla % 27, % 50 ve % 55). 20.11.2003

ÜRETİCİ ÖRGÜTLERİ Ekonomik Boyut Üretici örgütleri aracılığıyla pazarlanan tüm üretimin önemli bir kısmının, küçük bir grup üretici örgütünde yoğunlaştığı görülmektedir. Sadece Belçika ve Hollanda’da üretici örgütleri 100 milyon €’ya yakın ya da daha fazla üretim hacmine ve meyve ve sebzede % 70’ten fazla pazar payına sahiptir. Küçük ya da orta ölçekli üretici örgütlerine (5-20 milyon €) sahip olan diğer Üye Devletlerin çoğunda, üretici örgütleri kanalıyla pazarlanan üretim, toplam üretimin % 55’inden azdır. 20.11.2003

ÜRETİCİ ÖRGÜTLERİ Genel Değerlendirme 1996 reformu, üretici örgütlerinin ekonomik büyüklüklerinde henüz önemli ve geniş çaplı bir artış yaratmamıştır. üretici örgütü tipleri arasındaki farklılıklar, üretici örgütlerinin uzmanlaşmasını sağlama yönünde bir hareket yaratamamıştır. Dolayısıyla, meyve ve sebze üretimi organizasyonunun hala zayıf olduğu söylenebilir. Halen, üretici örgütleri, çok az bölgede toplam üretimin büyük bir oranını kontrol etmekte ve bu örneklerde, üretici örgütleri genellikle tatminkar bir ekonomik büyüklüğe ulaşmaktadır. 20.11.2003

ÜRETİCİ ÖRGÜTLERİ Üye Devletler Nasıl Değerlendiriyor? üretici örgütlerine verilen yardımların daha sade bir şekilde düzenlenmesi; işletme fonları ve programlarının idaresinin iyileştirilmesi ve işletme fonlarının kullanımı konusunda üretici örgütlerine daha fazla esneklik tanınması; bu fonların kırsal kalkınma programları kapsamında yapılamayan yatırımları da içermesi; işletme programları kapsamındaki önlemlerin onaylanması sözkonusu olduğunda, üretici örgütleri ile ulusal makamlar arasındaki koordinasyonun ve iletişimin iyileştirilmesi GEREK 20.11.2003

ZAMAN AYIRDIĞINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER...