Türkiye’de Metal Sektöründe İş Sağlığı ve Güvenliği İçin Etkin ve Güvenilir Kaynakların Kullanımı Hollanda Hükümeti Matra Fonu tarafından desteklenmektedir

Toksik Maddeler & Kimyasallar (Emutom’dan Alınmıştır) 06/04/2017

Tehlikeli Maddelere İlişkin Bilgi Kaynakları Malzeme Güvenlik Bilgi Formu (MSDS) Toksikoloji Veri Ağı (TOXNET) Haz-Map Chemical Carcinogenesis Research Information System (Kimyasal Karsinojen Araştırma Bilgi Sistemi ) 06/04/2017

Maruziyet Yolları Gastrointestinal kanal (yeme) Akciğerler (solunum) Deri (topikal, perkütan ya da dermal) Parenteral (intestinal kanal hariç) yollar. 06/04/2017

Maruziyet Yolları Sistemik toksik etki uygulamak için, tehlikeli bir maddenin vücudun doğal bariyerlerini aşarak, ilk olarak dolaşıma girmesi gerekmektedir. Bu iki şekilde olabilir: Pasif Difüzyon Aktif taşıma 06/04/2017

Atılım Tehlikeli maddelerin temel atılım yolları şunlardır: Böbreklerden – küçük, suda çözünen maddeler Safra (Karaciğer ve GIK) - maddelerin vücuttan atılmasında en önemli ikinci yoldur ve bazı maddeler için (örneğin yağda çözünenler) en önemli atılım yolu olabilmektedir. Akciğerler ile nefes verilirken - akciğerler uçucu maddeler için önemli bir atılım yoludur. Salgılarla (ter, meni, gözyaşı gibi sıvılarda) – az miktarda olur 06/04/2017

Maruziyet Değerlendirmesi Bir etmene maruziyetin büyüklüğünün, sıklığının ve süresinin tahmin edilmesi ya da ölçülmesi işlemidir. Bu değerlendirmede iki temel yol izlenir : Çevresel izlem Biyolojik İzleme 06/04/2017

Çevresel İzleme Genel Çalışma Ortamında Özel bir işlemde sırasında Çalışanın solunum alanında Bir maddeye maruziyetin ölçülmesidir. 06/04/2017

Çevresel İzleme Sürekli İzleme Entegre numunelendirme Elle (anlık) örnek alma 06/04/2017

Sürekli İzleme Zararlı konsantrasyonunun gerçek zamanlı ölçümü Üç tiptir: Çok noktalı izleme kapasiteli sabit donanımlar Alan izleme araçları (elde taşınır) Kişisel monitörler 06/04/2017

Entegre Numunelendirme Belli bir iş sırasında veya tüm vardiya gibi belirli bir zamanda ortalama maruziyeti tespit etmek için numunelerin toplanmasına (konsantrasyonuna) entegre numunelendirme denir. Aktif Numunelendirme Pasif Numunelendirme 06/04/2017

Elle (anlık) Örnek Alma En yüksek maruziyetleri değerlendirmek için bir noktada örneklerin zamanında toplanmasına dayalı işlemdir. Elle (anlık) örnek alma aşağıdakileri gerçekleştirmek için de kullanılır: Aralıklı süreçlerde maruziyeti ölçmek Bilinmeyen bulaşanları tanımlamak Bulaşan kaynaklarını değerlendirmek 06/04/2017

Biyolojik İzleme Maruziyet ya da bu maruziyetin biyolojik etkisi biyolojik numunede ölçülür. 06/04/2017

Biyogöstergeler Maruziyet Etki Duyarlılık 06/04/2017

Biyolojik Olarak Aktif Doz Değişmiş Yapı/Fonksiyon Biyogöstergeler Maruziyet Göstergeleri Etki Biyogöstergeleri Maruziyet Dahili Doz Biyolojik Olarak Aktif Doz Erken Biyolojik Etki Değişmiş Yapı/Fonksiyon Klinik Bozukluklar Metabolit DNA-Katımları Somatik Mutasyon Hiperplazi Suseptibilite Wiliam N. Rom. Environmental & Occupational Medicine. 178:1998

Maruziyet Biyogöstergeleri Biyolojik numunedeki toksin ya da spesifik metabolit ölçümleri Örnekler: Kanda kurşun düzeyi İdrarda trans,trans-Mukonik asit (benzen metaboliti) Solunan havadaki etanol 06/04/2017

Etki Biyogöstergeleri Maruziyetten kaynaklanan belirtiye ya da hastalığa neden olan biyolojik olayların ölçümü Örnekler: Asetil kolinesteraz aktivitesi (organofosfat pestisit maruziyeti durumunda) Eritrosit protoporfin düzeyi (kurşun maruziyeti durumunda) β2 mikroglobulin idrar düzeyi (kadmiyum maruziyeti durumunda) 06/04/2017

Duyarlılık Biyogöstergeleri Belli bir maruziyete karşı alışılmadık duyarlılığı tespit etmeye yarayan göstergelerdir. Örnekler: Ksenobiyotik biyodönüşüme dahil olan enzimlerin aktivitesi (GST, NAT) DNA hücre onarım mekanizmaları 06/04/2017

Çevresel İzleme & Biyolojik İzleme Tüm maruziyet kaynaklarını içerir - ++ Maruziyeti değiştiren dış faktörleri hariç tutar + Alımlardaki bireysel farklılıkları açıklar Ksenobiyotik biyodönüşümdeki bireysel farklılıkların etkisi Çoklu madde maruziyetinde özet ölçüm sağlayabilir +/- Uygulanabilirlilik Ücret Özgünlük Hassasiyet 06/04/2017

Çevresel İzleme & Biyolojik İzleme Geçmiş maruziyet entegrasyonu - + En üst değerler Aktif katılım ve numune alınan çalışan ile iş birliği Numunelerin İşlenmesi +/- İnvazif -/+ Hızlı sonuç alma 06/04/2017

Tehlikeli maddelerin toksik etkilerinin önlenmesi Bu süreç çok taraflı ekip çalışması gerektirir İSG profesyonelleri bu süreçte önemli rol oynar İSG koruyucu önlemlerinnin alınmasında tüm dünyada kabul edilen hiyerarşik sıralama: 1. Eliminasyon 2. Değiştirme 3. İzolasyon 4. Ayırım 5. Teknik kontroller 6. İdari kontroller 7. Kişisel koruyucu ekipmanlar 8. Ortam düzenlemesi : eğitim verilmesi, işaretler - çalışana uyarı Tehlikeli maddelerin toksik etkilerinin önlenmesi son derece önemlidir. Bu süreç multidisipliner bir ekip çalışması gerektirir ve mesleki sağlık uzmanlarının bu süreçte önemli birer rolü vardır. Mesleki sağlık ve güvenlik koruması konusunda tüm dünyada kabul edilen bir önlemler hiyerarşisi bulunmaktadır: 06/04/2017

Eliminasyon – Değiştirim En etkili önleme biçimi tehlikeli maddenin veya bu maddenin kullanıldığı tüm sürecin kaldırılmasıdır Tehlikeli madde daha az toksik bir madde ile değiştirilir. Örnek: Benzenin toluen ile değiştirilmesi Trikloroetilenin Perkloroetilen veya n-propil bromür ile değiştirilmesi Karbon tetraklorürün metil kloroformla değiştirilmesi Asbestin sentetik ve seramik materyallerle değiştirilmesi En etkili önleme biçimi tehlikeli maddenin veya bu maddenin kullanıldığı tüm sürecin eliminasyonudur. Ancak çoğunlukla bu mümkün olmamaktadır, genellikle tehlikeli madde daha az toksik bir madde ile değiştirilebilir. En iyi bilinen değiştirimler şunlardır: 06/04/2017

İzolasyon Tehlikeli maddelere maruziyetin oluşabileceği süreçler veya işlemler tamamen ayrılmalıdır. 06/04/2017

Ayırım İzolasyonun uygun bir önlem olmadığı durumlarda tehlikeli süreçler daha düşük riskli olanlardan ayrı bir alana alınır Risk altındaki işçilerin sayısı en aza indirilir 06/04/2017

Teknik Önlemler Yukarıda önlemlerin yetersiz kaldığı durumlarda lokal çekişli ve genel havalandırmaya dayalı teknik önlemler uygulanır. Cebri Çekişli Havalandırma emisyon veya uygulama kaynaklarının yakınındaki bulaşanları yakalamaya dayalıdır. Özellikle toksik bulaşanların salındığı bir kaynak noktası olduğunda işe yarar. Genel/Seyreltici Havalandırma işyerinde yaygın olarak, az tehlikeli maddelere maruziyet durumlarında kullanılır. Toz, gaz kontrolü veya orta ve çok toksik maddeler için uygun değildir. Yukarıda belirtilen önlemlerin uygulanmasının mümkün olmadığı veya bu önlemlerin yetersiz kaldığı durumlarda her zaman cebri çekişli ve genel havalandırmaya dayalı olarak teknik kontrollerin uygulanması olanağı bulunmaktadır. Cebri Çekişli Havalandırma emisyon veya uygulama kaynaklarının yakınındaki bulaşanları yakalamaya ve güvenli bir yere aktarmaya veya daha ileri düzeyde işlenmesi ve bazı durumlarda bir sürece geri dönülmesine dayalıdır. Bu önlem özellikle toksik bulaşanların salındığı bir kaynak noktası olduğunda oldukça işe yaramaktadır. Genel/Seyreltici Havalandırma endüstride yaygın olarak, düşük oranda tehlikeli maddelere maruziyet riski taşıyan süreçlerin havalandırması için kullanılmaktadır. Tozun, gazların kontrolü veya orta ve yüksek derecede toksik maddeler için, veya atık üretim oranının düzensiz veya yüksek olduğu durumlar için uygun değildir. 06/04/2017

Yönetimsel Önlemler İdari kontroller personel ile süreç/işlem arasındaki etkileşimin nasıl organize edileceği ile ilgilidir. Prosedürlerin kabul edilmelerinin ardından etkin izleme de yapılmalıdır. Maruziyeti azaltmak için iş daha az işçinin olduğu gece vardiyasına alınabilir. İş rotasyonu işçileri ‘’korumanın’’ başka bir yöntemidir. Çalışan kendisi maruziyeti azaltabilir. örn. kaynak sırasında doğru durarak bunu yapabilir. 06/04/2017

Kişisel Koruyucu Ekipmanlar (KKE) KKE genelde en son önlem olarak düşünülür. Daha önceki önlemlerin yeterli olmadığı durumlarda kişisel koruyucu ekipman sağlanmalıdır. Korumanın etkili ve rahat olması önemlidir; çoğu KKE uzun süreli rahat kullanım sağlamamaktadır. 06/04/2017

Çalışma Ortamında Düzen Çalışma alanını temiz ve düzenli tutmak özellikle tehlikeli maddelerle çalışılan işlerde /laboratuarlarda önemlidir. Gerekli sağlık ve güvenlik uyarılarının yer aldığı doğru etiketleme, uygun saklama ve doğru çalışma teknikleri sağlanmalıdır. Önleyici bakım programları ve tesiste düzenli denetim / sızıntı belirleme, sık teknik bakım son derece gereklidir. Çalışanların, sağlık tehlikeleri, kontrol önlemlerine uyulmasının, hazırlanan prosedürlere uyulmasının önemi ve kişisel koruyucu ekipman kullanımı hakkında eğitilmesi gereklidir. 06/04/2017