VI. Ders notları: DÖNÜŞÜM EKONOMİLERİNDE İSTİKRAR POLİTİKALARI Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi Türk Dünyası İşletme Fakültesi “DÖNÜŞÜM EKONOMİLERİ ” dersi Öğr. Gör. Elşen Resul oğlu BAĞIRZADE BAKÜ -2011

İSTİKRAR POLİTİKASI NEDİR? İstikrar politikaları üretimdeki kısa vadeli dalgalanmaları azaltmayı, diğer bir ifadeyle üretim ve istihdamı doğal düzeylerinde tutmayı amaçlayan hükümet politikalarıdır. Bir bütün olarak ekonomideki dalgalanmalar toplam arz ve / veya toplam talepteki değişimlerden ileri gelmektedir. Ekonomistler toplam talep veya toplam arzdaki dışsal değişmeleri ekonomiye yönelik şoklar olarak adlandırırlar. İstikrar politikasının amacı, toplam talep veya toplam arza yönelik şoklar karşısında ekonomiyi kendi denge seviyesinde tutmaktır. Diğer ifadeyle istikrar politikaları, hasıla ve istihdam üzerinde istikrarsızlığa yol açan etkileri dengelemeye çalışır.

EKONOMİK İSTİKRAR UNSURLARI Tam istihdam sağlanması Enflasyonun makul düzeyde tutulması Makul büyüme hızına ulaşılması Ödemeler dengesinin sağlanması Faiz derecelerinin istikrarlı düzeyde tutulması

DÖNÜŞÜMÜN İLK YILLARINDA BÜYÜK EKONOMİK GERİLEME Geçişin başlangıç yıllarında yaşanan ekonomik resesyon geçiş ülkelerini, milli gelir açısından gelişmiş ülkelerin oldukça gerisine itmiştir. Bunlar arasında coğrafi olarak batıya yakın olan ülkelerin durumu diğerlerinden daha iyidir. Bütün geçiş ülkelerinde makroekonomik istikrar, durgunluğu azaltma, güvenilirlik, konularında acil reformlar yapılmıştır. Geçiş ekonomilerindeki çıktı düşüşlerinin önemli bir kısmı geçişin başlangıç yıllarında gerçekleşir ve istikrar programının uygulanmasının ardından iki yıl geçince çıktı yeniden artmaya başlar. Bu varsayım, başlangıçta önemli çıktı düşüşü yaşamış ülkeler için geçerlidir

NEDEN İSTİKRAR? Geçiş ekonomileri, yüksek enflasyonla mücadele, bütçe açıkları, makro istikrarsızlıklar gibi sorunlarla mücadele edecek politikaları hayata geçirerek yeniden büyümeye başlamışlardır. Ancak bu ülkelerden, başlangıç koşulları iyi olanların istikrarlı büyümeye daha erken başladığı görülmektedir. Unutmamak gerekir ki, bütün reformlar istikrarlı büyümeye ihtiyaç gösterir.

DÖNÜŞÜM EKONOMİLERİNDE İSTİKARARA YÖNELİK YÜRÜTÜLEN POLİTİKALAR maliye politikası, borc yönetimi, para ve faiz politikaları, döviz kuru politikası, gelirler ve fiyatlar politikası, vergi idaresi ve politikası, gömrük politikası

PARA VE FAİZ POLİTİKALARININ ÖZELLİKLERİ Bu politika geçiş ülkelerinde genellikle enflasyonla mücadeleye yönelik olmuştur. Enflasyon hedeflemesi, geçiş işlemlerindeki temel başarılardan biridir. Fiyat yükselişleri kolayca enflasyon spiraline yol açar, bu tetikleme ücret talebini arttırır ve ekonomide paranın dolarizasyonuna yol açar. Bu sarmaldan korunma geçiş ülkeleri uygun para ve kredi politikaları, ücret kontrol politikaları, para reformu, enflasyona neden olmayacak bütçe açıklarına ulaşılamsı gibi temel politikalar uygulamışlar.

DÖVİZ KURU POLİTİKALARI Merkezi ve Doğu Avrupa ülkelerinden Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Polonya, Slovakya gibi ülkeler sabit döviz kuru politikası uygularken, Arnavutluk, Bulgaristan, Makedonya, Litvanya, Romanya ve Slovenya gibi ülkeler esnek döviz kuru politikası izlemiştir. Yine eski Sovyetler Birliği ülkeleri reform programlarının başlangıcında esnek döviz kuru politikası izlemiştir. Asıl sorun fiyat sabitleme politikalarının ülkelerin güvenilirliklerini sarsarak yabancı yatırımcıların ülkeyi terk etmesine neden olmaktadır

KAYNAKLAR Güngör TURAN, Abdurrahman IŞIK. Devlet Sosyalizminden Piyasa Ekonomisine Geçiş: Reformlar ve Politikalar. Bursa: Ekin, 2007. İbrahim ÖRNEK, Seyhan TAŞ, Metin YILDIRIM, Geçiş Ekonomileri, Bursa, 2009 Betül DURAL, Geçiş Ekonomileri: Plandan Piyasaya, İstanbul, 2007 Hasan YAVUZ, Geçiş Ekonomileri, Gelişmekte olan Ülkeler ve Türkiye, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana, 2005 http://www.wikipedia.org – ONLINE Ensiklopedi