Bilişim Teknolojilerinin Okullarda Kullanımı: Öğretmenlerin Teknolojiyi Kullanma Durumları Doç. Dr. S. Sadi SEFEROĞLU Yrd. Doç. Dr. Cenk AKBIYIK Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Erciyes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Böl. 06532, Beytepe ANKARA 38039, Kayseri Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi 1-3 Ekim 2009, Sürmeli Efes Otel, Selçuk/Kuşadası

Giriş Bir toplum olarak ilerleyebilmek için okullarda iyi bir eğitimin veriliyor olması gerekir. Okullarda iyi bir eğitimin verilebilmesi, yani öğrencilerin başarılı olabilmeleri için okuldaki öğretimin niteliğinin yükseltilmesi gerekir. Okullardaki başarı grafiği de, nitelikli öğretmenler olmadan önemli düzeyde yükseltilemez. iyi öğrencilere sahip olunabilmesi için iyi öğretmenlere ihtiyaç vardır 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

Giriş (2) Öğretmen yetiştiren kurumlara büyük sorumluluklar düşmektedir. Ancak öğretmenlerin istenilen nitelikte olabilmeleri de bir takım standartların olmasına bağlıdır. Bu standardı sağlayacak yollardan birisi öğretmen yeterlikleridir 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

Giriş (3) Yeterlik: Öğretmen Yeterlikleri “bir meslek alanına özgü görevlerin yapılabilmesi için gerekli olan mesleki bilgi, beceri ve tutumlara sahip olma durumu”. Öğretmen Yeterlikleri “Öğretmenlik mesleğini etkili ve verimli biçimde yerine getirebilmek için sahip olunması gereken genel bilgi, beceri ve tutumlar”. 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

Giriş (4) Öğretmen yeterlikleri konusunda özellikle batılı ülkelerdeki alan yazın (literatür) incelendiğinde teknoloji yeterliklerinin öğretmen yeterliklerinin ayrılmaz bir parçası olduğu Ülkemizde yapılan araştırmalar öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının teknoloji okur-yazarı olmayı bir öğretmenin önemli bir niteliği olarak gördükleri anlaşılmaktadır. 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

Giriş (5) Teknolojinin öğrenme-öğretme süreçlerindeki potansiyeli ve gücü Eğitimcilerin teknoloji yeterlikleri onların sunacakları hizmeti doğrudan etkileyecektir Eğitim etkinliklerini geliştirme çabalarında teknolojinin etkili bir şekilde kullanımının sağlanması çok önemlidir Öncelikle öğretmenlerin teknoloji okur-yazarı olmaları yolunda çaba harcanmalı ve bu çabaların boşa gitmemesi için yani kazandırılan becerilerin kullanılmayarak unutulmaması için becerileri kullanabilecekleri ortamların da sunulması gereklidir. 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

Giriş (6) Bilim ve teknolojide hızlı gelişmeler yaşanmakta 21. yüzyıl bilgi çağı olarak da adlandırılmaktadır Bilginin kapsamı, bilgiye erişim şekli ve hızı değişmekte, bilgiye erişimde yeni kanallar ortaya çıkmaktadır Günümüz okullarından beklenen Bireylere (öğrencilere) bir takım beceriler kazandırmak bilgiye ulaşan ve onu etkili bir şekilde kullanma teknolojiyi kullanabilme Bu bireyleri yetiştirecek olan öğretmenlerin durumu Öğretmenlerin de bu tür becerilere sahip olmaları beklenmektedir. 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

Giriş (7) Eğitim kurumları bilgisayar teknolojilerinden yararlanma çabası içinde değişik uygulamalar yürütmektedirler Teknolojinin eğitimde kullanımıyla ilgili neler yapılabilir? Bilgi teknolojilerinin işlevleri her geçen gün artmakta öğrenme-öğretme süreçlerini etkiliyor eğitimin ekonomik ve toplumsal işlevlerini etkiliyor BT’nin eğitim sisteminde etkili bir şekilde kullanılabilmesinde öğretmenlerin konumu 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

Giriş (8) Uluslararası Eğitim Teknolojileri (Derneği) Birliği (The International Society for Technology in Education-ISTE) Teknolojinin eğitimde kullanılmasıyla ilgili çalışmalar yapıyor ISTE’ye göre öğretmen standartları, teknoloji okuryazarı olmayı, derslerinde teknolojiyi kullanabilmeyi, öğrencilerini teknolojiyi kullanmaya yöneltebilmeyi, öğrenme çevresini öğrencilerin teknolojiyi kullanabilecekleri biçimde düzenleyebilmeyi, meslektaşları ile İnternet üzerinden iş birliği yapabilmeyi kapsamaktadır. 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

Giriş (9) Bu noktada öğretmenlerin bilişim teknolojilerini kullanma durumlarının ortaya konması. Alan yazında okullarda bilişim teknolojileriyle ilgili çalışmalar bilişim teknolojilerinin entegrasyonu, bilgisayar destekli eğitim, öğretmenlerin derslerinde bilişim teknolojilerini kullanma durumları Ancak teknoloji sürekli olarak gelişmekte ve bu teknolojileri kullanan kişilerin ihtiyaçları da buna paralel olarak değişmektedir. bilişim teknolojilerini okullarda kullanması gereken kişiler olan öğretmenlerin durumlarının daha net bir şekilde ortaya konabilmesi, yaşanan sorunların ve bunların çözümleriyle ilgili önerilerin yapılabilmesi açısından bu konular üzerinde gerek nicel gerekse nitel çalışmaların yürütülmesine ihtiyaç duyulmaktadır. 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

? Çalışmanın Amacı Bu çalışma öğretmenlerin bilgi teknolojilerini kullanma durumlarını incelemeyi amaçlayan betimsel bir çalışmadır. Çalışmada bilişim teknolojileri öğretmenlerinden, okuldaki diğer öğretmenlerin bilgi teknolojilerini kullanma durumu konusundaki görüşleri alınmıştır. 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

Yöntem: Çalışma Grubu Araştırma Grubu: Çalışma grubu, Türkiye’nin çeşitli illerinde çalışan 121 bilişim teknolojileri öğretmeni Eğitim Durumları: BÖTE Bölümü: %88.4 Teknik Eğitim Fakültesi: %11.6’sı Cinsiyet: Erkek: %57 Kadın: %43 Hizmet deneyimleri: 1-5 yıl Çalışılan okullar: Büyük çoğunluk il ve ilçe merkezlerindeki ilköğretim okullarında çalışıyorlar. 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

Yöntem: Veri Toplama Aracı Araştırmada, verilerin toplanması için bir anket kullanılmıştır. Ankette, kişisel bilgiler, okul ve öğrenci bilgileri, öğretmenlerin derslerinde BT kullanma durumları şeklinde beşli likert tipi maddeler bulunmaktadır. Anketteki beşli likert seçenekleri "Hiç, Nadiren, Bazen, Sık Sık, Her Zaman" şeklinde belirlenmiştir. 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

Yöntem: Verilerin Çözümlenmesi Verilerin çözümlenmesinde, yüzde ve frekans analizi yapılmış, ortalamalar hesaplanmıştır. 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

Bulgular Öğretmenlerin Bilgi Teknolojilerini Kullanma Durumu (1) BT Kullanma Durumları Hiç Nadiren Bazen Sık Sık Her Zaman Toplam 1- Sözcük işlemciler (Ör., MS Word) f 22 27 28 30 8 115 2,78 % 19,13 23,48 24,35 26,09 6,96 100 2- Elektronik tablolama programları (Ör., MS Excel) 48 32 19 11 3 113 2,02 42,48 28,32 16,81 9,73 2,65 3- Sunu programları (Ör., MS PowerPoint) 33 18 10 116 2,68 28,45 15,52 24,14 23,28 8,62 4- Çizim programları (Ör., Macromedia Freehand) 92 4 2 108 1,28 85,19 7,41 3,70 1,85 5- Fotoğraf düzenleme programları (Ör., Adobe Photoshop) 82 16 7 1 1,37 75,93 14,81 6,48 0,93 6- 2B Animasyon programları (Ör., Macromedia Flash) 94 12 109 1,18 86,24 11,01 1,83 0,00 0,92 7- 3B Animasyon programları (Ör., 3D Studio) 105 1,09 96,33 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

Bulgular (1) Ofis programlarının kullanılma durumu: Yanıtlar “hiç” ve “nadiren” seçeneklerinde yoğunlaşmaktadır. sözcük işleme (x=2.78) ve sunu programları (x=2.68) orta sıklıkta kullanılmakta elektronik hesaplama programları (x=2.02) pek kullanılmamaktadır. Bilişim Teknolojileri öğretmenlerine göre bu programları hiç kullanmayan öğretmenlerin oranı: sözcük işleme programları için: %19.13, elektronik tablolama programları için: %42.48, sunu programları için: %28.45 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

Bulgular (2) Grafik tasarım ve masaüstü yayımcılık programlarının kullanılma durumu: Çizim, fotoğraf düzenleme, film düzenleme, animasyon ve masaüstü yayımcılık programları öğretmenler tarafından neredeyse hiç kullanılmamaktadır. Bu tür programlar uzmanlık ve bazı durumlarda yaratıcılık gerektiriyor 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

Bulgular Öğretmenlerin Bilgi Teknolojilerini Kullanma Durumu (2) BT Kullanma Durumları Hiç Nadiren Bazen Sık Sık Her Zaman Toplam 8- Film düzenleme programları (Ör., Adobe Premiere) f 105 2 109 1,09 % 96,33 1,83 0,00 100 9- Webde yayımcılık-html editörleri (Ör., MS FrontPage) 95 10 1,20 87,16 9,17 10- Masaüstü yayımcılık (Ör., Adobe PageMaker) 103 1 1,12 94,50 0,92 11- Anında mesajlaşma programları (Ör., Ms Messenger) 76 14 12 5 3 110 1,59 69,09 12,73 10,91 4,55 2,73 12- Web gezginleri (Ör., Internet Explorer) 36 19 25 23 11 114 2,60 31,58 16,67 21,93 20,18 9,65 13- Benzeşim programları 88 4 1,40 80,00 10,00 3,64 14- Dersle ilgili filmler, belgeseller 16 18 49 8 2,90 14,04 15,79 42,98 7,02 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

Bulgular Öğretmenlerin Bilgi Teknolojilerini Kullanma Durumu (3) BT Kullanma Durumları Hiç Nadiren Bazen Sık Sık Her Zaman Toplam 15- Dersle ilgili animasyonlar f 32 26 33 14 7 112 2,45 % 28,57 23,21 29,46 12,50 6,25 100 16- Eğitim yazılımları 28 30 13 9 113 2,44 29,20 24,78 26,55 11,50 7,96 17- Dersle ilgili web siteleri 31 19 6 114 2,48 27,19 24,56 26,32 16,67 5,26 18- Arama motorları 25 24 23 27 2,83 22,12 21,24 20,35 23,89 12,39 19- Elektronik veritabanları, ansiklopediler 59 22 16 5 111 1,91 53,15 19,82 14,41 8,11 4,50 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

Bulgular (3) İnternet tabanlı teknolojilerin kullanılma durumu: Bu grupta bulunan web gezginleri, haberleşme programları, arama motorları, elektronik veritabanları ve dersle ilgili web sitelerinin kullanımı incelendiğinde öğretmenlerin en çok arama motorlarını (X=2.83) kullandığı görülmektedir. Yeni hazırlanan öğretim programlarının proje geliştirmeye, araştırma yapmaya verdiği önem göz önüne alınırsa bu veriler ışığında öğretmenlerin elektronik veritabanlarının getirilerinden habersiz olduğu sonucuna varılabilir. 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

BT Öğretmenlerinin Görüşleri (1) Kaynakların Kullanılmaması: Dersimin olmadığı zaman öğrenci ve öğretmenler için labı açıyorum ama iki okula birden gittiğim için zor oluyor. Öğretmenlere ben yokken idareden bilgisayar laboratuarının anahtarını alıp girin diyorum ama sadece internetten bir şeye bakacakları zaman gidiyorlar. Bazen de onu bile benden istiyorlar (Yıllık, günlük plan, vs.) (Öğretmen-100). 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

Bulgular (4) Dersle ilgili yazılımlar, filmler ve animasyonların kullanılma durumu: Dersle ilgili kaynaklar içinde en sık belgesel ve filmlerin kullanıldığı görülmektedir (x=2.90). Dersle ilgili animasyonlar Eğitim yazılımları ve Dersle ilgili web siteleri orta sıklıkta kullanılıyor görünmektedir. 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

Bulgular (5) BT Sınıflarını BDE amaçlı kullanımı: Öğretmenlerin BT sınıflarını BDE amaçlı kullanma konusunda pek istekli değiller. Bu durumun bir nedeni BT sınıfları yetersiz Öğretmenler BDE konusunda deneyimsiz Ancak bu deneyim eksikliklerini karşın bu eksikliklerini kapatmak amacıyla kendilerine sunulan fırsatları değerlendirme konusunda gereken çabayı göstermiyor olmaları bilişim teknolojileri öğretmenlerince eleştirilmektedir. 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

BT Öğretmenlerinin Görüşleri (2) Öğretmenlerin İsteksizliği: Okulumuzda hafta sonları bilgisayar kursu verilmektedir, öğretmenlerimizin bu kursa daha fazla katılım göstermesini isterdim. Branş öğretmenlerinin bilgisayar teknolojilerini derslerinde kullanmaları için daha fazla çaba göstermelerini, materyal hazırlamak- hazırlatmak için istekli olmalarını isterdim (Öğretmen-37). 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

BT Öğretmenlerinin Görüşleri (3) Sistemden Kaynaklanan Sorunlar: Gerek öğrenci gerekse öğretmenlerin il ya da ülke genelinde yapılan yarışmalara katılması konusunda okulumuz oldukça aktif ve bu konuda idari kademe de öğretmenleri desteklemektedir. Öğretmenlerimizin kişisel ve mesleki gelişimi için ilimizde bazı sertifika programları açılmaktadır ancak bu programlara katılabilmek için okulumuzca “ders saatlerini aksatmama” şartı aranmakta bu yüzden ikili eğitim yapılan okulumuz için bu programlar etkili olamamaktadır (Öğretmen-87). 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

BT Öğretmenlerinin Görüşleri (4) İşleri Başkalarına (BT Öğretmenlerine) Yaptırma Hastalığı: Bilgisayar öğretmenlerinin okullarda daha verimli kullanılmasını isterdim. Diğer öğretmenlerin ve idarenin bize bakış açısının değişmesi gerekir. Bizim bilgimizin ve zamanımızın daha verimli kullanılmasını isterdim. Öğretmenlerin ve idarecilerin angarya işleri o kadar çok vaktimi alıyor ki gün bitiminde işe yarar hiç bir şey yapmamış oluyorum (Öğretmen-44). 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

BT Öğretmenlerinin Görüşleri (5) Olumlu Deneyimler: … Diğer öğretmenlerin derslerinde bilgisayar laboratuarını kullanmak istemeleri ve bilgisayar ortamındaki materyallerini kullanarak ders anlatılması çok güzel deneyimler oluyor. Cumhuriyet Bayramı ve 10 Kasım gibi özel günlerde slayt gösterileri hazırlanması ve bunu bütün okulun izlemesi çok güzel duygular. Bu günlerin anlam ve öneminin daha iyi anlaşılmasını sağlıyor. Ancak teknolojiye uzak bakan öğretmenlerimiz de var. Bunların da teknolojiye sıcak bakmalarını sağlamak ve ayrıca her sınıfa bir bilgisayar ve projektör kurulması gerektiğini düşünüyorum (Öğretmen-107). 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

Sonuçlar Öğretmenler en çok sözcük işlemcilerini ve sunu programlarını kullanmaktadır. Ancak bilgisayar okuryazarı bir öğretmenin en sık kullanacağı programlardan biri olan sözcük işlemcilerin öğretmenlerin yaklaşık beşte biri tarafından hiç kullanılmıyor olması düşündürücüdür. Elektronik hesaplama programları ise öğretmenler tarafından pek kullanılmamaktadır. Bu bulgular bazı öğretmenlerin bilgisayar ortamında materyal, ders notu, sınav vs. hazırlama işiyle hiç uğraşmadıkları şeklinde yorumlanabilir. 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

Sonuçlar (2) Çizim, fotoğraf düzenleme, film düzenleme, animasyon ve masaüstü yayımcılık programları öğretmenler tarafından neredeyse hiç kullanılmamaktadır. İnternet tabanlı programlardan öğretmenler en çok arama motorlarını kullanmaktadır. Haberleşme programları ve elektronik veritabanlarının pek kullanılmamaktadır. Dersle ilgili yazılımlar, filmler ve animasyonlar gibi kaynaklar içinde en sık belgeseller ve filmler kullanılmaktadır. Dersle ilgili animasyonlar orta sıklıkta kullanılmaktadır. Eğitim yazılımları öğretmenlerin yaklaşık üçte biri tarafından kullanılmaktadır. 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

Son Söz… Araştırmalar diyor ki: Teknoloji kullanımının artmasına karşın sınıf içi uygulamalar hemen hemen hiç değişmemektedir. Buradan hareketle yeniliklerin önündeki engellerin hemen hiçbir zaman teknolojinin kendisinden kaynaklanmadığı söylenebilir. Engellerin temelinde sosyal, politik ve ekonomik faktörler yatmaktadır. 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

Son Söz… (2) BT kullanımının önündeki sosyal ve ekonomik engellerin olumsuz etkilerini en aza indirecek önlemlerin alınması gerekmektedir. Bu bağlamda öğretmenlerin BT kullanımının özendirilmesi, bu amacı desteklemek amacıyla hizmet-içi eğitim etkinliklerinin sunulması ve bu etkinliklerinin sürekli olmasının sağlanması önerilebilir. Bilgisayar kullanımı konusunda öğretmenlere verilen eğitimler, onların bilgisayar kullanmaları ve öğretim davranışları üzerinde olumlu etkileri olmaktadır. 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

Son Söz… (3) Teknoloji Kullanımını Etkileyen Değişkenler Sınıflarda bilgi teknolojilerinin kullanılma sıklığı, donanımın kullanıma sunulmuş olması, yönetimin destekleyici tutumu ve araçların kullanımı ile ilgili verilen eğitimin düzeyi ve miktarı ile bağlantılıdır. 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası

Teşekkürler!  Doç. Dr. Süleyman Sadi SEFEROĞLU Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü 06532, Beytepe ANKARA e-Posta: sadi@hacettepe.edu.tr Web: http://yunus.hacettepe.edu.tr/~sadi/ 18. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 1-3 Ekim 2009, Selçuk/Kuşadası