YEREL EKONOMİK KALKINMA için MODEL ÖNERİSİ Meral SAYIN, Proje Koordinatörü GİDEM Projesi, AB-GAP Bölgesel Kalkınma Programı Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu, 08/09/2006 – ODTÜ

İ Ç E R İ K GAP - GİDEM (Girişimci Destekleme Merkezleri ) Tanıtımı 1.1. GİDEM İş Geliştirme Hizmetleri 1.2. Sektörel Fırsat Pencereleri 1.3 Kümelenme Programı ve Değerlendirmeler Hizmet İzleme Sistemi ve Ekonomik Etki Analizi Sonuç ve Değerlendirmeler

AB – GAP BÖLGESEL KALKINMA PROGRAMI 2002-2007 KIRSAL KALKINMA KÜLTÜREL MİRAS KOBİ GELİŞTİRME (GİDEM) Program Bileşenleri

KOBİ GELİŞTİRME BİLEŞENİ: GİDEM (Girişimci Destekleme Merkezleri) AMAÇ: Mevcut ve Potansiyel İşletmelerin girişimcilik, operasyonel ve yönetim kapasitelerini güçlendirmek. Finasman Kaynağı: AB Lehdar Organizasyon: GAP-BKI Yürütücü Kuruluş: BMKP Toplam Bütçe: (yaklaşık) 7.6 Mio € Şanlıurfa, Adıyaman, Diyarbakır ve Mardin’de; Hizmet Ofisleri ile Ank.’da Proje Yön. Biriminde; toplam 17 uzman ile hizmet verilmektedir.

YEREL EKONOMİK KALKINMA YAKLAŞIMI GAP - GİDEM’in YEREL EKONOMİK KALKINMA YAKLAŞIMI Girişimcilik yerel ekonomik kalkınmanın motorudur, Yerel Kalkınma, yerelin yaşam kalitesini bir üst seviyeye çıkarma çabasıdır, Yerel kalkınma için yerel yönetişim yaklaşımı özellikle, kararlı yerel bağlılıklar ve işbirlikleri kaçınılmazdır. Toplam gün: 59 Toplam katılımcı: 847

(Adıyaman, Mardin, Ş. Urfa, Diyarbakır) GİDEM OFİSLERİ (Adıyaman, Mardin, Ş. Urfa, Diyarbakır) İŞ GELİŞTİRME HİZMETLERİ Danışmanlık / Tavsiye Bilgilendirme Eğitim hizmetleri (İşletme tanı çalışması & Uluslararasılaştırma programı) YEREL EKONOMİK KALKINMA FAALİYETLERİ Sektörel Fırsat Pencereleri Kümelenme Programı Hibe Programı YEREL EKONOMİK KALKINMA

GİDEM İŞ GELİŞTİRME HİZMETLERİ (2002 – 2005) Danışmanlık / Tavsiye (1544 müşteriye, 2050 hizmet sunulmuştur.) Bilgilendirme (2000 müşteriye, 2809 hizmet sunulmuştur) Eğitim hizmetleri (toplam 211 gün süresince 3892 kişiye eğitim sağlanmıştır.)

GİDEM SEKTÖREL FIRSAT PENCERELERİ (I) Küresel rekabet için potansiyel taşıyan sektör/iş kolları/faaliyet alanının geliştirilmesine yönelik; Yerel kamu Sivil Toplum Özel sektör kurum / kuruluşlarının , İşbirliği içerisinde kaynaklarının harekete geçirilmesi ve böylece söz konusu sektör veya faaliyet alanında gelişme için bir fırsat penceresi oluşturulmasını hedeflemektedir. Nihai olarak, söz konusu coğrafi alanın rekabet gücünün yükseltilmesi hedeflenmektedir.

GİDEM SEKTÖREL FIRSAT PENCERELERİ (II) Adıyaman; Tekstil ve Hazır Giyim (THG) Sektörü Sarımsak ürünü ve tarıma dayalı sanayi (Tut ilçesinde). Diyarbakır; Mermer işleme ile ilgili sanayi, Kadın girişimciliğin geliştirilmesi, Dicle Üniversitesinde “Girişimcilik Merkezi” kurulması. Toplam gün: 59 Toplam katılımcı: 847

GİDEM SEKTÖREL FIRSAT PENCERELERİ (III) Şanlıurfa; Organik tarıma dayalı sanayi, İlaç sanayi için “tıbbi aromatik bitki sektörü“nün geliştirilmesi, Kurutulmuş gıda (meyve/sebze) sanayi. Mardin; Şarapçılığın geliştirilmesi, Gümüş işlemeciliği (telkari)’nin geliştirilmesi Gıda sektörünün (irmik, bulgur, makarna) geiştirilmesi. Toplam gün: 59 Toplam katılımcı: 847

Sektörel Fırsat Pencereleri ve Kümelenme Sektörel Fırsat Pencerelerinde “yerel işbirlikleri ve özellikle yerel yönetişim yaklaşımına yatkınlık” ölçütlerine göre “Kümelenme Metodolojisi” uygulanmasına karar verilmiştir. Bu kapsamda; Adıyaman’da Tekstil ve Hazır Giyim, Şanlıurfa’da Organik Tarıma dayalı sanayi, Diyarbakır’da Mermer işleme sanayi, Mardin’de Gıda (bulgur, irmik, makarna) sanayi alanları ile ilgili olarak “Kümelenme Programı” başlatılmıştır. Toplam gün: 59 Toplam katılımcı: 847

GİDEM Kümelenme Programı Kümelenmenin iki aşamalı metodolojisi belirtilen illerde uygulanmıştır; a) Küme Haritalama (Adıyaman, Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin ve civarı için) b) Küme Geliştirme (Adıyaman ve çevresi için) “Küme Geliştirme” için başarı kriterleri; a) Yeterli oyuncu sayısı b) Yerel işbirliklerinde kararlılık, c) Yerel yönetişim için yatkınlık Toplam gün: 59 Toplam katılımcı: 847

ADIYAMAN TEKSTİL ve HAZIR GİYİM (THG) KÜMELENME PROGRAMI AMAÇ: Adıyaman odaklı olmak üzere K. Maraş, Malatya, Ş.Urfa, G.Antep, Mardin ve Diyarbakır’ı içerisine alan coğrafi alanda sektörün rekabet gücünü yükseltmek üzere, değer zincirinde yer alan eksik oyuncuların tamamlanarak toplam katma değerin bölgede yaratılması ve yerel kalkınmaya katkıda bulunulmasıdır. KATILIMCILAR: Valilik, Belediye, Sektörel Dernek(ler), Adıyaman Tic. Ve Sn. Odası, KOSGEB, GİDEM, Sektörün İş adamları, Adıyaman Üniv. Tekstil ve Hazır Giyim Meslek Yk. Okulu, TGSD ve URAK. YÜRÜTÜCÜ ORGANİZASYON: GİDEM, URAK’ın danışmanlığında işin koordinasyonu ve sekreteryasını yürütmektedir.

ADIYAMAN ve ÇEVRESİ için TEKSTİL ve HAZIR GİYİM KÜME HARİTASI AŞAMASI Proje için belirlenen coğrafi alanda ( Adıyaman, K.Maraş, Malatya, Ş.Urfa, G.Antep ve Diyarbakır ) yaklaşık 120 THG tesisi ve sektörle ilgili kuruluşa ulaşılarak aralarındaki iletişim ve işbirliğini belirlemeye yönelik hazırlanan soru formu ile mülakat yapılmıştır. Söz konusu kuruluşlar arası ilişki ağı bir “küme haritası” şeklinde mevcut durumu sergilemek üzere belirlenmiştir. THG değer zincirinin söz konusu coğrafi alanda tamamlanması için gerekli eksik oyuncular (iplik, boyama, baskı tesisleri, tekstil makine üreticisi, aksesuar üreticisi) belirlenmiştir. THG Sektöründe istenilen gelişmenin kaydedilmesi için “Yerel Küme Geliştirme Komitesi”nin oluşturulmasına karar verilmiştir.

ADIYAMAN ve ÇEVRESİ için THG SEKTÖRÜ KÜME GELİŞTİRME AŞAMASI Adıyaman ve civarında THG Sektörünü geliştirmek üzere “Yerel Küme Geliştirme Komitesi”, Şubat 2005’de yerel iş alemi, STK ve kamu temsilcileri ile 15 kişiden oluşarak teşkil edilmiştir. Yerel komitenin sekretaryasını GİDEM, danışmanlığını ise URAK yürütmektedir. Komite, geçen yaklaşık 20 ay süresince 2 ayda bir toplanarak sektörün geliştirilmesine yönelik 9 adet ana başlıkta, 37 alt proje, kısa, orta ve uzun vadeli olarak, geliştirmiştir. Yerel komitenin “Dernek” statüsü kazanarak, işin liderliğini de üstlenmesi sağlanmıştır.

ADIYAMAN THG KÜME GELİŞTİRME PROJELERİ (Kısa vadeli projeler - I) THG Sektörü için kalifiye eleman yetiştirmek üzere mevcut eğitim merkezi (ATEM)’nin geliştirilmesi, THG sektörüne yatırım yapmak isteyen yatırımcılar için Danışmanlık Merkezi kurulması, THG Danışmanlık Merkezine veri kaynağı teşkil etmek üzere Bilgi Merkezi oluşturulması ve Internet Portalı kurulması THG Sektörünün ürünlerini pazarlamak üzere Pazarlama Merkezi kurulması, Adıyaman Üniversitesi bünyesinde THG sektörünün ihtiyacı için bir laboratuvar kurulması, Toplam gün: 59 Toplam katılımcı: 847

ADIYAMAN THG KÜME GELİŞTİRME PROJELERİ (Kısa vadeli projeler - II) Adıyaman Üniversitesi bünyesinde programı THG ağırlıklı olan “Sürekli Eğitim Merkezi” kurulması, THG sektörü için Tasarım Merkezinin kurulması, TGH sektörü için Rekabet Araştırma Merkezinin kurulması, Adıyaman Üniversitesi bünyesinde Girişimcilik Merkezi kurulması, THG sektörü küme geliştirme projeleri arası koord. ve sekr. görevinin “Yerel Lider Kuruluş”a devredilmesi. Toplam gün: 59 Toplam katılımcı: 847

ADIYAMAN KÜMELENME PROGRAMI KÜME GELİŞTİRME PROJESİ; ADIYAMAN THG EĞİTİM MERKEZİ: ATEM (I) AMAÇ: Adıyaman’da THG Sektöründe nitelikli ara eleman ihtiyacının giderilmesi ve sektörde verimliliğin arttırılmasına katkı sağlanması. PROJE KATILIMCILARI: Adıyaman Valiliği ile Sn. & Tic. İl Md. ve İl Özel İdaresi, Adıyaman Belediyesi, Adıyaman Sn. & Tic. Odası, Adıyaman Üniversitesi Meslek Teknik Yk. Okulu KOSGEB, Adıyaman GİDEM. İŞBİRLİKLERİ: Valilik ve İTKİB makine-ekipman, Belediye mekan, KOSGEB eğitmenlerin yetiştirilmesini sağladı ve görevlendirdi, GİDEM, KOSGEB ile beraber eğitmenlerin ücretlerini karşıladı, TGSD ve BAGEV de destek verdi.

ADIYAMAN THG EĞİTİM MERKEZİ: ATEM (II) ATEM; Aralık 2004’de hizmete girdi, eğitimler Mart 2005’de başlatıldı, 2005’de 400, 2006’da 210 öğrenci sertifikaya hak kazandı, eğitimler halen devam etmektedir, Gelire Dayalı Ekonomik Etki Analizi ile Adıyaman iline tahmini yılda yaklaşık 1 Milyon €’luk tasarruf sağladığı tahmin edilmektedir.

Kümelenme Programına İlişkin Değerlendirmeler “Sektörel Fırsat Pencereleri” ve “Kümelenme Programı”nda ilgili tüm sektörlerin paydaşları mümkün olabildiğince sürece dahil edilmiştir, Yerel kalkınma için “kararlı yerel işbirlikleri ve bağlılıklar” en güçlü olarak Adıyaman Kümelenme programında elde edilmiştir, Ortak kalkınma hedefine yönelik ortak anlayış sağlansa da “kaynakların birlikte harekete geçirilmesi” eyleminde zaman zaman sıkıntılar yaşanmıştır, Her paydaşın rolü ve sorumluluğu net olmasına karşın zaman içerisinde bazı anlaşmazlıklar ile karşılaşılmıştır, Yerelde, “Kalkınma Süreci’nin yerelin yaşam kalitesini bir üst seviyeye çıkarma çabası olduğu” hususunda henüz net bir anlayış oluşturulamamıştır (daha çok Devletin görevi olarak algılanmakta!), Bu aşamada, gelişmiş batı ülkelerinin deneyimlerinden istifade ederek, öncelikle söz konusu anlayışın oluşması yönünde aşama kaydedilmesini sağlayacak eylemler ile “kalkınma süreci”nin başlatılması gerekmektedir. Toplam gün: 59 Toplam katılımcı: 847

GİDEM EKONOMİK ETKİ ANALİZİ GİDEM hizmetlerinin hedef kitlede etkisini ölçmek üzere kurulan izleme sistemi gereği, hizmet verilen kesimin yatırımları, ihracatı, satışları ve istihdamında oluşan artış, veri tabanı sistemine kaydedilerek “Gelire Dayalı Ekonomik Etki Analizi“ yöntemi ile yerel hasılaya etkisi tahmin edilmektedir.

EKONOMİK ETKİ ANALİZİ TEMEL GİRDİLERİ (2002-2005) Etki Parametreleri Milyon € Sabit Yatırım 27,6. - Satışlar 59,0.- İhracat 9,5. - Ek İstihdam (kişi) 1688

EKONOMİK ETKİ ANALİZİ (2002 - 2005) Toplam harcama: ~ € 2.7 MİLYON Toplam hasıla: ~ € 13.5 MİLYON Ekonomik etki: ~ % 500

SONUÇ ve DEĞERLENDİRMELER Girişimciliğin geliştirilmesine yönelik iş geliştirme hizmetleri grubunda özellikle “teşhis & tedavi amaçlı, planlı hizmetlerden verim alınabilmiş ve başarı öyküleri oluşturulabilmiştir. Küresel rekabet için potansiyel taşıyan sektörler geliştirilerek – özellikle inovasyona yönelik - ilin ya da yörenin rekabet gücünün geliştirilmesinden olumlu sonuçlar alınmıştır. Sektörel rekabet gücü için güçlü bir araç olarak kümelenme – işletmelerde oluşturduğu içsel ve dışsal ekonomi sebebi ile - teşvik edilmeli ve desteklenmelidir. Kümelenme yaklaşımının gerektirdiği “yerel kalkınma amaçlı, kaynakların ortak havuzda harekete geçirilmesi ve kararlı yerel işbirlikleri / bağlılıklar tesisi” ile ilgili olarak “her yörenin sosyo kültürel altyapısına göre farklı düzeyde vizyon geliştirme ve farkındalık yaratma programları”na ihtiyaç duyulmaktadır.

Yerel ekonomik kakınmanın tetikleyicisi olarak Yerel ekonomik kakınmanın tetikleyicisi olarak yerel aktörlerin hizmetindedir, Kısa bir süre kurulacak GİDEM şirketi ile bu yapı kalıcı hale gelecektir, Bu nedenle, yerel ekonomik kalkınma için bir modeldir.

TEŞEKKÜRLER ... ePosta : info@gidem.org Tel : 00 90 312 440 50 25 URL : http://www.gidem.org