ÖĞRETİM MODELLERİ DERYA KOÇ, 2006

Joyce ve Weil, öğretme modelini şöyle tanımlamıştır: Eğitim programını şekillendirmede, öğretim materyallerini düzenlemede, sınıfta ve diğer durumlarda öğretimi yönlendirmede kullanılabilen model ya da planlar” (Aktaran; Senemoğlu, 2005).

Öğretme modelleri, öğrenmeyi en etkili ve verimli olarak sağlayabilmek için öğrenme düzeyini etkileyen önemli değişkenleri ve bunlar arasındaki ilişkileri açıklamaktadır. Bu öğretim modellerinden bazıları bireysel öğretim modelleri,bazıları ise grupla öğretim modelleridir.

Öğretim Modelleri BİREYSEL ÖĞRETİM MODELLERİ Programlı öğretim Bilgisayar destekli öğretim Bireyselleştirilmiş öğretim GRUPLA ÖĞRETİM MODELLERİ Carroll’ın okulda öğrenme modeli Bloom’un tam öğrenme modeli Slavin’in etkili öğrenme modeli

BİREYSEL ÖĞRETİM MODELLERİ PROGRAMLI ÖĞRETİM : Tanımı: Öğrencinin öğrenme sürecine etkin katılmasını, bireysel öğrenme hızına göre ilerleme kaydetmesini ve öğrenme sonucunun anında kontrol edilmesini sağlayan bir öğretim modelidir.

Programlı öğretim ünlü psikolog Skinner’in pekiştirme ilkeleri esas alınarak ortaya atılmış bir öğretim modelidir. Programlı öğretim temelde öğretimin bireyselleştirilmesi ve hatanın en aza indirilmesi gibi iki önemli yenilik getirmiştir.

Programlı öğretimin temelini oluşturan ilkeler Küçük adımlar ilkesi Etkin katılım ilkesi Başarı ilkesi Anında düzeltme ilkesi Bireysel hız ilkesi

Küçük Adımlar İlkesi : Öğretilecek içerik mümkün olduğu kadar küçük parçalara ayrılarak öğrenciye sunulmaktadır. “Adım” ya da “birim” olarak isimlendirilen bu küçük bilgi parçaları basitten karmaşığa doğru sıralanır. Öğrencinin ilerlemesi küçük adımlarla olmaktadır.

Etkin katılım İlkesi : Programla öğrenci arasında sürekli bir etkileşim vardır. Her bilgi ünitesi bir ilerleme aşaması oluşturur. Program öğrenciye her küçük adım(birim)da bilgi sunmanın yanında, bu bilginin öğrenilip öğrenilmediğini kontrol amacıyla devamlı soru yöneltir ve öğrencinin bu sorulara cevap vererek etkin katılımı sağlanır.

Başarı İlkesi : Yöneltilecek sorular öğrencinin cevaplandırabileceği güçlük derecesinde ve sunulan bilgiyle ilgili olmalı, ipuçları verilmelidir. Hata ve başarısızlıktan kaçınılmalıdır. Öğrenci hep başarmak zorundadır.

Anında Düzeltme İlkesi : Öğrenciye, vermiş olduğu cevapların doğru olup olmadığı hakkında anında geri bildirim verilir. Böylece öğrenci bir sonraki adıma (birim) geçmeden önce, bir önceki adımın sorusuna vermiş olduğu cevap konusunda bilgi sahibi olur. Anında kontrol pekiştirmenin temel ögesidir.

Bireysel Hız İlkesi : Öğrenci için zaman bakımından bir sınırlama yoktur. Her öğrenci kendi hızına göre ilerler. Böylece, çabuk ilerleyen öğrenciler, yavaş ilerleyenleri beklemek zorunda kalmaz. Bu “bireysel hız” sayesinde, öğretimin bireyselleştirilmesi sağlanmış olmaktadır.

Programlı Öğretim Modeli Dallara ayrılan program modeli Doğrusal (Lineer) program modeli

Doğrusal (Lineer ) Program : İçerik, ekran denilen küçük ünitelere ayrılarak öğrenciye sunulur. Doğrusal programlar bir seri ekrandan oluşur. Bir ekranda; 1- Bilgi, 2- Bilgi ile ilişkili soru, 3- Cevabın yazılacağı yer, 4- Cevap yazıldıktan sonra ne yapılacağını belirten yönerge bulunur. Her bir ekran öğrenme zincirinin bir halkasını oluşturur. Ekranlar bir yandan bir öğrenme materyali sunarken, bazen bir önceki ekranda sunulmuş olan bir sorunun cevabını içerebilir.

Doğrusal Program Örneği : Öğrenme kalıcı izli davranış değiştirme sürecidir.Öğretme bireyde…………oluşturma sürecidir. (Boşluğu dolduracak en uygun ifadeyi yazınız.) Öğretme bir davranışta değişim meydana getirme için öğrenci ile ……………… gerektirir. (Boşluğu dolduracak en uygun ifadeyi yazınız.) Önceki Ekran Yardım Önceki Ekran Yardım Kontrol Kontrol 1. EKRAN 2. EKRAN Kalıcı izli değişmelere götüren etkinlikler bir………….. içerisinde gerçekleşir. (Boşluğu dolduracak en uygun ifadeyi yazınız.) Öğrenme ortamı, öğrenci ve ……………..etkileşimi ile davranış değişimleri sayabiliriz. (Boşluğu dolduracak en uygun ifadeyi yazınız.) Önceki Ekran Kontrol Yardım Önceki Ekran Yardım Kontrol 3. EKRAN 4. EKRAN (Akpınar , 1999 )

Dallara Ayrılan Program : “Crowder modeli” de denilen dallara ayrılan program modelinde öğrenme kuramları ile ilgili herhangi bir var sayımdan hareket edilmez. Bu modelde , öğrenmede, her öğrenci aynı yolu izlememektedir. İzleyecekleri yol , kendi başarı düzeylerine göre farklılaşmaktadır.

Öğrenciye kazandırılacak içerik “ekranlar” halinde sunulmaktadır Öğrenciye kazandırılacak içerik “ekranlar” halinde sunulmaktadır. Her ekran, bilgi, soru ve cevap seçeneğinden oluşmaktadır. Öğrenci önce ekranda sunulan bilgiyi sonra bu bilgi ile ilgili olarak kendisine yöneltilen soruyu okumaktadır. Öğrenci, aynı ekran içinde sunulan seçeneklerden birini seçerek bu sorunun cevabını vermektedir.

Öğrenci, yaptığı cevap seçimine göre, farklı yönlere gönderilmekte ve yaptığı cevap seçimi hakkında kendisine bilgi sunulmaktadır. Cevap doğru ise, olumlu pekiştireç içeren bir ifadeyle durum kendisine bildirilmektedir. Böylece öğrenci, yeni bilgi ve bu bilgi ile ilgili soruyu içeren bir sonraki ekrana geçmektedir. Eğer öğrencinin seçtiği cevap yanlış ise cevabının neden yanlış olduğu hakkında kendisine bilgi verilmekte ve yanlışını düzeltmeye yardımcı olacak bilginin bulunduğu yere gönderilerek , bilgiyi dikkatlice tekrar okuması ve yeniden cevap vermesi istenmektedir.

BİREYSEL ÖĞRETİM MODELLERİ BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM : Tanımı : Öğrencilerin programlı öğrenme materyalleri ile bilgisayar kullanarak etkileşimde bulunduğu; diğer bir değişle bilgisayar programları aracılığıyla öğrenmeyi gerçekleştirdiği, öğrenmelerini izleyip kendi kendini değerlendirebildiği bir öğretim biçimidir.

BDÖ’ de öğrenciler öğrenme konusu ile ilgili, hazırlanmış olan bilgisayar programlarını bireysel olarak kullanırlar.İlk aşamada, öğrenci belirli tuşlara basarak istediği konuyu ekrana getirir ve sistemli olarak konuya çalışır. Her konunun sonunda yer alan soruları öğrenci tek tek cevaplar. Öğrenci verdiği cevaplara anında geribildirim alır.

Bilgisayar destekli öğretim programları, Alıştırma ve tekrar programları Birebir öğretim Problem çözme Benzetim olmak üzere 4 çeşittir

Alıştırma ve Tekrar Programları Alıştırma ve tekrar programları ile öğrencilere işlenmiş konularla ilgili alıştırma ve tekrar yaptırılır. Sorularda kolaydan zora doğru ve verilen yanıta göre bir sıra takip edilir.

Birebir Öğretim Programları : Birebir öğretim programları ile bir konu ile ilgili olgu, yöntem, kavram, ilke, genelleme ve kanunların öğrenilmesi amaçlanır. Birebir öğretim programları, öğrenciye kendi hızına göre çalışma ve istediği kadar tekrar yapma olanağı verir.

Problem Çözme Programı: Eğitimin en önemli görevlerinden biri öğrencilerde karşılaştıkları problemleri çözme becerisini geliştirmektir. Problem çözümünün öğretilmesi kadar problemi çözmek için gerekli bilginin de öğretilmesi gerekir. Bu programlarda öğrenci bir problemi çözerken, o problemin çözümü için gerekli bilgiyi de öğrenme olanağı bulur.

Benzetim Programları : Benzetim: Gerçek hayattaki olayların kontrollü bir şekilde temsil edilmesi olarak tanımlanabilir( Demirel, 2003). Benzetim programları ile, mevcut laboratuar ortamında gerçekleştirilmesi olanaklı olmayan ve bu nedenle de öğretimine yer verilmeyen bilgi ve gösterilerin eğitimde yer alması sağlanır.

Bilgisayar destekli öğretimin başarılı olabilmesi tamamen hazırlanan programın niteliğine bağlıdır.

BDÖ programları hazırlanırken, programın temelini beceriler ve davranışlar oluşturmalıdır. Programın içeriği eğitim programına uygun olmalıdır. Programı kullanacak öğrencilerin sınıf ve yetenek düzeyleri belirtilmelidir.

Bilgisayar Destekli Öğretimin Yararları: BDÖ öğrencileri sürekli etkin kılar. Her öğrenciye kendi hızında bir öğrenim sağlar. Bilgisayara kolayca uygulanabilen benzetim tekniği ile gerekli bilgiler sağlanabilmektedir. Konular daha kısa sürede sistematik olarak öğretilebilir. Öğrenci kendine ait öğrenme ortamında rahatlıkla çalışır.

Bilgisayar Destekli Öğretimin Sınırlılıkları: Bilgisayar teknolojisi hakkında ilgililerin çoğunun çok az deneyime sahip olması nedeniyle bilgisayara karşı antipati ve çekingenlik oluşmaktadır. Eğitim programcıları ile bilgisayar programcıları arasında yeterli bir koordinasyonun olmaması hazırlanan BDÖ programlarının kalitesini düşürmektedir. BDÖ programlarının pahalı olması da olumsuz bir etkendir.

BİREYSEL ÖĞRETİM MODELLERİ BİREYSELEŞTİRİLMİŞ ÖĞRETİM: Tanımı : Bir sınıfı oluşturan öğrenciler arasındaki öğrenme ve bireysel farklılıklarının giderilerek her öğrenciye hızına uygun öğretim yapılması sürecidir. Her öğrenci kendine özgü düzeylerde öğrenir.

Bir sınıfı oluşturan öğrenciler arasında bireysel farklar vardır Bir sınıfı oluşturan öğrenciler arasında bireysel farklar vardır. Bu durum öğrencilerin öğrenme hızlarında da farklılığı ortaya koymaktadır. Öğrenciler arasındaki bireysel farklılığın giderilmesi, her öğrencinin öğrenme hızına uygun düşecek bir öğretimin yapılması, öğretimin bireyselleştirilmesi ile mümkündür.

Bireysel öğretim tekniği kullanılırken öğretmen ve öğrencilere yeni roller düşmektedir. Öğretim öğrenci merkezli olmaktadır. Öğretmenin rolü öğrenci merkezli öğrenme etkinliklerini yönetmek ve düzenlemektir. Öğretmen sınıfın tümüne değil, 3-4 kişiden oluşan küçük gruplara açıklamalar yapmak durumundadır. Öğrencilerde öğretim etkinliklerine aktif olarak katılma, nasıl öğreneceklerini kararlaştırma, sınav tarihini saptama gibi sorumlulukları almaktadır.

Bireyselleştirilmiş öğretimde; öğretmen öğrenme üniteleri ile ilgili hedef davranışları belirler ve öğrencilerin bunları kazanıp kazanmadıklarını belirlemek için ünite sonlarında izleme testleri uygular. Bu testler aracılığıyla öğrencilerin öğrenme güçlükleri ve başarı durumları değerlendirilmiş olur.

Dönüşümlü günlük çalışmalar Beceri geliştirme çalışmaları Bireysel gereksinimlere dönük grup çalışmalarında değişik etkinliklere yer verilerek öğrencilerin değişik çalışmalar yapmaları sağlanabilir. Bunun için, Dönüşümlü günlük çalışmalar Beceri geliştirme çalışmaları Planlı grup çalışmaları Düzey geliştirme çalışmaları yapılabilir ( Valette, 1972 ; Aktaran, Demirel, 2002). DERYA KOÇ, 2006

KAYNAKLAR : Senemoğlu, N.(2005), Gelişim Öğrenme ve Öğretim, Ankara; Gazi Kitabevi. Demirel, Ö.(2003), Planlamadan Değerlendirmeye Öğretme Sanatı, Pegem A Yayıncılık, Ankara. Şahin,T. ve Yıldırım, S.(2003), Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme, Anı Yayıncılık, Ankara. Selçuk, Z.(2004), Gelişim ve Öğrenme, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara. Akpınar, Y.(1999), Bilgisayar Destekli Öğretim ve Uygulamalar, Anı Yayıncılık, Ankara.

Hesapçıoğlu, M. (1998) Öğretim İlke ve Yöntemleri, Beta Yayın Dağıtım, İstanbul. Küçükahmet, L.(1998) Öğretim İlke ve Yöntemleri, Alkım Yayınları, İstanbul. Oktaylar, H.C. (Editör) (2006). KPSS Eğitim Bilimleri, Ankara: Yargı Yayınevi. Kaya, A. (Editör) (2004). KPSS Eğitim Bilimleri, Ankara: Çağdaş Öğretmen Yayınları.