Öğretim Materyali Tasarlama ve Materyalin Üzerinde Değişiklik Yapma FATİH Projesi Eğitimde Teknoloji Kullanımı Kursu Eğitim Görevlisine Not: Bu sunu ilgili eğitimin teorik ders anlatımına destek vermek amacıyla üretilmiştir. Öğretim Materyali Tasarlama ve Materyalin Üzerinde Değişiklik Yapma Görsel tasarım öğeleri Görsel tasarım ilkeleri Görsel tasarımda dikkate alınacak faktörler Bu modülün temel amacı derslerinde değişik teknolojik imkânlardan yararlanmak isteyen öğretmenlerin karşılaşmış olduğu bazı eksiklikleri giderme veya basit düzeyde ders materyallerini kendisinin hazırlamasını sağlamaktır. Ayrıca katılımcı buldukları materyalleri değerlendirip geliştirmelerini sağlayabilmektir.

Neden E-Materyal Tasarlayalım? Bulamadım Yeterli değil Düzenlenmesi gerek Eğitim Görevlisine Not: Öğretmenlerden öncelikli beklenti materyal tasarlama değildir. Öncelikli beklenti, bakanlık tarafından sağlanan kaynakları etkileşimli tahta üzerinde dersin süreçlerine uygun olarak kullanması, istediği materyale arama, bulma, seçme yolları ile ulaşmasıdır.

Materyal Geliştirme Süreçleri Analiz Geliştirme Değerlendirme Materyal Geliştirme Süreçleri

Materyal Geliştirme Bir Süreçtir! Analiz Geliştirme Değerlendirme Eğitim Görevlisine Not: Katılımcıların; e-materyal geliştirmenin bir süreç olduğunun farkında olması ve bu süreci oluşturan temel bileşenlerin neler olduğu konusunda bilgi sahibi olması, geliştirilecek olan materyalin hem etki seviyesini artıracak, hem de sürecin daha planlı ve kolay yürümesini sağlayacaktır.

ANALİZ İhtiyaçların belirlenmesi Öğrencilerin analiz edilmesi: ne tür materyal öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılar, öğrenmelerini destekler, kolaylaştırır. Öğretim ortamının geliştirilecek/kullanılacak materyale uygunluğunun değerlendirilmesi Öğretim yöntem ve stratejisinin belirlenmesi ve uygun materyal planlaması Materyalin dersin hangi aşamasında kullanılacağının belirlenmesi İçeriğe uygun materyal kullanımı Teknoloji analizi Teknik bilgi ve tecrübelerin analizi Eğitim Görevlisine Not: Bu aşama sürecin ilk basamağı olup, özetle öğretmenin ne tür bir materyale ihtiyaç duyduğunu, nerede ve hangi amaç için kullanacağını, ne tür öğretim faaliyetlerini bu materyal ile destekleyeceğini ve mevcut şartların bu materyalin geliştirilmesi ve uygulanması için uygun olup olmadığı gibi 5N1K türü diye özetleyeceğimiz sorular için cevap aradığı aşamadır.

ANALİZ Problem nedir? Neden bu materyale ihtiyaç var? Bu materyal hangi problemi giderecek, konun öğrenilmesini kolaylaştıracak, destekleyecek? Seçilen pedagojik yaklaşıma uygun mu? Geliştirilmesi ve uygulanması ile ilgili fiziksel ve diğer şartlar incelendi mi? Geliştirme aşamasında ihtiyaç duyulan bilgi ve diğer teknik kaynaklar mevcut mu / yeterli mi? Mevcut materyallerin var olup-olmadığı araştırıldı mı?

GELİŞTİRME Görsel tasarım ilklerine uygunluk Uygun görsel tasarım ögelerinin kullanımı Kullanım kolaylığına dikkat edimesi Pedagojik yaklaşıma uygunluk Eğitim Görevlisine Not: Bu aşamada belirlenen öğretim hedef ve çıktıları için ihtiyaç duyulan e-materyalin geliştirilmesi sürecidir.

GELİŞTİRME Süreci tanımla (nereden ve ne zaman başlanacak, neler yapılacak vb.) Nasıl bir materyal geliştirileceğine karar ver (Video, Sunu, Grafik vb.) Gerekli kaynakları bir araya getir (Videolar, resimler, grafikler, kamera vb.) Teknik planlamanın ayrıntılarını belirle ve uzman görüşü al, farklı yöntemlerin olup-olmadığını tartış Örnek bir prototip tasarla (Örnek bir sunum hazırla veya kısa bir video klip hazırla) Mümkün ise planların hakkında tecrübeli meslektaşların veya uzmanların görüşü al Tasarım ilke ve öğelerini incele ve seç

Görsel Tasarım İlke ve Öğeleri Tasarım Öğeleri Nokta ve Çizgi Şekil Renk Yazı Boşluk Doku Boyut Değer Tasarım İlkeleri Bütünlük Basitlik Yerleştirme (Hiyerarşi) Yakınlık Hizalama Denge Vurgu Görsel Tasarım

DEĞERLENDİRME Değerlendirme Pedagojik Değerlendirme Görsel Tasarım Yönünden Değerlendirme Öğrenen Perspektifinden Değerlendirme Etkinlik/Verimlilik Değerlendirilmesi Eğitim Görevlisine Not: Geliştirilen materyalin amaca uygunluğunun değerlendirildiği ve gerekli durumlarda bir alt aşamaya dönüşün olduğu aşamadır.

Görsel Tasarım İlkeleri Görsel Tasarım Öğeleri Görsel Tasarım

Görsel Tasarım İlkeleri Bütünlük Basitlik Yerleştirme (Hiyerarşi) Yakınlık Hizalama Denge Vurgu Görsel Tasarım İlkeleri

Bütünlük Bir görseli meydana getiren ögelerin bir bütün olarak görünmesini sağlayan, ögeler arasındaki ilişkidir.

Bütünlük BÜTÜNLÜK sağlayabilmek için: İlişkili nesneleri birbirine yakın olarak kullan (yakınlık-uzaklık ilkesi) Tekrar eden nesneler, özellikler kullan (renk, yazı sitili, boyutu vb) Nesneler arası bir ilişki olmasa bile yerleştirmede bir düzenin olması- dağınık olmaması Genel bir şablonun oluşturulması Ortak renk, yazı sitili ve boyutu gibi elementlerin kullanılması Belirlenen tasarım özelliklerinin çalışma baştan-sona tekrarlanması, aynı olması

Basitlik Ulaştırılmak istenen mesajın açık, yalın ve basit olması gereklidir. Dikkat yöneltilirken bilinenle yenilik, basitlikle karışıklık, belirginlikle belirsizlik, arasında bir denge aranır. Eğitim Görevlisine Not: Tasarımdaki gereksiz, mesaj ile doğrudan ilişkisi olmayan tasarım öğelerinin kullanılmaması gerekmektedir. Bu hem bütünlüğü hem basitliği ortadan kaldırır. Dersin işleniş aşamasında konudan bağımsız dikkat dağıtıcı resimler ya da grafikler kullanılmamalıdır.

Yerleştirme (Hiyerarşi) Bu ilke bilginin önem sırasına göre bir organizasyon içerisinde sunulmasına olan eğilimi ile ilgilidir. Bilginin hiyerarşik biçimde sunulması öğrencinin daha iyi öğrenmesine katkı sağlar.

Yakınlık Bir görselde birbirine yakın ögeler birbiriyle ilişkili, uzak ögeler ise ilişkisiz olarak algılanır. Ögeler yakınlık bakımından birbirinden açıkça ayırt edilmedikçe, izleyenler bu ögeleri anlamlandırmaya çalışır, hangilerinin birlikte düşünüleceğine karar vererek gruplandırmaya çalışır. Kavram Hedef Alt Hedef

Hizalama Materyaldeki ögeler arasında dikey ve yatay çizgiler varmış gibi hizalanmış iseler izleyici bu unsurları ve aralarındaki ilişkileri daha çabuk kavrar (Demirel, 2001, s:35). Tasarım elementleri belirli bir hiza ile sunulduğunda izleyenlerin kafasında bir düzen oluşturur ve düzenli bilgiler düzensizlere göre daha kolay öğrenilir ve hatırlanırlar(Yalın, 2003, s:116).

Not: Göz Takibi Eğitim Görevlisine Not: Ekrana bakan bir kişi sol üst köşeden sağ alt köşeye doğru bir göz takibi gerçekleştirir. Bu takip genel olarak soldan sağa doğru daireseldir. Ayrıca okuma ve yazma işlemini soldan sağa doğru yapıldığını hatırlatmalıyız.

Hizalama

Denge Denge tasarımlarımızda dikkat etmemiz gereken önemli bir ilkedir. Tasarım dengelenmemişse, izleyen kendini rahatsız hissedecek ve bir şeylerin yolunda gitmediğini düşünecektir. Denge ile ilgili iki tür yaklaşım vardır. Simetrik Denge: Nesnelerin görselin merkezine göre ortadan ikiye bölündüğünde her iki tarafta da birbirinin aynı olacak şekilde yerleştirilmesi ile simetrik denge oluşur. Aşağıdaki resimde simetrik denge oluşturulmuştur.

Denge Asimetrik Denge: Farklı nesneler sayfaya ağırlıkları ölçüsünde yerleştirildiğinde asimetrik denge oluşur. Bu şekilde materyale belirli bir ölçüde hareketlilik kazandırılabilir.

Vurgu Materyalde belli bir bölüme dikkat çekme olayıdır. Öğrencilerin görselin belli bir noktasına yoğunlaşması isteniyorsa vurgu kullanılabilir. Vurgu farklı renk ve doku kullanımı, odaklanacak noktanın boyutunun değiştirilmesi, , yön gösteren çizgilerin kullanılması şeklinde yapılabilir.

Görsel Tasarım Öğeleri Nokta ve Çizgi Şekil Renk Yazı Boşluk Doku Boyut Değer Görsel Tasarım Öğeleri

Nokta ve Çizgi Eğitim Görevlisine Not: Tasarım öğelerinin ilk maddesidir. Vurgulamak, işaret etmek, ilişkileri göstermek için nokta kullanılabilir. Çizgi ise sınırlama, vurgulama, akış, takip ve bağlantı kurma gibi bir çok yerde kullanılır. Yukarıdaki harita parçasını örnek verebilirsiniz. Nokta’nın il, ilçe gibi yerleri belli ettiğini, noktanın büyüklüğü ve rengine göre o yerleşim yerinin nüfusunu belli ettiğini belirtebilirsiniz. Yolların ile çizgi ile belli edildiğini, çizginin bir akışı anlattığı ve yolların çeşidine göre renklerinin ve kalınlığının değiştiğini belirtiniz. Başka dersler için örnekler de ayrıca verebilirsiniz. Güncel hayatta yol çizgileri, trafik tabelalarının genelde daire olması gibi öğeleri vurgulattırabilirsiniz.

Şekil Eğitim Görevlisine Not: Şekiller bire bir anlatımları destekleseler de dikkat çekmek için geometrik şekillerin içine yazılar yazılarak, anlatılmak istenen noktada vurgu yapılabilir. En çok görülen yerler, yönergelerin olduğu köşeleri yuvarlatılmış dörtgenler gibi.

Renk Eğitim Görevlisine Not: Ana Renklerin Kırmızı, Sarı, Mavi olduğunu belirtin bu renklerin belli oranlarda karışımı ile ara renklerin oluştuğunu söyleyin. Turuncu, Yeşil, Mor renklerin ara renkler olduğunu belirtin. Turuncu=Sarı+Kırmızı – Yeşil=Mavi+Sarı – Mor = Mavi+Kırmızı . Ara rengi oluşturmayan ana renk ile iki rengin kontrast olduğunu belirtin.

Renk FATİH FATİH FATİH FATİH FATİH FATİH FATİH FATİH FATİH Eğitim Görevlisine Not: Sadece renklerin değil renk tonlarının da önemli olduğu belirtin. Açık – Koyu renk durumuna dikkat edilmesini mutlaka belirtin. FATİH FATİH FATİH

Yazı (Tipografi) OKUNABİLİRLİK İÇİN KÜÇÜK HARF KULLANIMINI TERCİH EDİN. YAZININ KÜÇÜK BİR BÖLÜMÜ BÜYÜK HARFLERLE YAZILABİLİR ANCAK CÜMLENİN TAMAMI VEYA ÜÇ KELİMEDEN DAHA UZUN YAZILAR KÜÇÜK HARFLER KULLANILARAK YAZILMALIDIR. Okunabilirlik için küçük harf kullanımını tercih edin. Yazının küçük bir bölümü büyük harflerle yazılabilir ancak cümlenin tamamı veya üç kelimeden daha uzun yazılar küçük harfler kullanılarak yazılmalıdır. Eğitim Görevlisine Not: Tamamı büyük harf ancak başlıklarda kullanılır. Tamamen büyük harf kullanmak ayrıca bağırmak anlamına da gelmektedir. Ekran için okunabilirliği sağlamak adına yuvarlak yazı karakterleri tercih edilmeli ve Times News Roman gibi tırnaklı yazı karakterlerinden kaçınılmalıdır. Ayrıca yazının büyüklüğü ve bazen vurgu için kalın yazı karakterlerinin kullanılması gerekir. Ekran öğesinde yazı karakteri 3 den fazla olmamalıdır.

Boşluk - Alan H a r f l e r a r a s ı b o ş l u k Harfler arası boşluk Satırlar aralıları fazla olduğu zaman ise metinler birbirinden kopuk görünür. Satırlar arası boşluk az olduğu zaman metinleri okumak zorlaşır. Eğitim Görevlisine Not: Gereksiz boşluk kullanılmamalıdır. Özellikle iki yana yaslama ile yazıların hizalanması okunurluk oranını düşürmektedir. Bunun sebebi dengesiz boşluklar içeren satırların oluşmasıdır. Sutünlama işlemi ile de paragraflar arasında okunaklı boşluklar ve geçişler sağlanabilir. 1,5 satır aralığı en rahat okumaya izin veren görünüme sahiptir.

Boşluk - Alan

Doku Eğitim Görevlisine Not: iki boyutlu şekillere üç boyutlu hissi verir. Doku hissi uyandırır, dokunsal öğrenmeleri destekleyebilir.

Boyut Eğitim Görevlisine Not: Boyut zıtlık, asimetri yaratmak için kullanılabileceği gibi şekiller arasında öncelik sonralık sağlayabilir. Bunun dışında şekillerin ve yazıların boyutları da okunabilirlik ve anlaşılabilirlik açısından önemlidir.

Değer Değer, açık ve koyu bir yüzey veya nesne arasındaki ilişkiyi ifade eder. Değer etrafımızdaki her şeye şekil ve doku verir. Renk bir değere sahip olsa da (koyu kırmızı renkli bir elbise ve açık kırmızı bir ceket) siyah ve beyaz renklerle değerleri görselleştirmek daha kolaydır.

Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü Teşekkürler