II. ÜNİTE SAĞLIKLI HAYATIN TEMELİ KİŞİSEL TEMİZLİK AĞIZ VE DİŞ SAĞLIĞI SPOR VE BEDEN EĞİTİMİ SAĞLIKLI GİYİNME SAĞLIKLA İLGİLİ UYULMASI GEREKEN KURALLAR SAĞLIKLI HAYATIN KORUNMASI KÖKSAL GÜL

Temizlik: Vücudun kirletici etmenlerden korunması yoluyla insan sağlığına olumlu etkisi bulunan davranışlardır. Oldukça geniş kapsamı olan temizliği, insan sağlığına olumlu katkıda bulunacak biçimde uygulanan her davranıştır diye tanımlayabiliriz. Pek çok hastalık yetersiz temizlikten kaynaklanır. Özellikle su ve besinlerle bulaşan mikrobik ve paraziter hastalıklar böyledir. Temizlik hem kişisel sağlığımızın temelini oluşturur hem de uygarlık düzeyimizi ifade eder. KÖKSAL GÜL

Temizlikte kullanılan iki temel madde su ve sabundur. Bunlar olmadan temizlikten bahsedilemez. Su kaynakları yeterli olan ülkemizde bu imkandan israf etmeden, yeterince yararlanılmalıdır. Temizliğe en fazla önem veren din olan İslamiyet’te, “Temizlik imandandır.” hadisi ile kişilerin temizliğe önem vermesi gerektiği vurgulanmaktadır. Kısaca özetleyecek olursak; *Temizlik, kişilere güven ve mutluluk verir. *Temiz kişinin, toplum tarafından benimsenmesi kolaylaşır. *Temizlik, hastalara karşı direnci arttırır. *Ancak kişisel temizlik rastgele değil, belli kurallar içinde uygulanmalıdır. KÖKSAL GÜL

KİŞİSEL TEMEZLİK ÇEŞİTLERİ   El ve tırnak temizliği Yüz boyun koltuk altları temizliği Saç temizliği ve bakımı Ayak temizliği Genital kasık bölge temizliği Tuvalet alışkanlığı temizliği Banyo yapma ve giyecek temizliği KÖKSAL GÜL

A. EL VE TIRNAK TEMİZLİĞİ: a. Su ve sabunla iyice yıkanır b. Sabah kalkınca yemekten önce yemek hazırlarken yemekten sonra ve tuvaletten çıkınca yıkanır. c. Tırnakların altında kir birikmemesi için tırnaklar kesilir. d. Tırnakları yemek , koparmak sağlığa zararlıdır. e. İnşaat ve tarım işçiliği, tamircilik yapanlarda çatlak ve yaralanmalar, sıcak, sabunlu su ve vazelin sürülerek engellenebilir. KÖKSAL GÜL

B. YÜZ, BOYUN VE KOLTUK ALTI TEMİZLİĞİ: a. Sabahları sabun ve bol suyla yıkanır. b. Koltuk altı kılları kesilmeli. c. Kulak kiri pamuklu çubukla bastırılmadan temizlenmeli KÖKSAL GÜL

C. SAÇ TEMİZLİĞİ VE BAKIMI: a. Haftada en az iki defa yıkanmalıdır. b. Şampuan saç tipine uygun olmalıdır. c. Yıkama suyu çok sıcak ve soğuk olmamalı. d. Saçlar sabah akşam fırçalanmalıdır. e. Saçlar uygun zaman aralıklarıyla kesilmelidir. f. Görüş alanını kapatmamalıdır. g. Yüz ve enseyi terletmemelidir. h. Başkalarının havlu tarak gibi malzemeleri kullanılmamalıdır. ı. Banyodan sonra saçlar iyice kurulanmalıdır. i. tarak ve fırçalar sık sık temizlenmeli. KÖKSAL GÜL

D. Ayak Temizliği: a. Her gün sabunlu suyla yıkanıp kurulanmalıdır. b. Hava geçirmeyen sentetik çoraplar giyilmemelidir. c. Başkalarının çorap ve ayakkabıları giyilmemelidir. (mantar hastalığı bulaşabilir. ) d. Yüksek topuklu sivri burunlu, ayağı sıkan ayakkabılar giyilmemelidir. e. Nasır ve çatlaklar tedavi edilmelidir. f. Her gün çoraplar değiştirilmeli AYAK BAKIMI.avi KÖKSAL GÜL

E. Genital Bölge ( üreme Organı ) Temizliği: a. Koku oluşmaması için sık sık yıkanmalıdır. b. Kıllar temizlenmelidir. F. Tuvalet Alışkanlığı ve Temizliği: a. Sarılık ( hepatit A ), tifo, kolera, dizanteri, barsak paraziti gibi hastalıklar kirli tuvaletler ile bulaşır. b.Eller ve makat yıkanmalıdır. KÖKSAL GÜL

G. Banyo ve Giyecek Temizliği: a. Derinin görevleri: -Vücut ısısını düzenler. -Ter bezleri yoluyla atıkları dışarı atar. -Mikroorganizmaların girişini engeller. -D vitamini üretir. b. Yıkanmanın faydaları: -Uykusuzluk, yorgunluk durumunda yatıştırıcı etki yapar. -Kalbin kasılma gücünü ve atım sayısını artırır. -İştahı açar -Hormonal salgıları artırır. -İdrarı artırır. KÖKSAL GÜL

G. Banyo ve Giyecek Temizliği: *Haftada en az 2 kez yıkanmalıdır. (33-35 0C) *Duş küvette yıkanmadan daha sağlıklıdır. *Banyo malzemeleri kişiye özel olmalıdır. *El, ayak, vücut için ayrı havlular kullanılmalıdır. *Banyo malzemeleri temiz olmalıdır.(Yıkanmalı ve sıcak ütüyle ütülenmelidir.) *Tırnaklar, koltuk altı ve genital bölge banyodan önce temizlenmelidir. *Hamamlarda hijyen kurallarına uyulmalıdır. *Yemekten 2 saat sonra banyo yapılmalıdır. KÖKSAL GÜL

Banyodan sonra temiz iç çamaşır giyilmelidir *Banyodan sonra temiz iç çamaşır giyilmelidir. *İç çamaşırların pamuklu dokumadan yapılmış olması gerekir. *İç çamaşırları ve gece giysileri bol, rahat olmalıdır. *Tuvalete gitme işi ve sıklıgı belirli düzende olmalıdır. *Böylece sindirim ve boşaltım sisteminin düzenli çalışması sağlanır. *Tuvalete gitme gereksinimi duyulduğunda fazla bekletilmeden gidilmelidir. *Genital bölge tuvalet kağıdı ile temizlenmeli ve bolsuyla yıkanmalıdır. *Sonrada tuvalet kağıdı ile kurulanmalıdır. *Tuvaletler bol su ile temizlenerek gibi çıkılmalıdır. *Eller sabunlu ve bol su ile yıkanmalıdır. *Tuvalet sık sık havalandırılmalıdır. *Çocukluk döneminde tuvalet alışkanlıkları kazandırılmalıdır. KÖKSAL GÜL

2. AĞIZ VE DİŞ SAĞLIĞI Ağız sağlığı: Dişler ve onları çevreleyen sert ve yumuşak dokuların tümünün tedavisini ve korumasını içeren bir kavramdır. Diş Sağlığı: Dişler ve diş yuvalarının tedavi ve korunması. Diş Çürümesi: Diş minesinin ve sert dokularının tahrip olmasıdır. Temel sebep ağızda oluşan asitlerdir. Ca, fluor ve fosfor eksikliği bu durumu kolaylaştırır. Piyore: Genel olarak diş eti hastalıklarına verilen addır. Apse: Diş kökünde iltihap olması. Gingivit: Diş eti iltihaplanması. En önemli sebepleri diş taşlarıdır. DİŞ SAĞLIĞI VE TAKMA DİŞ.avi KÖKSAL GÜL

Diş çürüğünün nedenleri: *Genetik yapı, cinsiyet ve yaş *Hamilelik, sık ve çok sayıda doğum *Büyüme gelişme dönemlerinde kalsiyum ve florden yetersiz beslenme *D vitamini eksikliği *Şekerli, kola gibi asitli maddelerin tüketilmesi *Diş temizliğine dikkat edilmemesi *Bebeklik döneminde geçirilen yüksek ateşli hastalıklar *Gereksiz kullanılan antibiyotik gibi ilaçlar *Çenenin kapanma kusurlarına bağlı olarak ağız açık uyumak *Sürekli yumuşak gıdalarla beslenmek *Fındık gibi sert cisimleri dişlerle kırmak,iğne gibi sivri uçlu metallerle dişleri karıştırmak KÖKSAL GÜL

KÖKSAL GÜL

Diş Fırçalama Tekniği Tüm diş yüzeyleri fırçalanmalıdır. Önce dişler kapatılarak dış yüzeyler temizlenir. Sonra ağız açılıp arka dişlerden itibaren iç yüzler temizlenir. En son çiğneme yüzeyleri yuvarlak hareketlerle fırçalanır. En son ağız bol suyla temizlenir. Dişlerin arasına giren yiyecek arıkları için diş ipi kullanılmalıdır. KÖKSAL GÜL

DİŞ FIRÇALAMA TEKNİKLERİ Fırçalamaya üst çeneden başlayın. Önce dişlerin yanak tarafını, sonra damak ve çiğneme yüzeylerini fırçalayın. Alt dişler için de aynı işlemleri yapın. Tüm dişlerin fırçalandığından emin olun. Diş fırçasını dişlerin dişeti ile birleştiği yere 45 derece açı ile yerleştirin. Çok bastırmadan yuvarlak ve ileri geri hareketlerle diş yüzeylerini fırçalayın . DİŞ FIRÇALAMA TEKNİKLERİ Ferah bir nefes için dil üzerin de fırçalanması gerekmektedir. Ön dişlerin arka yüzlerini ileri geri hareketler ile fırçalayın. KÖKSAL GÜL

Arada 10 cm kalacak şekilde baş parmaklarınızı kullanarak diş ipini tutun Yaklaşık 25-30 cm uzunluğundaki diş ipini koparıp orta parmaklarınıza dolayın. DİŞ İPİ KULLANILMASI Diş ipini dişlerin arasına yavaşça yerleştirin ve aşağı yukarı hareketler yaparak ara yüzleri temizleyin. Diş ipi kullanımında diş ipi tutucularından faydalanılabilir KÖKSAL GÜL

Diş çürüğü ve diş eti hastalıklarının açtığı sorunlar: *Ağızda çiğneme etkisi bozulur. *Sindirim sistemi hastalıkları, çene kemiği ve eklemi problemleri oluşur. *Vücutta mikropların üreme ve barınması kolaylaşır. *Baş ağrısı, yorgunluk ve ateşe bağlı iş gücü kaybına yol açar. *Ekonomik kayıplara neden olur. KÖKSAL GÜL

Diş hastalıklarının genel vücut yapısı ile ilişkisi: Vücutta meydana getirdiği rahatsızlıklar: *Eklem romatizması *Böbrek iltihapları *Alerjik hastalıklar *Sindirim sistemi rahatsızlıkları *Kalp hastalıkları *Beyin zarı iltahabı *Kemik iltahabı *Göz hastalıkları *Lenf bezlerinde büyüme ve iltihaplanma *Baş ağrıları *Halsizlik *Vücut ısısının yükselmesi KÖKSAL GÜL

Ağız kokusunun sebepleri: *Diş çürüğü *Diş eti hastalıkları *Sinüzit *Bademcik iltihapları *Solunum sistemi hastalıkları *Şeker hastalığı *Soğan , sarımsak v.b. yenilmesi *Sindirim sistemi hastalıkları *Sigara *Böbrek hastalıkları *Ağız ve diş temizliğine dikkat edilmemesi *Karaciğer hastalıkları KÖKSAL GÜL

Dişlerin gelişim bozuklukları: *Büyüklükleri farklı olabilir *Üst üste binmiş veya küçük aralıklı dişler *Şekil bozuklukları *Dişlerin birbirine yapışık olması *Eksik veya fazla diş olabilir. *Dişler diş etine gömülü kalabilir *Çene kapatıldığında alt ve üst dişlerin aynı hizada bulunması veya alt dişlerin önde olması KÖKSAL GÜL

Dişlerde yapı bozukluklarının nedenleri: *Kalıtsal ve hormonal etmenler *Gebelik ve çocukluk çağında geçirilen hastalıklar *D vitamini , fosfor, kalsiyum , flor ve protein bakımından yetersiz beslenme *Doğumda anneden alınan frengi gibi hastalıklar KÖKSAL GÜL

Dişlerin diziliş bozukluklarının nedenleri: Dişlerde renk değişikliğinin nedenleri: *Erken süt dişi kaybı *Tırnak yeme, parmak emme v.b. yanlış alışkanlıklar *Soya çekim *Sayısal olarak eksik veya fazla dişler *Sigara içmek *Çocuklukta alınan gereksiz antibiyotikler *Aşırı florlu içme suları *Ölü dişler (gri renkli) *Gebelikte ve çocuklukta yüksek ateş *Dişlerin fırçalanmaması KÖKSAL GÜL

Dişlerin korunması ve bakımı: *Yılda iki kez diş hekimine muayene olmak *Beslenmeye dikkat edilmeli *Kalsiyum, fosfor, flor gibi mineraller, A,C,D vitaminleri bol alınmalı *Sürekli yumuşak besinler yenilmesinden kaçınılmalı, Havuç , elma gibi sert meyvelerde tüketilmeli *Şekerli gıdalar yendikten sonra ağız su ile çalkalanmalı *Dişler fırçalanmalı ve diş ipi kullanılmalı. KÖKSAL GÜL

Spor ve Beden Eğiltimi: *Kişinin kuvvet ve dayanıklılığını artırarak vucudun fizyolojik fonksiyonlarının geliştirmesi amacıyla sürekli ve düzenli olarak yapılan hareketlere spor ve beden eğitimi denir. Beden eğitiminin insan vucuduna etkileri ve yararları: *Vücudu ve kasları geliştirir *Kasların gelişmesini sağlayarak kas gücünü artırır, *İnsanı rahatlatır ve ruhen dinlendirir. *Damarlarda yag birikimi sonucu oluşan kalp ve damar hastalıklarını önler. KÖKSAL GÜL

Sağlıklı giyinme: Giyeceklerimizde bulunması gereken temel özellikler: *Sıcak ortamlarda vücudun ısı kaybını kolaylaştırmalı, soğukta ise kaybedilmesini engellemelidir. *Derinin hava almasına ve terin buharlaşmasına engel olmamalıdır. *Vücudun hareket ve dolaşım sistemini engelleyecek kadar sıkı olmamalıdır. *Giyeceklerde kullanılan boya v.b. maddeler allerji ve zehirlenmelere neden olmamalı ve deriyi tahriş etmemelidir. *Kolay temizlenebilir, ucuz ve dayanıklı olmalıdır. *Islak ve nemli giyecekler çabuk değiştirilmelidir. KÖKSAL GÜL

Ayakkabıda aranacak özellikler: *Her iki ayaktada denenmelidir. *Bir kaç adım yürüyerek rahatlığına bakılmalıdır. *Çok bol ve çok sıkı olmamalıdır. *Baş parmakla aykkabının burnu arasında 1-1,5 cm boşluk bulunmalıdır. *Sivri burunlu ve çok yüksek topuklu olmamalıdır. *Deri gibi doğal maddelerden yapılmış olmalıdır. *Ayağı havalandırmalı fakat su geçirmemelidir. *İklim şartları ve hava durumu göz önünde bulundurulmalıdır. KÖKSAL GÜL

Sağlıkla ilgili diğer kurallar: Gözlerle ilgili: *Oğuşturulmamalıdır. *Gözlere bastırılarak şaka yapılmamalıdır. *Kitap okurken ışığın soldan ve arkadan gelmesine dikkat edilmelidir. *Kitap gözden 40 cm uzakta tutulmalıdır. *Arasıra gözleri kapatarak veya uzağa bakarak gözler dinlendirilmelidir. *Televizyon ve bilgisayar ekranına çok yakın oturulmamalı ve uzun süre seyredilmemelidir. *Hareketli taşıtlarda ve yüzü koyun yere yatarak kitap okunmamalıdır. *Denizde , karda, parlak güneş altında güneş gözlüğü kullanılmalıdır. KÖKSAL GÜL

Sağlıkla ilgili diğer kurallar: Kulakla ilgili: *Kulaklara iğne, çöp v.b. sivri uçlu cisimler sokulmamalıdır. *Yüksek tonda ve kulaklıkla uzun süre müzik dinlenmemelidir. Ağız ve burunla ilgili: *Burundan soluk alınmalıdır. *Burun karıştırılmamalıdır. *Kıl koparılmamalıdır. *Hapşırırken ağız ve burun mendille kapatılmalıdır. *Yerlere tükürülmemelidir. Deri ile ilgili: *Sivilceler sıkılmamalıdır. *Sık sık yıkanmalıdır. KÖKSAL GÜL

SAĞLIKLI HAYATIN KORUNMASINDA UYULMASI GEREKEN İLKELER Bağışıklama (Aşılama). Düzenli sağlık kontrolü. Yeterli ve dengeli beslenme. Aile planlaması Sağlık eğitimi KÖKSAL GÜL

BAĞIŞIKLAMA Çevrede bulunan bazı mikroorganizmaların veya onların ürünlerinin zararlı etkilerine karşı kişilerin aşılanma yolu ile dirençli kılınmasına bağışıklama denir. KÖKSAL GÜL

DÜZENLİ SAĞLIK KONTROLÜ Bir hastalığın hastalığa ait belirtilerinin, tam olarak ortaya çıkmadığı, kişiye sıkıntı vermediği dönemde tanınmasına erken tanı denir. KÖKSAL GÜL

DÜZENLİ SAĞLIK KONTROLÜ Erken tanı özellikle kanser, şeker hastalığı, tüberküloz gibi bazı önemli hastalıkların ortaya çıkarılması ve tedavilerinin belirlenmesi açısından büyük bir öneme sahiptir. Bu nedenle kişilerin düzenli olarak sağlık kontrolüne gitmeleri gerekir. KÖKSAL GÜL

YETERLİ BESLENME Yeterli beslenme, vücudun bütün fonksiyonlarının sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi için ihtiyaç duyulan enerjiyi karşılayacak miktarda besin alınmasıdır. KÖKSAL GÜL

DENGELİ BESLENME Dengeli beslenme, ise enerji ihtiyacı ile beraber vücudun yapım, onarım ve diğer işleri için ihtiyaç duyulan besin maddelerinin dengeli bir şekilde alınmasıdır. BESLENME.avi

YETERSİZ VE DENGESİZ BESLENMENİN SEBEP OLDUĞU HASTALIKLAR Çocuk ve gençlerde büyüme ve gelişme geriliği Bebeklik döneminde zeka gelişimini engelleme Kızamık, boğmaca, verem, ishal gibi hastalıkların ağır seyretmesine ve uzun sürmesine sebep olur. Ayrıca raşitizm, aşırı zayıflık veya aşırı şişmanlık gibi hastalıklara da sebep olur. KÖKSAL GÜL

AİLE PLANLAMASI Anne, çocuk, aile ve toplum sağlığının korunmasında büyük önemi olan aile planlaması; Eşlerin istenmeyen gebelikten sakınmalarına, İki doğum arasındaki süreyi düzenlemelerine, Sosyoekonomik durumlarını göz önüne alarak bakabilecek sayıda çocuğa sahip olmalarına, Çocuğu olmayan ailelerin bu isteklerini gerçekleştirmelerine yardımcı olan uygulamaların tümüne verilen addır. KÖKSAL GÜL

DEĞERLENDİRME SORULARI El ve tırnak temizliği niçin önemlidir? Diş çürümesini önlemek için neler yapmalıyız? Ağız kokusunun sebepleri nelerdir? Spor yapmanın faydaları nelerdir? Ayakkabı seçerken nelere dikkat etmeliyiz? Okurken ve çalışırken, göz sağlığını korumak için nelere dikkat etmeliyiz? Yeterli ve dengeli beslenmeyi tanımlayınız. Saç temizliği ve bakımı nasıl yapılır? Banyo yaparken nelere dikkat etmeliyiz? Tırnak bakımı nasıl yapılmalıdır? Sağlıklı giysi nedir? Sağlık eğitiminin amacı nedir? KÖKSAL GÜL