TÜRKİYE’DE MADEN ATIKLARININ YÖNETİMİ T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü TÜRKİYE’DE MADEN ATIKLARININ YÖNETİMİ Mehmet AKA Maden Mühendisi 21 Ocak 2011

Çevre Kanunu Mevzuat Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (1991) Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (2005) Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik (2008) Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik (2010) İnert Maden Atıklarının Alan Islahı, Restorasyon, Dolgu Maksadıyla Kullanımı veya Depolanmasına İlişkin Genelge (2010) Maden Atıklarının Düzenli Depolanması ve Diğer Düzenli Depolama Tesislerinin Teknik Düzenlemesine İlişkin Genelge (2011)

Çevre Kanunu Atık, herhangi bir faaliyet sonucunda oluşan, çevreye atılan veya bırakılan her türlü maddeyi tanımlar. Bakanlıkça Çevre İzin/Lisans verilen tesislerde ve ilgili yönetmeliklerde belirlenen standartlarda bertaraf Adli ve idari nitelikli para cezaları

Atık Yönetimi Hiyerarşisi En Öncelikli Seçenek ÖNLEME AZALTMA TEKRAR KULLANIM GERİ DÖNÜŞÜM ENERJİ GERİ KAZANIMI BERTARAF En Son Seçenek

Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik Madde 2: c) Taş ocağı faaliyetleri ile mineral kaynakların aranması, çıkarılması, işlenmesi ve depolanması sonucu oluşan atıkları, kapsamaz. Ancak, Maden Atıkları, Ek-IV Atık Listesinde (01) “Madenlerin aranması, çıkarılması, işletilmesi, fiziki ve kimyasal işleme tabi tutulması sırasında ortaya çıkan atıklar” başlığı altında tanımlanmış ve sınıflandırılmıştır. Burada tanımlanan atık kodları Avrupa Atık Kataloğu ile bire bir aynıdır.

Madenlerin Aranması, Çıkarılması, İşletilmesi, Fiziki ve Kimyasal İşleme Tabi Tutulması Sırasında Ortaya Çıkan Atıklar 01 01 Maden kazılarından kaynaklanan atıklar 01 01 01 Metalik maden kazılarından kaynaklanan atıklar 01 01 02 Metalik olmayan maden kazılarından kaynaklanan atıklar 01 03 Metalik Minerallerin Fiziki ve Kimyasal Olarak İşlenmesinden Kaynaklanan Atıklar 01 03 04* Sülfürlü cevherlerin işlenmesinden kaynaklanan asit üretici maden atıkları A 01 03 05* Tehlikeli madde içeren diğer maden atıkları M 01 03 06 01 03 04 ve 01 03 05 dışındaki diğer maden atıkları 01 03 07* Metalik minerallerin fiziki ve kimyasal işlenmesinden kaynaklanan tehlikeli maddeler içeren diğer atıklar 01 03 08 01 03 07 dışındaki diğer tozumsu ve pudramsı atıklar 01 03 09 01 03 07 dışındaki alüminyum oksit üretiminden çıkan kırmızı çamur 01 03 99 Başka bir şekilde tanımlanmamış atıklar Atık Listesinde (A) işaretli atıklar, EK-III B’de yer alan tehlikeli atık konsantrasyonuna bakılmaksızın tehlikeli atık sınıfına girer. (M) işaretli atıkların tehlikelilik özelliklerinin belirlenmesi amacıyla yapılacak çalışmalarda, EK-III A’da listelenen özelliklerden H3-H8 ile H10 ve H11 ile ilgili değerlendirmeler, EK-III B’de yer alan konsantrasyon değerleri esas alınarak yapılır.

Madenlerin Aranması, Çıkarılması, İşletilmesi, Fiziki ve Kimyasal İşleme Tabi Tutulması Sırasında Ortaya Çıkan Atıklar (devamı) 01 04 Metalik Olmayan Minerallerin Fiziki ve Kimyasal İşlemlerinden Kaynaklanan Atıklar 01 04 07* Metalik olmayan minerallerin fiziki ve kimyasal işlenmesinden kaynaklanan tehlikeli maddeler içeren atıklar M 01 04 08 01 04 07 dışındaki atık kaya ve çakıl taşı atıkları 01 04 09 Atık kum ve killer 01 04 10 01 04 07 dışındaki tozumsu ve pudramsı atıklar 01 04 11 01 04 07 dışındaki potas ve kaya tuzu işlemesinden kaynaklanan atıklar 01 04 12 01 04 07 ve 01 04 11 dışındaki minerallerin yıkanması ve temizlenmesinden kaynaklanan ince taneli atıklar ve diğer atıklar 01 04 13 01 04 07 dışındaki taş yontma ve kesme işlemlerinden kaynaklanan atıklar 01 04 99 Başka bir şekilde tanımlanmamış atıklar 01 05 Sondaj Çamurları ve Diğer Sondaj Atıkları 01 05 04 Temizsu sondaj çamurları ve atıkları 01 05 05* Yağ içeren sondaj çamurları ve atıkları 01 05 06* Tehlikeli maddeler içeren sondaj çamurları ve diğer sondaj atıkları 01 05 07 01 05 05 ve 01 05 06 dışındaki barit içeren sondaj çamurları ve atıkları 01 05 08 01 05 05 ve 01 05 06 dışındaki klorür içeren sondaj çamurları ve atıkları 01 05 99 7

Depolama Sahası (Atık Barajı) Aşamaları Üst Örtü Teşkili Atık Üst Drenaj Sistemi Jeomembran & Jeotekstil Kil (10-9 m/s geçirimlilik) Alt Drenaj Sistemi

Depolama Sahası Alt Drenaj Sistemi Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik hükümlerine göre yapılması zorunlu değildir. Bununla beraber, yeraltı su seviyesinin yüksek olduğu sahalarda yapılması kaçınılmazdır. Depo tabanında meydana gelebilecek olası sızıntıların tespit edilmesi açısından önemli bir sistemdir.

Depolama Sahası Alt Drenaj Sistemi kazı çalışması

Depolama Sahası Alt Drenaj Sistemi kazı çalışması ve Perfore boru

Depolama Sahası Alt Drenaj Sistemi boru hattı çakıl kaplaması

Depolama Sahası Alt Drenaj Sistemi Jeosentetik drenaj tabakası serilmesi

Depolama Sahası Alt Drenaj Sistemi Jeosentetik drenaj tabakası serilmesi

Depolama Sahası Alt Drenaj Sistemi Jeogrid Jeotekstil

Depolama Sahası Alt Drenaj Sistemi Üst drenaj sistemi toplama havuzu Alt drenaj sistemi toplama havuzu

Depolama Sahası Kil Katmanı

Depolama Sahası Jeotekstil & Jeomembran Düzenli Depolama Tesislerinde Kullanılan Sızdırmaz Malzemeler İle İlgili Standartlar STANDARD NO STANDARDIN ADI TS EN 13257 Jeotekstiller ve Jeotekstille İlgili Mamuller-Katı Atık Depolama Alanlarında Kullanım İçin Gerekli Özellikler TS EN 13257/AC Jeotekstiller ve Jeotekstille İlgili Mamuller - Katı Atık Depolama Alanlarında Kullanım İçin Gerekli Özellikler TS EN 13257/ A1 TS EN 13493 Geosentetik Bariyerler - Katı Atık Depolama ve Bertaraf Etme Yerlerinde Kullanım İçin Gerekli Özellikler Jeomembran delik testi: Elektrik akımı yöntemi ile yapılarak olası sızıntı noktaları belirlenir

Depolama Sahası Jeotekstil & Jeomembran Jeosentetik Kil Kilin eğime bağlı olarak serilmesi mümkün olmayan yan yüzeylerde kullanılmalıdır.

Depolama Sahası Jeotekstil & Jeomembran Jeosentetik Kil

Depolama Sahası Üst Drenaj Sistemi Jeomembran Drenaj kanalları Jeosentetik Drenaj Tabakası Üst drenaj sistemi toplama havuzu

Depolama Sahası Üst Drenaj Sistemi Sızıntı Suyu Toplama Havuzu

Depolama Sahası Üst Drenaj Sistemi – Kuru Atık Depolama

Depolama Sahası Kuşaklama Kanalları

Depolama Sahası (Atık Barajı) ADT Göleti Spigotlar İlk Çökelme Göleti

Düzenli Depolama Sahası (Atık Barajı vd.) Yasal İzin Süreci ÇED Süreci Uygulama Projesi İnşaat Denetimi Onay Belgesi GFB Lisans ÇED SÜRECİ Yeni Başvuru veya Kapasite Artışı ÇED Yönetmeliği’nde son yapılan değişiklik ile; Maden atıklarının depolanması alan ve kapasite şartına bakılmaksızın ÇED’e tabidir.

Düzenli Depolama Sahası (Atık Barajı vd.) Yasal İzin Süreci ÇED Süreci Uygulama Projesi İnşaat Denetimi Onay Belgesi GFB Lisans UYGULAMA PROJESİ Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik hükümlerine göre hazırlanır( Ayrıca 2011/6 sayılı Düzenli Depolama Tesisi Uygulama Projeleri Hazırlanmasına İlişkin Genelge ve 2011/12 sayılı Maden Atıklarının Düzenli Depolanması ve Diğer Düzenli Depolama Tesislerinin Teknik Düzenlemesine İlişkin Genelge) Su Yapıları Denetim Yönetmeliği kapsamında yeterlilik almış firmalar (SYDF) ile sözleşme (3 nüsha) yapılır SYDF’nin onayladığı proje 1 nüsha olarak nihai onay, Sözleşme(1 asıl) bilgi için ÇED Yeterlilik Belgesine haiz ya da Bakanlıkça yetkilendirilmiş Çevre Danışmanlık firmaları tarafından Bakanlığa sunulur Proje Bakanlıkça onaylanırsa inşaat sürecine başlanılır.

Düzenli Depolama Sahası (Atık Barajı vd.) Yasal İzin Süreci ÇED Süreci Uygulama Projesi İnşaat Denetimi Onay Belgesi GFB Lisans İNŞAAT DENETİMİ İnşaatın uygulama projesine uygun olarak yapılıp yapılmadığı SYDF tarafından denetlenir Bakanlığın belirlediği periyotlarda denetleme raporu SYDF tarafından Bakanlığa sunulur Projede değişiklik olması durumunda değişiklik SYDF tarafından değerlendirilerek Bakanlık onayına sunulur.

Düzenli Depolama Sahası (Atık Barajı vd.) Yasal İzin Süreci ÇED Süreci Uygulama Projesi İnşaat Denetimi Onay Belgesi GFB Lisans DÜZENLİ DEPOLAMA ONAY BELGESİ Nihai Denetleme Raporu ve İşletme Planı (2010/16 sayılı Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmeliğe İlişkin Genelge eki) Düzenli Depolama Onay Belgesi için Bakanlığa sunulur.

Düzenli Depolama Sahası (Atık Barajı vd.) Yasal İzin Süreci ÇED Süreci Uygulama Projesi İnşaat Denetimi Onay Belgesi GFB Lisans GEÇİCİ FAALİYET BELGESİ Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik gereğince Çevresel Etki Değerlendirme, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğüne başvurulur. 1 Yıl süreyle geçerlidir.

Düzenli Depolama Sahası (Atık Barajı vd.) Yasal İzin Süreci ÇED Süreci Uygulama Projesi İnşaat Denetimi Onay Belgesi GFB Lisans ÇEVRE LİSANSI GFB süresinde izleme raporları ve kapatma planı ile Çevresel Etki Değerlendirme, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğüne başvurulur. 5 Yıl süreyle geçerlidir.

Mevcut Sahaların İyileştirilmesi İyileştirme Planı Onay Belgesi GFB Lisans İYİLEŞTİRME PLANI ADDY Geçici Madde-2 uyarınca mevcut düzenli depolama sahalarına (Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ve/veya Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak inşa edilmiş ve işletmedeki) ait iyileştirme planları Bakanlığa sunulur. Uygun olmayan sahalar için iyileştirme planı sunulmaz ve Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik hükümlerine göre kapatma planı ve iş termin planı hazırlanarak Bakanlık onayına sunulur.

Mevcut Sahaların İyileştirilmesi İyileştirme Planı Onay Belgesi GFB Lisans ONAY BELGESİ VEYA SAHA KAPATMA Bakanlıkça inceleme neticesinde uygun bulunan sahalara onay belgesi verilir. (İyileştirme planındaki bütün hükümlerin yerine getirilmesinden sonra) Uygun bulunmayan sahalar için Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik hükümlerine göre kapatma planı ve iş termin planı hazırlanarak Bakanlık onayına sunulur.

Mevcut Sahaların İyileştirilmesi İyileştirme Planı Onay Belgesi GFB Lisans GEÇİCİ FAALİYET BELGESİ Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik gereğince Çevresel Etki Değerlendirme, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğüne başvurulur. 1 Yıl süreyle geçerlidir.

Mevcut Sahaların İyileştirilmesi İyileştirme Planı Onay Belgesi GFB Lisans ÇEVRE LİSANSI GFB süresinde izleme raporları ve kapatma planı ile Çevresel Etki Değerlendirme, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğüne başvurulur. 5 Yıl süreyle geçerlidir.

İnert Maden Atıklarının Alan Islahı, Restorasyon, Dolgu Maksadıyla Kullanımı veya Depolanmasına İlişkin Genelge Genelgenin Kapsamı; 3213 sayılı Maden Kanununun 2 nci Maddesi altında; II. Grup madenler olarak tanımlanan mermer, dekoratif taşlar, traverten, kalker, dolomit, kalsit, granit, siyenit, andezit, bazalt ve benzeri taşlar mineral kaynakların aranması, çıkarılması ve işlenmesi, IV. Grup madenler altında yer alan Kaolen, Dikit, Nakrit, Halloysit, Endellit, Anaksit, Bentonit, Montmorillonit, Baydilit, Nontronit, Saponit, Hektorit, İllit, Vermikülit, Allofan, İmalogit, Klorit, Sepiyolit, Paligorskit (Atapuljit), Loglinit ve bunların karışımı killer, Refrakter killerin aranması ve çıkarılması,

Genelgenin Kapsamı (devam) Alan ıslahı, Restorasyon veya dolgu maksatlı, Düzenli depolama tesislerinde inşaat maksatlı kullanımı, Depolanması

Mermer Atığı

Mermer Atığı

Mermer Atığı

Maden Atıkları Kontrolü Yönetmeliği Yönetmelik çalışmaları devam etmekte olup, 2012 yılı sonunda yayımlanması planlanmaktadır. Yönetmelik ile gelecek düzenlemeler; Atık karakterizasyonu belirleme değişikliği İnert atık tanımı (AB üye ülkeleri, inert atık listeleri, pasa, dekapaj, kalsit, mermer vb.) Pasa yönetimi

TEŞEKKÜRLER Mehmet AKA Maden Mühendisi E-posta : mehmet.aka@csb.gov.tr Web : www.atikyonetimi.cevreorman.gov.tr