Örgütlerde Moral Ölçümleri ve Düzeyini Yükseltici Önlemler Yrd. Doç. Dr. Fahrettin Eldemir

1- Moralin Tanımı ve Etkileri A- Moralin tanımı ve özellikleri a- bireye sürekli moral sağlayacak koşullar b- morali etkileyen grup koşulları c- genel olarak grup moralinin bileşkeleri B- Moralin etkileri C- Grup morali üzerine etki yapan grup dışı etmenler a- örgüt yapısının etkileri b- gözetim şeklinin moral üzerine etkisi c- çalışma koşulları d- iş tatmini e- personelin işyeri dışındaki yaşamı D – İş grubu açısından morali etkileyen etmenler 2- Moralin Ölçülmesi

1- MORALİN TANIMI VE ETKİLERİ Moral: Bir insana veya insan grubuna hakim olan iklim ve atmosfer diyebiliriz. Dinamik bir kavramdır, onu yüksek tutmak için devamlı özen gereklidir. İşletme örgütünü oluşturan grup atmosferi içerisinde, bireyler ortak bir amaca doğru beraberce çalışmak zorundadır. Dolayısıyla takım ruhunun geliştirilmesi işbirliğinin sağlanması gerekmektedir. Birey, yaşamını sürdürecek, kişisel değer bütününü sağlayacak ve ileriye ait umutlarını gerçekleştirecek bir işyerinde çalıştığına inanmalıdır.

1- MORALİN TANIMI VE ETKİLERİ Bireysel değerler, iş grubunun değerleriyle uyuşmalı ve grup beraberce ortak gayeye doğru yürümelidir. Morali etkileyen unsurlar : Grup üyelerinin hangi ölçüde ortaklaşa bir amaca sahip oldukları, Ortak amacın üyelerin kişisel amaçlarına ne ölçüde hizmet edeceği, Bu amacın gerçekleştirilebilirliği

1- MORALİN TANIMI VE ETKİLERİ Kuvvetli bir moral duygusu bileşenleri: Beraberlik ruhu, Direngenlik Öndere hayranlık ve Canlılık Zayıf bir moral duygusu bileşenleri: Duygusuzluk, çekişmeler, çekememezlik ve kötümserlik Örgütün amaçlarını gerçekleştirmeye çalışan personele kendi kişisel amaçlarını da gerçekleştirme olanağı verilirse, yüksek moral duygusu kazandırabilecektir.

1- MORALİN TANIMI VE ETKİLERİ Birlik ve beraberlik duygusu 3 belirgin özelliklere sahiptir. Grup üyeleri, «ben» den ziyade «biz» i düşünürler. Kendi aralarında bir yarışma ve yardımlaşma havası mevcuttur. Üyelerin birinin başarısı, hepsinin sağlamış oldukları bir başarı olarak gösterilmektedir. Grup içerisinde bir çalışma neşesi ve canlılığı vardır. Elde edilen her arzu tatmin edilme duygusu ile kabul ve hayranlık kazanır. Böylece, grup birliği ve bağlılığı ortaya çıkarılır.

Moralin Etkileri Tecrübeler moral etkilerinin iş verimliliğini her zaman olumlu ya da olumsuz yönde etkilemez. Örneğin, mutsuz olan işçiler her zaman en verimsiz kişilerdir demek yanlıştır. Verimlilik bir çok bileşene sahiptir. İşi yapanın, yaratılan işte payının ve yeteneğinin rolü büyük olduğu zaman moralin verime etkisi fazladır. Düşük moral düzeyi işletmeyi dolaylı yollardan zarara sokacaktır. Bu dolaylı yollardan birisi, toplu halde direnmeler ve grevlerdir. Düşük moral seviyesinin işletme örgütüne vereceği zararlar şu şekildedir: işçiler üzerinde bedensel rahatsızlıklar, işten ayrılmalar ve iş yerlerinde devamsızlık

Grup Morali Üzerine Etki Yapan Grup Dışı Etmenler Başlıca etmenler şu şekildedir: Örgüt Yapısı, Gözetim Şekli, Çalışma Koşulları, İş Tatmini İş Görenin İş yeri dışındaki yaşamı

Örgüt Yapısı Plansız çalışmak, örgüt içindeki hiyerarşik belirsizlik morali olumsuz etkiler. Örneğin, astlar birden fazla üste bağlı olmaları durumunda kimden emir alacaklarını ve hangisinin öncelikli olduğunu bilemezler. Örgütlerde morali azaltan diğer unsur da şirket iriliğidir. Amirle yüz yüze ilişkiler güçleşmekte, lider havası hissedilememekte bu da morali bozmaktadır. Küçük organizasyonlarda, bu sebeple moral daha iyi olabilmektedir. Çok büyük yönetsel firmalarda ‘Merkezkaç Örgütlenmesi’ ile Üst Yöneticiler, bu sıkıntıyı yetkileri astlara devrederek aşmaya çalışmaktadır.

Gözetim Şekli Ücret ve terfilerin dağıtımı Alt kademelerdeki yakın temas Sembollerle statü eşleştirilmesi

Çalışma Koşulları İş Güvenliği Isı ışık Havalandırma sistemlerine sahip temiz ve tertipli iş ortamları

İş Tatmini Zevkle çalışan iş arkadaşları Eser meydana getirme İhtiyaçları karşılayacak ücretlendirme Otomasyon ve monotonluğun negatif etkisi

İş Görenin İş yeri dışındaki yaşamı Çevresel ve sosyal etmenler (Tembellik İşe Karşı ilgisizlik gibi negatif tavırlar) Yaş Durumu Orta Yaş : İşlerine daha çok bağlı Gençler : İlgi çekici uğraşlar ve eğlence Yaşlılar : Emniyette

İş grubu açısından morali etkileyen etmenler Gruplar da birer örgüttürler. Grubun boyutu Yarışma Kişisel Çekicilik Üyelerin Benzerliği Komşuluk Karşılıklı Çıkar ve Güven Gençler İçin Eğitsel Gruplar Tartışma Çalışmaları – OAP

MORALİN ÖLÇÜLMESİ Moral Ölçümünde kullanlılan yöntemler : İstatistik ve görüşme yöntemi Soru dizini hazırlama yöntemi Sosyometrik yöntem

İstatistik ve Görüşme Yöntemi İş değerleme ve iş analizi Aynı işi yapan kişilerin aldıkları ücret ile kıyaslama Ücret artış oranının karşılaştırılması ( Ekonomik Veriler) İzinler Disiplin Cezaları Karşılıklı sohbet toplantıları düzenleme ve görüşme (Yanlış yorumları önlemek amacıyla)

Soru dizini hazırlama yöntemi Moral düzeyinin derecelerini gösteren sorular sorulur En yüksek moral düzeyine en düşük puan verilir Nesnel bir yöntemdir Uygulaması ve yorumu çok kolaydır Çok işçiye uygulanırsa bilgisayarlarda değerlendirilir

Sosyometrik yöntem Gruptaki her bireyin biçimsel olmayan mevkiini, grup üyelerinin birbirine olan bağlılığını şekil üzerinde gösterme yöntemidir. Örnek Sorular : Kimlerle çalışmayı yeğlersiniz ? Öğle yemeğini kimlerle yemek istersiniz ? İyi bir yönetici kim olmalıdır ?

Morali Yüksek Düzeyde Tutmayı Sağlayacak Önlemler Personelin işinden duyduğu tatmin derecesi Personelin üstüne karşı davranışı Personelin işinde ilerlemek arzusu Personelin iş arkadaşlarıyla geçinme durumu

Moral Düzeyini Yükseltin Hareket Biçimleri Her bireye görevinin nasıl yapıldığı konusundaki kanaatler bildirilmelidir. Değişiklikler hakkında önceden bilgiler verilmelidir. Yeteneklerden maksimum istifade Görevlerde ve kurallarda adaletli ve insaflı davranma Kendi görevini başkasına yüklemek duygusuyla mücadele edilmesi

S