HALK SAĞLIĞI GİRİŞ Doç. Dr. M. Esin Ocaktan Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

İletişim Bilgileri Dr. Mine Esin Ocaktan Münzeviler Sokak No:87 Akdere, ANKARA Telefon: 363 89 90-115 Faks: 319 82 36

Halk Sağlığı Organize edilmiş toplum çalışmaları ile Çevre sağlığı koşullarını düzelterek, Bireylere sağlık bilgisi vererek, Bulaşıcı hastalıkları önleyerek, Hastalıkların erken tanı ve koruyucu tedavisini sağlayarak, Sağlık örgütleri kurarak, Bireyin sağlığını sürdürecek bir yaşam düzeyini sağlayacak biçimde geliştirerek hastalıklardan korunmayı, yaşamın uzatılmasını, beden ve ruh sağlığı ile çalışma gücünün artırılmasını sağlayan bir bilim ve sanattır.

Halk Sağlığı Temel Konu Başlıkları Sağlık Yönetimi Epidemiyoloji Çevre Sağlığı İş Sağlığı ve Meslek Hastalıkları Bulaşıcı Hastalıkların Kontrolü AÇSAP &Cinsel Sağlık, Üreme Sağlığı Çocuk Sağlığı Okul Sağlığı Beslenme Sağlık Eğitimi ve Sağlığın Geliştirilmesi Kaza ve Yaralanmalar Kronik Hastalıklar Yaşlı Sağlığı

Sağlık Hizmetleri ve Sağlık Politikaları Çağdaş Sağlık ve Sağlık Hizmetleri Kavramları Temel Sağlık Hizmetleri Kavramı Türkiye’de Sağlık Politikaları Türkiye’de Sağlık Hizmetleri

SAĞLIK NEDİR?

Sağlık & Hastalık RAHATSIZLIK (İllness): “Doktora gittiğinde hastanın hissettiği” HASTALIK (Disease): “Doktordan dönerken neyi olduğu”

Dünya Sağlık Örgütü(WHO) SAĞLIK (Health): yalnızca hastalık ve sakatlığın olmayışı değil, bedenen, ruhen ve sosyal olarak tam bir iyilik halidir.

DSÖ Bölgeleri ve Bölge Ofisleri    Africa; HQ: Brazzaville, Congo    Americas; HQ: Washington, DC, USA    Eastern Med.; HQ: Cairo, Egypt    Europe; HQ: Copenhagen, Denmark    South East Asia; HQ: New Delhi, India    Western Pacific; HQ: Manila, Philippines

Sağlık Hizmeti Nedir?

Çağdaş Sağlık Hizmeti “Koruyucu+Tedavi Edici+Rehabilite Edici” Sağlık Hizmetleri bir bütündür. Biri diğerinden ayrılamaz. Biri diğerinden üstün tutulamaz.

Çağdaş Sağlık Anlayışı İlkeleri Kişinin yaşamı bir bütün olarak ele alınmalıdır, hastalıklı ve sağlıklı dönemler diye ayrılamaz. Sağlık hizmeti hastadan çok sağlama götürülen hizmettir. Koruma tedaviden daha kolay, etkili ve ekonomiktir. Hastalık yalnızca hastayı değil, ailesini, çevresini ve tüm toplumu etkiler. Kişi çevresiyle bir bütün olarak ele alınmalıdır. En sık görülen, öldüren, sakat bırakan, ekonomik kayıp yaratan hastalıklar en önceliklilerdir. Sağlık ekip hizmetidir, çok sayıda sektörü ilgilendirir.

Temel Sağlık Hizmetleri Bildirgesi-1978 1. Toplumsal Eşitlik 9. Entegre Hizmet 10. Multisektörel - Ekip Hizmeti 2. Çevreyle Bütünlük 3. Yaşamın Bütünlüğü 11. Sağlık - Kalkınma İlişkisi 4. Toplumsal Etmenler 12. Öz Sorumluluk 5. Hizmetin Boyutu 13. Halkın Katılımı 6. Korumaya Öncelik 14. Evrensellik 7. Risk Gruplarına Öncelik 15. Koşullara Uygunluk 8. Önemli Hastalıklara Öncelik

TSH bir toplumdaki birey ve ailelerin geneli tarafından kabul edilecek yollardan, onların tam katılımları ile, ülke ve toplumca karşılanabilir bir harcama karşılığında onlara götürülen esas sağlık hizmetidir. TSH, ülkenin sağlık hizmetlerinin çekirdeğini oluşturur ve genel anlamda toplumsal ve ekonomik kalkınmanın ayrılmaz bir parçasıdır. TSH, ulusal sağlık sisteminin, insanların yaşadığı ve çalıştığı yerlerin mümkün olduğu kadar yakınına götürülmüş, bireylerin ailelerin ve toplumun ilk başvuru yeri olan, sağlık hizmeti zincirinin birinci halkasını oluşturur.

En az Bakım Kriterleri-Etkinlikler Olarak TSH 1. Halkın sağlık eğitimi 2. Beslenme durumunun geliştirilmesi 3. Temiz su sağlanması ve sanitasyon 4. AÇS ve AP 5. Bulaşıcı hastalıklara karşı bağışıklama 6. Endemik hastalıkların kontrolü 7. Sık görülen hastalık ve yaralanmaların tedavisi 8. Temel ilaçların sağlanması

Ottava Sözleşmesi-1986  1. Uluslararası Sağlığı Geliştirme Konferansı  Sözleşme yayınlamanın amacı 2000 YHİS etkinliklerinin gerçekleştirilebilmesi.  Alma Ata ruhu daha da ileri götürülüyor.

Ottawa Sözleşmesi Sağlığın temel koşulları ve kaynakları Barış Barınma Eğitim Gıda Gelir Stabil bir ekosistem Sürekliliği olan kaynaklar Sosyal adalet ( Social Justice ) Hakkaniyet ( equity ) 1986

Ottawa Sözleşmesi Sağlığı Geliştirme Etkinlikleri 1. Sağlıklı Kamu Politikaları Oluştur 2. Destekleyici Çevreler Yarat 3. Toplum Etkinliklerini Güçlendir 4. Kişisel Becerileri Geliştir 5. Sağlık Hizmetlerini Yeniden Düzenle 1986

Hastalık Sınıflandırmaları

Hastalık Oluşması İçin: Gerekli Neden (ETKEN) Yeterli Neden (RİSK FAKTÖRLERİ)

Hastalığın Oluşmasında Epidemiyolojik Üçlü ÇEVRE Biyolojik, Fizik, Sosyal KİŞİ-KONAKÇI-HOST Yaş,Cinsiyet, Irk, Sosyal Durum, Alışkanlıklar ve Davranışlar ETKEN-AJAN Biyolojik, Fizik, Kimyasal, Sosyal

Hastalığın Doğal Seyri Klinik Öncesi Dönem Klinik Dönem Etkenle Karşılaşma Hastalığın Sonu (İyileşme, Kısmi İyileşme, Kronikleşme, Sakatlık, Ölüm) Belirti ve Bulgular

Birincil Primer Korunma Sağlığın yükseltilmesi Sağlık eğitimi-hastalık riskini azaltan davranışlar geliştirme, sağlıklı yaşam biçimi geliştirme Olumlu çevre sağlama Yeterli dengeli beslenme Kişisel hijyen Aile planlaması

Birincil Primer Korunma Koruyucu Hizmetlerden Yararlanma Bağışıklama ve Serokemoprofilaksi Eksik olan besin maddesinin sağlanması Çevreye yönelik koruyucu hizmetler  Genetik Danışmanlık Sosyoekonomik önlemlerle yoksulluğun giderilmesi  Aile planlaması

İkincil-Sekonder Korunma Erken Tanı Bireylerin periyodik izlem, tarama hizmetlerinden yararlanımı Uygun ve Erken Tedavi Uygun kendine bakım uygulamaları Tıbbi tedavi ve önerilere uyma

Üçüncül-Tersiyer Korunma Rehabilitasyon (Esenlendirme) Tıbbi Rehabilitasyon Kişinin hastalıkla ilgili kısıtlılığını tıbbi olarak giderme Sosyal Rehabilitasyon Kişinin hastalıkla ilgili sosyal kısıtlılığını giderme

CUMHURİYET DÖNEMİ SAĞLIK HİZMETLERİNİN, BİRİNCİ DERECEDE BİR DEVLET GÖREVİ OLARAK ELE ALINIŞININ BAŞLANGICI TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ HÜKÜMETİ’NİN KURULUŞU İLEDİR.

1920 Adnan Adıvar Dönemi 1921-1937 Dr Refik Saydam Dönemi 1946-1950 Behçet Uz Dönemi 1951-1960 arasındaki dönem 1960-1980 Sağlık hizmetlerinin sosyalleştirilmesi dönemi 1980’den Sağlık reformu tartışmaları ve Özelleştirme 2003-Sağlıkta Dönüşüm

REFİK SAYDAM DÖNEMİ 1921-1937 KORUYUCU SAĞLIK HİZMETLERİ MERKEZİYETÇİ ÖRGÜTLENME SAĞLIK İNSAN GÜCÜ YETİŞTİRME

1925 YILINDA HAZIRLANAN İLK ÇALIŞMA PROGRAMI DEVLETİN SAĞLIK TEŞKİLATINI KURMAK, FAZLA SAYIDA HEKİM YETİŞTİRMEK, NUMUNE HASTANELERİ AÇMAK, EBE VE SAĞLIK MEMURLARI YETİŞTİRMEK, DOĞUM VE ÇOCUK BAKIMEVLERİ AÇMAK, VEREM SANATORYUMU AÇMAK, SITMA, FRENGİ, TRAHOM VE DİĞER SOSYAL HASTALIKLARLA MÜCADELE ETMEK, SAĞLIK VE SOSYAL YARDIM TEŞKİLATINI KÖYLERE KADAR GÖTÜRMEK, SAĞLIK VE SOSYAL KANUNLARI ÇIKARMAK, MERKEZ HIFZISSIHHA MÜESSESESİNİ VE HIFZISSIHHA OKULUNU KURMAK. 30

NUMUNE HASTANELERİ AÇMAK HEKİM YETİŞTİRMEK Yatılı talebe yurtları (insan sayısı/kamuda çalışmaya özendirme) Yüksek maaş NUMUNE HASTANELERİ AÇMAK Guraba - Memleket hastaneleri açmak Ankara, Sivas Erzurum, Diyarbakır, İstanbul İlçelerde Muayene ve Tedavi Evleri 31

YATAKLI TEDAVİ KURUMLARININ GELİŞİMİ EBE VE SAĞLIK MEMURU YETİŞTİRMEK SAĞLIK İNSANGÜCÜNÜN GELİŞİMİ DOĞUM VE ÇOCUK BAKIMEVLERİ AÇMAK VEREM SANATORYUMU AÇMAK SITMA-FRENGİ-TRAHOM VE DİĞER HASTALIKLARLA MÜCADELE SSY TEŞKİLATINI KÖYLERE GÖTÜRME SAĞLIK VE SOSYAL KANUNLARI ÇIKARMAK MERKEZ HIFZISSIHHA ENSTİTÜSÜNÜ VE HIFZISSIHHA OKULUNU KURMAK

Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi(1961) Eşit sağlık hizmeti Ücretsiz hizmet Hekim seçme hakkı Tamgün çalışma Kademeli sağlık hizmeti Birinci basamak hizmette ağırlık Tek elden yönetim Halkın katılımı

Sosyalleştirme: sağlık hizmetlerinin sosyalleştirilmesi vatandaşların sağlık hizmetleri için ödedikleri prim ile amme sektörüne ait müesseselerin bütçelerinden ayrılan tahsisat karşılığı her çeşit sağlık hizmetlerinden ücretsiz veya kendisine ayrılan masrafın bir kısmına iştirak suretiyle eşit şekilde faydalanmalarıdır.

Örgütlenme Sağlık hizmetleri il içinde bir bütündür Sağlık Evleri Sağlık Ocakları Sağlık Grup Başkanlığı

Sağlık Evleri Bir ebe hizmet görür En uç noktada bulunan /en küçük hizmet birimi 2000-2500 nüfusa hizmet götürmek üzere kurulmuş Çok yönlü hizmet verilir Ana-çocuk S/ kişiye yönelik koruyucu hizmetler SO’ na bağlı teknik olarak Sağlık Ocakları Hekim, hemşire, sağlık memuru, ebeler, tıbbi sekreter, şoför ve hizmetli çalışır. Köy tipi : 5-10 000 nüfusa hizmet eder. İlçe tipi : 10-30 000 nüfusa hizmet eder. İl tipi : 30-50 000 nüfusa hizmet eder.

Sağlık Ocaklarının Sunduğu Hizmetler Ana-çocuk sağlığı Aile planlaması Bulaşıcı hastalıklarla savaş Sağlık eğitimi Erken tanı Evde ve ayakta hasta tedavisi İlk yardım Okul sağlığı Adli hekimlik Çevre sağlığı Esnaf denetimi Gıda kontrolü Toplum kalkınmasına destek 1961 Öncesi Politika Geniş Bölgede, Tek Amaçlı Hizmet Vertikal Örgütlenme 1961 Sonrası Politika Dar Bölgede, Çok Amaçlı Hizmet Horizontal Örgütlenme Entegrasyon

SAĞLIKTA DÖNÜŞÜM Hekimlik koşulları değişiyor Hastaneler işletme esasına göre çalışıyor Birinci basamak ‘aile hekimliği’ ne devredildi Bakanlık planlayıcı bir kuruluş olacak (663 KHK) Kamu sigortaları birleştirildi Teminat paketi küçültülecek Özel sigorta baskın hale gelecek Personel sözleşmeli olacak Performans uygulaması

ÖRGÜTLENME Hizmet akışı-İdari Yapılanma

Sağlık Bakanlığı Teşkilat Yapısı

TÜRKİYE HALK SAĞLIĞI KURUMU’NUN GÖREVLERİ Halk sağlığının korunması ve geliştirilmesi, hastalık risklerinin azaltılması önlenmesi, Uluslararası önemi haiz halk sağlığı risklerinin ülkeye girmesinin önlenmesi Halk sağlığını koruyucu hedefleri belirler, planlama, düzenleme ve koordinasyonyapar Bölgesel farklılıkları gidermeye ve herkesin sağlık hizmetine erişiminisağlamaya yönelik tedbirler alır.Sağlık tehditlerine yönelik erken uyarı ve cevap geliştirilmesi amacıyla gerekli organizasyonu sağlamak, halk sağlığını tehdit eden konulardagereken tüm tedbirleri almak ve gerektiğinde müeyyide uygulamak Birey, toplum ve çevre sağlığını etkileyen ve genel sağlığı ilgilendirenher tür etkeni incelemek, teşhis etmek, değerlendirmek ve kontrol etmeküzere gerekli laboratuvar hizmetlerinin organizasyonunu sağlamak ve ulusal referans laboratuvarı kurmak ve işletmek, içme suları,biyosidal ürünler gibi görev alanına giren konularda tüketici güvenliğiile ilgili tedbirleri almak ve buna yönelik her türlü iş ve işlemi tesis etmek.